Osmanlı'da Basının Doğuşu ve Gazeteler

Yıl 2014, Sayı: 5, 57 - 88, 01.04.2014

Kenan Demir

Öz

Yunan isyanının uluslararası basında yer alması ve basında görülen haberlerin Osmanlı Devleti aleyhine bir güç olarak kullanılması ve o yıllarda İzmir’de yayımlanan bir gazetenin bu aleyhteki propagandaya karşı tesirli yazıları yazması ve bunun olumlu etkilerini gören Osmanlı bürokratları ve II. Mahmud, Osmanlı Devleti’nde bir gazetenin çıkarılması gerektiği görüşünde kanaat getirmişlerdir. Böylece 1831 yılında Osmanlı Devleti’nde ilk resmi gazete olan Takvim-i Vakayi yayımlanmıştır. Bu gazeteden on yıl sonra Osmanlı Devleti’nin ikinci gazetesi olan Ceride-i Havadis Gazetesi 1840 yılında yayın hayatına başlamıştır. Osmanlı basını 1860 yılında daha da hareketlenmeye başlamış, bu yıllarda devletten bağımsız ve daha çok devletin politikalarını eleştiren gazeteler görülmeye başlamıştır. 1860 yılında devletten bağımsız olarak kurulan ilk gazeteler Tercüman-ı Ahval Gazetesi ve 1862 senesinde Tasvir-i Efkâr Gazetesi yayımlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, basın, gazeteler, yayın hayatı, Takvim-i Vakayi.

Rising the Press in Ottoman and Newspapers

Öz

Of the Greek revolt international media coverage and press seen in the news against the Ottoman Empire a power to use and in those years, Izmir, published in a newspaper of this adverse propaganda against effective article writing and its positive effects sees the Ottoman bureaucrats and Mahmud II, a newspaper in the Ottoman Empire convinced were of the opinion that should be removed . Thus, in 1831 the first official gazette of the Ottoman Empire , which was published Taqwim al-Waqayi' newspaper. This newspaper from the newspaper after ten years of the Ottoman Empire, which is the Jarida alHawadith Newspaper has started broadcasting in 1840. In 1860, the Ottoman press began to take shape in more, and more independent of the state in this year criticizing the government's policies newspapers began to appear. In 1860 the first newspaper was established independently of the state in the year 1862 depicted Terjuman al-Ahwal Newspaper and Taswir al-Afkar was released.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, press, newspapers, boadcasting, Taqwim al-Waqayi'.

Kaynakça

• Akyüz, Kemal, “Takvim-i Vakayi”, Türk Ansiklopedisi, c. 30, Anka- ra, Milli Eğitim Basımevi, 1981.
• Akyüz, Kemal, “Tercüman-ı Ahval”, Türk Ansiklopedisi, c. 31, Anka- ra, Milli Eğitim Basımevi, 1981.
• Basın Yayın Genel Müdürlüğü, “Türkiye’nin Sosyo-Politik ve Kül- türel Hayatında Basın (1729–1908) Yılları”, Türkiye’nin Sosyo- Politik ve Kültürel Hayatında Basın, Matbaacılığın 250. Yılına Armağan, Ankara, Nakua Yayınevi, 1979.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, Yapı Kredi Yayın- ları, 2003.
• Budak, Ali, Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını Münif Paşa, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2004.
• Çakır, Hamza, “Türkiye’de Serbest Gazeteciliğe Adım: Yarı Özel Gazete Ceride-i Havadis”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7, 1998.
• Çavdar, Tevfik, İz Bırakan Gazeteler ve Gazeteciler, Ankara, İmge Yayınevi, 2007.
• Çelik, Hüseyin, “Hürriyet Gazetesi”, İslam Ansiklopedisi, c. 18, İs- tanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Çelik, Hüseyin, “Muhbir Gazetesi”, İslam Ansiklopedisi, c. 31, İstan- bul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Çelik, Hüseyin, Ali Suavi ve Dönemi, İstanbul, İletişim Yayınları, 1994.
• Çelik, Hüseyin, Ali Suavi, Ankara,Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
• Davison, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876, İstanbul, Agora Kitaplığı, 2005.
• Ebüzziya, Ziyad, “Ceride-i Havadis”, İslam Ansiklopedisi, c. 7, İstan- bul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Girgin, Atilla, Türk Basın Tarih’inde Yerel Gazetecilik, İstanbul, İn- kılâp Yayınları, 2001.
• Hayta, Necdet, Tasvir-i Efkâr Gazetesi 1862–1869, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2002.
• İnuğur, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul, Der Yayınları, 1999.
• İskit, Server, Hususi İlk Türkçe Gazetemiz ve Ağah Efendi, Ankara, Ulus Basımevi, 1937.
• Kabacalı, Alpay, Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Basın ve Yayın, İstanbul, 2000.
• Koloğlu, Orhan, “İlk Türkçe Gazete Vakayi-i Mısriyye”, Tarih ve Toplum Dergisi, 10, 1988.
• Lewis, Bernand, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2004.
• Mantran, Robert, “Şark Meselesinin Başlangıçları 1774–1839”, der. Robert Mantran, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 2: Duraklama- dan Yıkılışa, İstanbul, Alkım Yayınları, 2007.
• Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi: Makaleler 4, İstanbul, İletişim Yayınları, 2002.
• Mardin, Şerif, Yeni Osmanlıların Doğuşu, İstanbul, İletişim Yayınla- rı, 2002.
• Oral, Süreyya, Türk Basın Tarihi 1728–1922, Ankara, Yeni Adım Matbaası, 1968.
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2000.
• Özçelik, Tarık, Modern İktisadın Osmanlı’ya Girişi ve Ceride-i Hava- dis 1840-1856, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
• Özon, Mustafa Nihat, Namık Kemal ve İbret Gazeteciliği, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1938.
• Selim Nüzhet, Türk Gazeteciliği 1831-1931, İstanbul, Devlet Matbaa- sı, 1931.
• Şapolyo, Enver Behnan, Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Ba- sın, Ankara, Güven Matbaası, 1969.
• Tanpınar, Ahmed Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyat Tarihi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2006.
• Tansel, Fevziye Abdullah, Şinasi: Makaleler Külliyatı 4, İstanbul, Dün-Bugün Yayınevi, 1960.
• Topuz, Hıfzı, 2. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul, Remzi Kitabevi, 2003.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayın- ları, 2005.
• Yazıcı, Nesimi, “İbret Gazetesi”, İslam Ansiklopedisi, c. 21, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Yerlikaya, İlhan, “Tercüman-ı Ahval Gazetesi ve Hükümet Des- tekli Haber Anlayışı”, Toplumsal Tarih Dergisi, 21, 1995.
• Le Mukhbir Gazetesi, 1868-9.
• Hürriyet Gazetesi, 1869-70.