Çarlık Rusya Yönetiminde Kars’ta Tarım ve Hayvancılık

Yıl 2017, Sayı: 12, 417 - 434, 01.07.2017

Arzu Boy

Öz

1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’ndan sonra Kars, Rus yönetimine girdi. 3 Mart 1918 Brest Litowsk Antlaşmasına kadar Rus yönetiminde kaldı. Bu süreçte Kars’ta siyasi, idari, eğitim alanlarında değişiklikler olduğu gibi tarım ve hayvancılık alanında da değişiklikler oldu. Kars, sınır şehri olmasının getirdiği sıkıntıların yanı sıra iklim koşullarının olumsuzluklarını da her dönem yaşamıştır. Bu olumsuzluklara rağmen tarım ve hayvancılık alanında Kars kendi kendine yetmeyi bilmiştir. Hatta dönem dönem bazı ürünlerin ihracatı bile yapılmıştır. Rus Dönemi’nin bölgeye en büyük katkısı tarım alanında olmuştur. Boş arazilerin tarıma açılması için at ve pulluk kullanılmıştır. Osmanlı Dönemi’nde daha çok savaşlarda kullanılan at bu dönemde tarımda iş yükünü azaltmak için kullanılmıştır. At ve pulluğun kullanımı verimin artmasını sağlamıştır. Kars, coğrafya olarak büyükbaş hayvancılığa uygundu. Malakan atı ve ineği ilk defa bu dönemde Kars’ta yetiştirilmiştir. Ayrıca Angora Keçisi yine bu dönemde Kars’a getirilmiştir. Çalışmada Ruslar tarafından tutulan yıllıklar ve konuyla ilgili yazılı kaynaklar incelenerek Rus Dönemi esnasında tarım ve hayvancılık alanındaki faaliyetler aktarılmaya çalışılmıştır. Ayrıca eserde tarım ve hayvancılık baz alınarak Osmanlı ve Rus Dönemleri karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kars, Tarım, Hayvancılık, Rusya, Malakan.

Agriculture and Stockbreeding in Kars under the Rule of the Tsardom of Russia

Öz

Kars came under the Russian rule following the 1877-1878 Russo-Turkish War. It was under the Russian domination until 3 March 1918 when the Treaty of Brest-Litovsk was signed. In this process, changes happened in Kars in the field of agriculture and stockbreeding as well as in political, administrative, and educational areas. Kars has struggled with the adversities caused by weather conditions besides the problems led by its position as a border town in every period. Despite such negativities, Kars has managed to become self-sufficient in the field of agriculture and stockbreeding. It has even exported some products from period to period. The biggest contribution of the Russian period to the region was in the agricultural field. Horse and plough were used for opening empty lands to agriculture. Horse, which was mostly used in wars during the Ottoman period, was benefited from to reduce agricultural workload in the Russian period. The use of horse and plough improved productivity. Kars was geographically suitable for cattle farming. Malakan horse and cow were bred in Kars for the first time in that period. Angora goat was also brought to Kars in that period. This study attempts to reveal the activities in the field of agriculture and stockbreeding conducted in Kars during the Russian period based on the annuals kept by Russians and the written sources related to the subject. In addition, a comparison is made between the Ottoman and Russian periods on the basis of agriculture and stockbreeding.

Anahtar Kelimeler

Kars, Agriculture, Stockbreeding, Russia, Malakan.

Kaynakça

• Evliya Çelebi, Seyahatnâme, YKY, İstanbul 2006.
• Badem, Candan, Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti, Bir Zamanlar Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Dayı, Esin, Elviye-i Selase’de (Kars Ardahan Batum) Milli Teşkilatlanma, Kültür Eğitim Vakfı Yayınları, Erzurum 1997.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 2002.
• Ersoy, Osman, “Bir İngiliz Konsolosunun 1846 Yılında Erzurum’dan Kars’a Seyahati”, Ankara Üniversitesi DTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi II, C.2, S.2, Ankara 1964, ss.238-249.
• Halaçoğlu, Yusuf, XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, TTK, Ankara 1998.
• Karal Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.VI, TTK, Ankara,1995.
• “Kars”, Yurt Ansiklopedisi, Anadolu Yayıncılık, C.VI, İstanbul 1982.
• Kırzıoğlu, Fahrettin, Kars Tarihi, C.1, İstanbul, 1953.
• Ortaylı, İlber, “Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars”, İÜEF, Tarih Enstitü- sü Dergisi, İstanbul 1978, ss. 343-363.
• EVS, (Erzurum Vilayet Salnamesi), H.1294.
• EVS, (Erzurum Vilayet Salnamesi), H.1288.
• Kafkas Kalendar, na 1891 god, otd II.
• Kafkas Kalendar, na 1894 god, otd V.
• STsSA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi (Gürcistan Merkez Arşivi),Dosya No:14381-724
• STsSA (Sakartvelos Tsentraluri Saistorio Arkivi (Gürcistan Merkez Arşivi), DosyaNo:14381-724