Cumhuriyet’in İlk Dâhiliye Vekili Ahmet Ferit Tek ve Görevinden İstifası

Yıl 2017, Sayı: 12, 351 - 384, 01.07.2017

Erol Akcan Recep Murat Geçikli

Öz

Ahmet Ferit Tek , Cumhuriyet’in ilanından sonra İsmet İnönü ’nün başkanlığında kurulan ilk kabinede Dâhiliye Vekili olarak görev almıştır. Lozan Antlaşması’nın sonrasına denk düşen son derece zor ve hassas bir süreçte Dâhiliye Vekilliği gibi önemli bir görevi üstlenen Ahmet Ferit, “Yüzellilikler” in tespiti, ülkeye gelen mübadillerin yerleştirilmesi gibi çok önemli sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Görevi sırasındaki uygulamaları nedeniyle dönemin muhalif çevreleri ve basını tarafından sert bir şekilde eleştirilen Ahmet Ferit, bakanlıktan istifa etmek zorunda kalmıştır. Bu çalışmada, Ahmet Ferit’in hayatı üzerinde genel çizgileriyle durulduktan sonra Dâhiliye Vekilliği sırasındaki bazı icraatları ve görevinden istifası, resmi yayınlara, tetkik eserlere, anılara ve dönemin basınına dayalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Ferit Tek, Yüzellilikler, Ermeni Zenginleri Meselesi, Jön Türk, Yolsuzluk

Ahmet Ferit Tek , The First Minister of Interior of Turkish Republic and His Resignation

Öz

Ahmet Ferit Tek was entitled as the Minister of Interior in the first council under the presidency of İsmet İnönü following the declaration of republic. In this very delicate and challenging period corresponding to post-Lausanne Treaty, Ahmet Ferit undertook such a significant duty as the Minister of Interior and encountered very remarkable problems such as detection of "150 Personae Non-Gratae", replacement of refugees in the country. Ahmet Ferit was harshly criticized by opposition parties and the media due to his applications during his duty and he had to resign from his office. This study touches upon the life of Ahmet Ferit in a general framework and investigates some of his activities as the Minister of Interior and his resignation based on official publications, survey studies, memorials and media of the given period.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Ferit Tek, 150 Personae Non-Gratae, Rich Armenians Question, Young Turk, Corruption

Kaynakça

• Fahri Çoker, Türk Parlamento Tarihi, C. III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, C. 4, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1985.
• TBMM Zabıt Ceridesi.,
• Akder, Necati “Seçkin Vatansever, Büyük Milliyetçi, Değerli Fikir ve Mefküre Adamı Ahmet Ferit Tek Üful Etti!”, Türk Kültürü, S. 110 (Aralık) Ankara 1971, s. 116-127.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul 2004, s. 494.
• Çankaya, Ali, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C.II, Mars Matbaası, Ankara 1968-1969.
• Erdeha, Kamil, Yüzellilikler Yahut Milli Mücadele’nin Muhasebesi, Tekin Yayınevi, I. Baskı, İstanbul 1998.
• Esin, Emel, “Ahmet Ferit Tek”, Türk Kültürü, S. 110 (Aralık) Ankara 1971, s. 137-14
• Kuran, Ahmet Bedevi, İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, Kaynak Yayınları, İstanbul 2000.
• Nevsal-i Milli 1330, Artin Asadoryan ve Mahdumları Matbaası, Dersaadet(?).
• Soysal, İlhami, 150’likler, Gür Yayınları, İstanbul 1985.
• Ünal, Yenal, Ahmet Ferit Tek, Bilgeoğuz Yayınları, İstanbul 2009.
• Yalman, Ahmet Emin YALMAN, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, Yayına Hazırlayan: Erol Şadi Erdinç, Pera Turizm ve Ticaret A.Ş, İstanbul 1997.
• Akşam
• Anadolu’da Yeni Gün
• Cumhuriyet
• Hâkimiyet-i Milliye
• İleri
• Müstakil
• Tanin
• Tevhid-i Efkar
• Vakit
• Vatan