Risalet Döneminde Gayrimüslimlerle Dostluk

Yıl 2016, Sayı: 9, 235 - 254, 01.04.2016

Cafer Acar

Öz

Bu makalede, Müslümanların gayrimüslimlerle ilişkilerinin mahiyeti bağlamında çokça tartışılan “dostluk” meselesi, Risalet dönemi açısından ele alınmıştır. Konuyla ilgili yapılan çalışmalar, genelde Kur’an’dan hareketle “velî” kavramı üzerine eğilmiştir. Kavram Türkçeye “dost” şeklinde tercüme edilmiş ve bu tercüme esas alınarak konular müzakere edilmiştir. Bu durum gayrimüslimlerle ilişkilerin niteliği üzerine uzun teorik tartışmalara neden olmuştur. Konunun pratik alana yani Hz. Peygamber ve arkadaşlarının hayatına nasıl yansıdığı yeterince tartışılmamıştır. Bu makalede ise Türkçe “dost” kelimesinden hareketle Arapçada bu kelime ile ilişkili kavramlar bir bütün olarak değerlendirilip bunların siyerdeki karşılıklarına yoğunlaşılmıştır. Neticede Müslümanlarla gayrimüslimler arasında bireysel plandan sosyal, siyasî ve askerî alanlara kadar geniş bir yelpazede pozitif ilişkilerin bu dönemde yaşandığı görülmüştür. Dostluk kurmada ölçünün, inançlar değil davranışlar olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Ehl-i Kitab, gayrimüslim, siyer, emân.

Friendship with Nonmuslims During the Era of Prophethood

Öz

This study investigates the issue of taking non-Muslims as friends, which has been extensively discussed in the context of Muslim and non-Muslim relations, by referring to the era of prophethood Risalah . A solid number of studies have already engaged with the aforementioned issue, and concentrated on the concept of wali. In such studies, the word dost, meaning friend in Turkish, has been suggested as the equivalent for the word wali in Arabic, which has led way to detailed, theoretical debates regarding the status of Muslim and non-Muslim relationship. The ways this concept was received and practiced by Prophet Muhammad pbuh and his companions in their lives, however, have escaped scholarly attention. The present study analyzes the broad Arabic words that are related to the word dost in Turkish, and explores the practical aspects of these words in the Prophet’s life al-sira . The article argues that many positive relations, ranging from individual to social, political and military perspectives, took place between the Muslims and the non-Muslims. It is concluded that attitudes rather than beliefs have been encouraged as the criterion of establishing friendship.

Anahtar Kelimeler

Prophet Muhammad, People of the Book (Ahl al-Kitab), nonmuslim, prophetic biography (al-sira).

Kaynakça

• Ardoğan, Recep, “Kelamî Açıdan Gayr-i Müslimlerle Dostluk -Kur’an’da Nehye Konu Olan Dostluğun Psiko-Sosyal Sakıncaları”, Toplum Bi- limleri, Temmuz - Aralık 2011 5 (10) : 55-68.
• Aslan, Ömer, “Kur’ân Perspektifinde Hoşgörü-dostluk Münasebeti ve Gayr-i Müslimlerle İlişkilerde Dostluk meselesi”, Baku Devlet Üniver- sitesi İlmi Dergisi, № 08 (17) SENTYABR (ЕЙЛЦЛ) Bakü 2007, s. 33- 43.
• Avcı, Casim, “Benî Kurayza”, DİA, Ankara 2002, XXVI, 431-432
• Aydar, Hidayet, Kur’an’a Göre Dostluk ve Arkadaşlık, (M.Ü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1986.
• Aydınlı, Abdullah, “İkrime b. Ebî Cehil”, DİA, İstanbul 2000, XXII, 42- 43;
• Çalışkan, İbrahim, İslâm Ceza Hukukunda Gayr-i Müslimlerin Statüsü, Basıl- mamış Doktora Tezi, Ankara 1986.
• Dakni, Kadir, “Mümtehine Suresinde Dostluk ve Düşmanlık İlişkileri”, (Y.Y.Ü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Van 1998.
• Demircan, Adnan, “Utbe b. Rebîa”, DİA, İstanbul 2012, XLII, 235-236.
• Fayda, Mustafa, “Abdullah b. Ebû Serh”, DİA, İstanbul 1988, I, 130-131.
• Fayda, Mustafa, “Halid b. Velid”, DİA, İstanbul 1997, XV, 289-292.
• Güneş, Ahmed, “Medine Vesikası ve Ehl-i Kitab” Kur’an-ı Kerim’de Ehli Kitab, -Tartışmalı İlmi Toplantı-, 12-13 Kasım, İstanbul 2005, s. 244- 254.
• Hamidullah, Muhammed, el-Vesaiku’s-Siyasiyye, Çev. Vecdi Akyüz, Kitabe- vi Yayınları, by. ty.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, Çev. Salih Tuğ, İstanul 1993.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Müni’ ez-Zührî, ( 230/845), Tabakatü’l- Kübrâ, I-IV, hzr. Riyad Abdülhadi, Daru ihyai türasi’l-Arabî, Beyrut ty.
• Kandemir, Yaşar, “Hind bint. Utbe”, DİA, İstanbul1998, XVIII, 64-65.
• Kapar, Mehmet Ali, “Ebû Leheb”, DİA, Ankara 1994, X, 178-179.
• Kapar, Mehmet Ali, “ Safvan b. Ümeyye” DİA, İstanbul 2008, XXXV, 486-487.
• Karagöz, İsmail, “Dost Anlamını İfade Eden Kur'an Kavramları ve Mü'minlerin Dostları”, Diyanet İlmi Dergi Cilt: 37, Sayı: 4, Ekim- Kasım-Aralık 2001, 39-58.
• Komisyon, Türkçe Sözlük, TDK, Ankara 1988.
• Köksal, Mustafa Asım, İslâm Tarihi, Şamil Yayınevi, İstanbul ty.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Sakîf”, DİA, İstanbul 2009, XXXVI, 10-11.
• Olgun, İbrahim - Drahşan, Cemşit, Farsça-Türkçe Sözlük, Ankara 1967.
• Önkal, Ahmet, “Huzaa”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 431-433.
• Öztürk, Levent, “Şeymâ”, DİA, İstanbul 2010, XXXIX, 98-99.
• Polat, Kemal, “İslâmî Perspektiften Hıristiyanların Müslümanlara “daha yakın” Olması Meselesi”, EKEV Akademi Dergisi, yıl: 12, Sayı: 34, Kış 2008, 73-92.
• Sakallı, Talat, “Ebu’l-Âs”, DİA, İstanbul 1994, X, 293-294.
• Sarıçam, İbrahim, “İlk İslâm Toplumunda Bir Arada Yaşama Tecrübesi”, İslâm Medeniyetinde Bir Arada Yaşama Tecrübesi, TDV Yay. Ankara 2009.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el- Bağdâdî, Tarihu’l-ümem ve’l-mülûk, Darü’l-fikr, ty.
• Uraler, Aynur, “Zeyneb”, DİA, İstanbul 2013, XLIV, 355-356.
• Varol, Mehmet Bahauddin, “Ümeyye b. Halef”, DİA, İstanbul 2012, XLII, 305-306.