Hadislerle Temellendirilen Tasavvufî Hâller

Yıl 2012, Sayı: 2, 119 - 147, 01.10.2012

Necmettin Şeker

Öz

Bu çalışma, İslam düşünce sistemine büyük katkısı olan tasavvufî öğretilerin önemli bir boyutunu oluşturan tasavvufî hallerin ve makamların temellendirildiği hadisleri konu almaktadır. Bu bağlamda ilk dönem temel tasavvuf kitaplarında kullanılan konuyla ilgili tasavvûfî terimler tespit edilip kısa tanımları yapılmış, dayandırıldıkları hadîslere ve kurulan ilgilere dikkat çekilerek, yapılan yorumlar değerlendirilmiştir. Tasavvuf erbabı, öğretilerini mümkün olduğu kadar âyet ve hadîslere dayandırmağa çalışmışlardır. Kullanılan hadîsler ekseriyetle temel kaynaklarda bulunmalarına rağmen yarıdan fazlası sıhhat açısından tartışmalıdır. Bu hadîslerin tasavvufî terimlerle ilgileri doğrudan ve açık olmadığı için yapılan yorumlarda çoğunlukla abartılı te’villere gidildiği görülmüştür. Ancak yorumlarda dinin temel ilkelerine uygunluk önemle gözetilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, tasavvuf, hâl, terim, yorum.

Mystical Situations Based upon Hadiths

Öz

This study is about the short descriptions of mystical concepts used in basic mysticism books of the classical times and the verses and particularly the hadithes these concepts were based upon. Our goal is to determine the resources on which the mysticism teachings with significant contributions to İslamic thought system were grounded and to determine the relationships built. In this context, basic mystical concepts taking place in the first-period classical mysticism resources have been detected, short mystical descriptions of them have been made and the comments on the relationships of them with the Quran verses and hadithes they were grounded have been evaluated.

Anahtar Kelimeler

Hadith, mysticism, situation, concept, commentary.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel eş-Şeybani, Müsned, I-VI, Çağrı Yayınları, İs- tanbul 1992.
• Aclûnî, İsmail ibn Muhammed, Keşfu’l-Hafa ve Muzilu’l-İlbas amma İştehere mine’l-Ahadis ala Elsineti’n-Nâs, Beyrut 1988.
• Aliyu’l-Kârî, Ali b. Muhammed, Esraru’l-Merfua fi’l-Ahbari’l- Mevzua, tahk. Muhammed Lütfü es-Sebbağ, Beyrut 1986.
• Ateş, Süleyman, İşâri Tefsir Okulu, İstanbul 1974.
• Ateş, Süleyman, İslâm Tasavvufu, Ankara 1972.
• Aydınlı, Abdullah, Doğuş Devrinde Tasavvuf ve Hadis, Seha Neşri- yat, İstanbul 1986.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahih, I-VI, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul, 2005.
• Darimî, Ebû Muhammed Abdillah b. Abdirrahman, Sünen, I-II, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Ebû Davud, Süleyman b. El-Eş’as es-Sicistanî, Sünen, I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Güngör, Erol, İslam Tasavvufunun Meseleleri, Ötüken Yayınları, İstanbul 1982.
• Hâkim, en-Nisaburî, el-Müstedrek ala’s-Sahihayn fi’l-Hadis, I-IV, Beyrut 1992.
• Hucvirî, Ali b. Osman Cüllâbi, Keşfu’l-Mâhcub, çev. Süleyman Ulu- dağ, İstanbul 1992.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, el-Metâlibu’l Âliyye, I-V, Kuveyt 1973.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah el-Kazvînî, Sünen, I-II, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem el-Mısrî, Lisanu’l- Arab, I- XV, Dâru Sâdr, Beyrut ts.
• Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 1985.
• Kâşânî, Abdurrezzak, Istılahatu’s-Sûfiyye, Kahire 1992.
• Kelâbâzi, Ebû Bekir Muhammed b. İshak, Bahru’l-Fevâid Maanil Ahbar, Süleymâniye, Fâtih, 697.
• Kelâbâzi, Ebû Bekir Muhammed b. İshak, et-Taaruf li-Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İs- tanbul 1979.
• Kuşeyrî, Abdulkerim, Risâle, haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayın- ları, İstanbul 1978.
• Münavi, Abdurrauf, Feyzu’l-Kadir Şerhu’l-Camii’s-Sağir, I-VI, Daru’l Fikr, Beyrut ts.
• Müslim b. Haccac el-Kureşî, Camiu’s-Sahih, I-III, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• En- Nedvî, Abdu’l-Bari, Tasavvuf ve Hayat, çev. Mustafa Ateş,İrfan Yayınları, İstanbul 1974.
• Nesâi, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünen, I-VIII, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Serrâc, Ebû Nasr et-Tûsî, el-Luma’: İslâm Tasavvufu, çev. Hasan Kâmil Yılmaz, Altınoluk Yayınları, İstanbul 1996.
• Şeker, Necmeddin, İlk Dönem Sûfîlerinde Hadis Yorumu, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 1999.
• Tanevî, Eşref Ali, Hadislerle Tasavvuf, haz. Zaferullah Dâvudî, Ah- met Yıldırım, Umran Yayınları, İstanbul 1995.
• Tehânevî, Muhammed A’lâ b. Ali, Kitâbu Keşşâfi Istılâhâti’l- Funûn, I-II, İstanbul 1984.
• Tirmizi, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa, Sünen, I-V, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1991.
• Uysal Muhittin, Tasavvuf Kültüründe Hadis: Tasavvuf Kaynakların- daki Tartışmalı Rivayetler, Yediveren Yayınevi, Konya 2001.
• Yıldırım, Ahmet, Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Daya- nakları, Türkiye Diyanet Vakfı Yayşınları, Ankara 2000.
• Yıldırım, Ahmet, “Hadiste İşarî Yorum Ve Mutasavvıfların Hadis Yorumlarında Yöntem Sorunu”, VI. Kutlu Doğum Sempozyumu, SDÜ İlahiyat Fakültesi, Isparta 21 Nisan 2003.
• Yıldırım, Ahmet, “Hadisleri Anlamada İşârî Yorum”, KURAV Vakfı tarafından düzenlenen Günümüzde Sünnetin Anlaşılması Sempozyumu, 29-30 Mayıs, Bursa 2004.
• Yılmaz, Hasan Kâmil, Tasavvufî Hadis Şerhleri ve Konevi’nin Kırk Hadis Şerhi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 1990.