Doğu ile Batı Medeniyeti Arasında Siyasi ve Edebi Duruşuyla Ziya Paşa

Yıl 2017, Sayı: 12, 137 - 154, 01.07.2017

Dinçer Öztürk

Öz

Tarih sayfasında doğu ile batı bir cephe olarak telakki edilmiştir. Bu algı zihinlerde “medeniyet” kavramı ile inkişaf etmiştir. Bu doğrultuda doğu ve batı arasında medeniyet arayışı daima süregelmiştir. Özellikle modernleşme ve sanayileşme gibi unsurlarla 19. Asrın başlarından itibaren batı sayfası kültürel ve siyasi bir pres olgusu haline gelmiştir. Bu durum toplum nazarında batıyı “modern”, doğuyu “klasik” veya “gelenekçi” olarak adlandırmıştır. Tüm bunların toplumsal bir süreçte gelişmesi edebiyatı da yakından ilgilenme gereksinimine sürüklemiştir. İşte tüm bu algılar içerisinde edebi ve siyasi kimliği doğrultusunda doğu ile batı arasında Ziya Paşa’nın duruşu, akl-ı siyaseti, edebi eserleri ve hicivci üslubu açıklanmaya çalışılacaktır. Ziya Paşa’nın şiirleri doğrultusunda hicivci ve analiz edici söylemlerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ziya Paşa, Tenkit, Terci-i Bend, Terkib-i Bend.

Political and Literal Position of Ziya Pasha between Eastern and Western Civilizations

Öz

On the pages of history, the East and the West have been considered as the two fronts. This perception has developed in minds with the concept of civilization. Accordingly, a search for civilization has been continuing between the East and the West. Along with the factors such as modernization and industrialization in particular, the West has become a cultural and political pressure phenomenon since the beginning of the nineteenth century. This situation has led to the references of ‘modern’ for the West and ‘classical’ or ‘traditional’ for the East in the perspective of society. Evolving within a social process, all these developments have urged the literature to be closely involved. With all these perceptions, Ziya Pasha’s position between east and west, his sense of politics, literal works and satirical style are explained with respect to his literal and political identity. In this article, the satirical and analytical discourse of Ziya Pasha within the scope of his poems will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Ziya Pasha, critique, tarji-e bend, tarkib-e bend.

Kaynakça

• Akyüz, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923, İn- kılâp Yayınları, İstanbul, 1995.
• Bilgegil, Kaya, Harabat Karşısında Namık Kemal, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
• Bilgegil, Kaya, Ziya Paşa Üzerine Bir Araştırma, Erzurum Atatürk Üni- versitesi Yay. Erzurum 1970.
• Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri 2, Meral Yayınları, İstanbul.
• Enginün, İnci, Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e, Dergah Yayınları, İstanbul, 2010.
• Erbay, Erdoğan, Erzurum’un Yüzleri Ziya Paşa, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 2015
• Erbay, Erdoğan, Eskiler ve Yeniler, Aşiyan Yayınları, Erzurum 1997
• Ercilasun, Bilge, Servet-i Fünun’da Edebi Tenkit, Akçağ Yayınları, Anka- ra, 2009
• Ercilasun, Bilge, Edebiyat Tarihi ve Tenkit, Dergâh Yayınları, İstanbul 2013.
• Ertaylan, İsmail Hikmet, Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Kabaklı, Ahmet, Türk Edebiyatı, c. 2, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul, 1978.
• Kaplan, Mehmet, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Şiir Tahlilleri 1, Dergâh Yayınları, İstanbul 2005.
• Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, Dergah Yayınları, İstanbul, 2006.
• Kodaman, Bayram, Abdülhamid Dönemi Eğitim Sistemi, Türk Tarih Ku- rumu, Ankara, 1999.
• Korkmaz, Ramazan (ed), Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yay. Ankara, 2013.
• Okay, Orhan, Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, Dergah Yayınları, İstan- bul, 2010.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2012.
• Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt II, YKY, İst. 2010.
• Ziya Paşa, Harabat, İstanbul 1291.