Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Talebelerinden Seyyid Tâhâ el-Hakkârî

Yıl 2013, Sayı: 3, 97 - 126, 01.04.2013

Zeki Tan

Öz

Seyyid Tâhâ el-Hakkârî, hocası Mevlânâ Hâlid-i Bağ-dâdî’den aldığı ilmi geleneği yaşadığı coğrafya olan Hakkâri bölgesinde uzun süre sürdürmüştür. Seyyid Tâhâ yaşadığı za-man diliminde sahip olduğu karizmatik kişiliği sebebi ile komşu ülke İranlı idarecilerin de dikkatini çekmiş, kendisine çeşitli hediyelerle yakınlaşmaya çalışmışlardır. Fakat Osmanlı idarecileri Seyyid Tâhâ’nın toparlayıcı ve toplum nezdinde edindiği manevi kimlik ve kişiliğinden istifade ederek bölgeyi sulh adası haline getirmişlerdir. İstanbul’u Şemdinli’ye bağlayan bu manevi bağ uzun süre etkisini devam ettirmiştir. Bu geleneğin kaybolması ile bölge sahip olduğu barışı kaybetmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seyyid Tâhâ el-Hakkârî, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî, tasavvuf, sosyal bütünleşme, irşad.

One of the Students of Mawlana Khalid alBaghdadi: Sayyid Taha al-Hakkari

Öz

Sayyid Taha al-Hakkari kept the scholar tradition he learned from his teacher Mawlana Khalid al-Baghdadi alive in the geography he lived, Hakkari. In the period he lived, Sayyid Taha attracted the attention of the Iranian administrators because of its charismatic personality and they even tried to form a close bond by sending him various gifts. And Ottoman administrators maintain the peace in the region by benefiting from the conciliator personality and moral identity of Sayyid Taha. This spiritual bond that connects Şemdinli to Istanbul continued its effect for a long time. And when this tradition vanished, the region lost its peaceful atmosphere.

Anahtar Kelimeler

Sayyid Taha al-Hakkari, Mawlana Khalid al-Baghdadi, sufism, social integration, guidance.

Kaynakça

• Algar, Hamid, “Hâlid el-Bağdâdî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstan- bul 1987.
• Ateş, Süleyman, İşari Tefsir Okulu, Ankara ty.
• Akyol, Taha, Osmanlı’da ve İran’da Mezhep ve Devlet, Milliyet Yayın- ları, İstanbul 1999
• Azamet, Nihat, “Abdulhakim Arvasi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1995
• Baba, Safer, Istılahat-ı Sofiyye fi Vatan-ı Asliyye, Tasavvuf Terimleri, İstanbul 1998.
• Bağdâdî, Mevlânâ Hâlid, Buğyetu’l-Vacid fi Mektubati Mevlânâ Hâlid, Neşr. Esad Sahib, Şam 1334.
• Bağdâdî, Mevlânâ Hâlid, Mektubat-ı Mevlânâ Hâlid, Trc. Dilaver Selvi - Kemal Yıldız, Sey-Tac Yayınları, İstanbul 2008.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde Kayıtlı Belgeler, İ.HR/92/4493- 29/M/1269
• Benli, Mehmet Sami, “Miftahu’l-Ulum”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1985.
• Buhâri, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahihu'l-Buhâri, Mı- sır, 1212.
• Ceziri, Mela Ahmed, Divan, Haz. M. Şefik Arvas, İstanbul 1337.
• Çağlayan, Mehmet, Şark Uleması, İstanbul 1996.
• Çınar, Mahmut, “Anadolu Dindarlığının Parametreleri ve Sosyal Yapıya Etkileri; Hâlidilik Örneği”, Kur’anî Hayat, Mayıs- Hazîrân 2010.
• Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah, es-Sünen, by. ty.
• Ebu Davud, Süleyman İbnu'l-Eş’as, es-Sünen, Beyrut 1980.
• Evliyalar Ansiklopedisi, Haz. Komisyon, I-XII İstanbul 1993.
• Hâni, Abdulmecid, el-Hadaiku’l-Verdiyye, Trc. Abdulkadir Akçiçek, Rehber Yayıncılık, İstanbul 1986
• http://www.hakkari.gov.tr.
• http://www.hakkarim.net.
• Hakkâri -94, Hakkâri Valiliği Tarafından Hazırlanan İl Yıllığı, Ankara 1994.
• Hakkâri-98, Hakkâri Valiliği Tarafından Hazırlanan İl Yıllığı, An- kara 1998.
• Hamidullah, Muhammed, Mecmuatu’l-Vesaiki’s-Siyasiyye li’l-Ahdi’n- Nebeviyye ve’l-Hilafeti’r-Raşide, Beyrut 1987.
• Haydari, es-Seyyid İbrahim Fasih, el-Mecdu’t-Tâlid fi Menakıbi’ş-Şeyh Hâlid, Haz. Yakup Çiçek, İstanbul 2004.
• İbn Mace, Ebu Abdillah Muhammed, es-Sünen, Thk. M. Fuad Abdulbâki, Mısır ty.
• İmamı Rabbani Ahmed b. Abdu’l-Ahad el-Faruki es-Serhendi, Mektubat, İstanbul 1969.
• İslam Âlimleri Ansiklopedisi, Haz. Komisyon, I-XVIII, İstanbul ty.
• Öleki, Mevlânâ Hâlid Şirvani, Minâh, Semerkand Yayınları, Trc. Siraceddin Önlüer, Hüseyin Okur, İstanbul 2010.
• Özatak, Nazife, İrşad Kutbu Seyyid Taha-i Hakkâri, İstanbul 2003.
• Öztürk, Mustafa, Kur’an ve Aşırı Yorum: Tefsirde Bâtınilik ve Bâtıni Te’vil Geleneği, Kitabiyat, Ankara 2003.
• Uludağ, Süleyman, “Hâlidiyye, Anadolu’da Hâlidilik”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1997.
• Rauf, Muhammed Kerim, Akide-i Seyyid Taha-i Şemzinan, Erbil 2004.
• Kısakürek, Necip Fazıl, Çile, Büyük Doğu Yayınları, İstanbul 1988.
• Korkusuz, Mehmet Şefik, Sâdât-ı Nakşibend, Menzil Yayınevi, İs- tanbul 2000.
• Köle, Bekir, Zeynüddin-i Hâfî ve Tasavvuf Görüşleri, İstanbul 2011.
• Kutlu Hüseyin, Hâce Muhammed Lutfi (Efe Hazretleri) Hayatı, Şah
• siyeti ve Eserleri, Efe Hazretleri Vakfı Yayınları, İstanbul 2006.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul 1998.
• Memiş, Abdurrahman, Hâlidi Bağdâdî ve Anadolu’da Hâlidilik, Kita- bevi Yayınları, İstanbul 2000.
• Verkanisi, Muhammed Asım, Birketu’l-Kelam fi Menakıb-ı Ba’zı Sâdat. (El yazması nüshasının fotokopisinden alınmıştır. Kendi özel koleksiyonumuzda mevcuttur.)
• Münavi, Muhammed Abrurrauf, Feyzu'l-Kadir, Mısır, 1938.
• Müslim, Ebu'l-Huseyn el-Kuşeyri, Sahihu Muslim, İstanbul 1985.
• Safi, Mevlânâ Ali b. Hüseyin, Reşehât: Hayat Pınarından Can Damla- ları, Sad. Mustafa Özsaray, Semerkand Yayınları, İstanbul 2006.
• Pakiş, Ömer, “Seyyid Sibğatullah el-Arvasi ve Şeyh Abdurrahman et-Tâği”, I. Uluslararası Dünden Bugüne Tatvan ve Çevresi Sem- pozyumu Bildirileri, Beyan Yayınları, İstanbul 2008.
• Saklan, Bilal, Hadis İlimleri Açısından Muhaddis-Sufiler ve Sufi- Muhaddisler, Beyaz Kitabevi Yayınları, Konya 1997.
• Seyyid Tâhâ Nehri ile Alakalı Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki Belgele- rin Dökümü, BOA, A.MKT. MHM, 43/96, 21/4/1268; HAT 803/37114-C, 23/C/ 1243; İ.HR, 92/4493,29/M/1269.
• Seyyid Tâhâ-i Hakkâri (Hakkârî’li Seyyid Tâhâ), Hakkâri İlim Sağlık Kültür Ve Araştırma Vakfı Yayınları, by. ty.
• Suyuti, Abdurrahman b. Ebi Bekr, el-Fethu'l-Kebir fi Dammi'z- Ziyâde ile'l Camii's-Sağir, Beyrut ty.
• Şâtibi, Ebu İshâk İbrahim b. Musa, el-Muvafakât, Thk. M. Abdul- lah Draz, Beyrut 1991.
• Şeker, Necmettin, İlk Dönem Sufilerinde Hadis Yorumu, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 1998.
• Şemsü’ş-Şümus fi Menakıb-ı Mevlânâ Hâlid, Haz. Yakup Çiçek, Sey- Tac Yayınları, İstanbul 2004.
• Taşyürek, Muzaffer, Hatme-i Hacegan Sultanları, Hacegan Yayınları, İstanbul 2003.
• Tuncel, Metin, “Hakkâri”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1997.
• Yüksel Müfid, Kürdistan’da Değişim Süreci, Ankara 1993.
• Yeni Rehber Ansiklopedisi, Haz. Komisyon, I-XVIII, İstanbul 1994.
• Zehebi, Muhammed Hüseyin, et-Tefsir ve’l-Müfessirun, Mısır 1976.