Said Nursî'nin Eserleri Işığında Ermeni Meselesi: Van Örneği

Yıl 2017, Sayı: 12, 435 - 461, 01.07.2017

Abdulhalim Oflaz

Öz

Osmanlı İmparatorluğunun hâkimiyeti altında yaşayan Ermeniler, XIX. yüzyıla kadar dinî ve siyasî baskıyı çok fazla hissetmeden varlıklarını devam ettirmişlerdir. Ancak Osmanlı devletinin parçalanma sürecine girmesiyle birlikte emperyalist güçlerin tahrikleriyle devletten ayrılmak için harekete geçen diğer Hristiyan unsurlar gibi Ermeniler de XIX. yüzyılda isyan hareketleri başlattılar. İsyanlarının merkezini Van ili teşkil etmekteydi. Çünkü Osmanlıların dış güçlerle imzaladığı Ayestefanos Antlaşmasının 16. ve akabinde de imzalanan Berlin Antlaşmasının 61. maddelerine göre Doğu Anadolu’da Ermenilerin oturdukları yerlerde ıslahat yapılması gerekirdi. Bundan cesaret alan Ermeniler, Ermeni bir papaz olan Mıgırdiç Hrimyan’ın öncülüğünde harekete geçerek Van’da isyan başlattılar. O dönemde birçok Osmanlı münevveri bu konu üzerinde üzerinde kafa yormaktaydılar. Gerek doğduğu Bitlis’te olsun, gerekse ömrünün çoğunu geçirdiği Van’da olsun Ermeni meselesini yakından takip eden Osmanlı münevverlerinden biri de Bediüzzaman Said Nursî’ydi. O, başta Ermenilerle dostane ilişkilerin geliştirilmesinden yana olmuşsa da 1. Dünya Savaşı yıllarındaki mezalimlerinden dolayı hem kendisi hem de talebeleri onlarla fiilî savaşa girmiştir.

Anahtar Kelimeler

Said Nursî, Osmanlı İmparatorluğu, Van, Ermeni meselesi, isyan.

The Armenian Issue in the Light of Said Nursi's Works: The Case of Van

Öz

The Armenians who lived under the rule of the Ottoman Empire, XIX. Religious and political oppression until the end of the century. However, as the Ottoman state entered into the process of disintegration and the other Christian elements acted to leave the state with the instigation of the imperialist powers, They started rebellion movements in the century. Van province was the center of the revolts. Because according to the 16th article of the Treaty of Ayestefanos signed by the Ottomans with foreign powers and the 61st articles of the Berlin Treaty signed later, it is necessary to reform the places where Armenians live in Eastern Anatolia. Encouraged by this, the Armenians acted on the initiative of an Armenian priest, Mıgırdiç Hrimyan, and started a rebellion in Van. One of the Ottoman philosophers closely following the Armenian issue in Van, where he lived in Bitlis, where he spent most of his life, was Bediuzzaman Said Nursi. Although he favored the development of friendly relations with the Armenians in the first place, both himself and his followers entered into the actual war because of the perpetrators of World War I.

Anahtar Kelimeler

Said Nursi, Ottoman Empire, Van, Armenian Issue, rebellion.

Kaynakça

• Altınok, Salih, Belgeleriyle 19. ve 20. Yüzyıl Başlarında Ermeni Sorunu, Kozan Ofset, Ankara, 2003.
• Başbay, H. Murat, Belge Ve Canlı Tanıklarla Ermeni Katliamları, Turna Yay., İstanbul, 2007.
• Bozdağ, İsmet, Tarihin Vicdanını Sızlatan Soykırım Efsanesi Çankaya Özel Arşiv Belgelerinde Atatürk Soykırım İddialarını Reddediyor, Emre Yay., İstanbul, 2005.
• Demiroğlu, Faiz, Van’da Ermeni Mezalimi (1895 - 1920), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, 1985.
• Eroğlu, Veysel, Ermeni Mezalimi, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1973.
• Ethemoğlu, Mehmet, Ermeni Terörünün Kısa Tarihi, Diyarbakır, 1987.
• Halaçoğlu, Yusuf, Ermeni Tehciri, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2006.
• İlter, Erdal, Ermeni ve Rus Mezalimi (1914 - 1916), Sistem Ofset, Ankara, 1999.
• İnce Erdoğan, Dilşen, Amerikan Misyonerlerinin Faaliyetleri ve Van Erme- ni İsyanları (1896), IQ Kültür Sanat Yayıncılık Yay., İstanbul, 2008.
• Öğün, Tuncay, Unutulmuş Bir Göç Trajedisi Vilayat-i Şarkiye (1915 - 1923), Babil Yay., Ankara, 2004.
• Nursî, Bediüzzaman Said, İçtimai Dersler, İstanbul, 2012.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Lem’alar, İstanbul, 2011.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Şualar, İstanbul, 2010.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Tarihçe-i Hayat, İstanbul, 2004.
• Süslü, Azmi - Gülay Öğün - M. Törehan Serdar, Van, Bitlis, Muş ve Kars’taki Ermeni Katliamları- Gazilerle Mülakat, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları No: 8, Ankara 1994.
• Talat, Aydın, Bizim Eller Van, İhlas Matbaacılık, İstanbul, 1998.