Yoksulluğun Sağlık Statüsü ve Sağlık Hizmetleri Kullanımı İle İlişkisi

Yıl 2017, Sayı: 13, 545 - 591, 01.10.2017

Fatih Şantaş

Öz

Yoksulluk, siyasi ve sosyal katılım, eğitim, ekonomi, sağlık, insan hakları gibi insan hayatının tüm boyutlarını kapsayan bir olgudur. Yoksulluk geri kalmış, gelişmekte olan ya da gelişmiş tüm ülke ve bölgelerde değişen oran ve yapıda görülmektedir. Yoksulluk, kişilerin sağlık statüsünü olumsuz etkilemekte ve sağlık hizmeti kullanımını sınırlamaktadır. Yoksulluk; güvenli içme suyuna ulaşamama, güvenli ve temiz konutlarda yaşayamama, eğitimsizlik, yetersiz sanitasyon, sağlık hizmetleri ve ulaşım gibi kamu hizmetlerinden yararlanamama ve güvencesiz istihdama neden olarak sağlıksızlığı ortaya çıkarmaktadır. Daha öz bir ifadeyle, sosyo-ekonomik açıdan kötü durumda olma, sağlık açısından da kötü olmaya neden olmaktadır. Yoksulluk, sağlıksızlığa neden olmasının yanında bireylerin sağlık hizmetini nerden ve nasıl alacaklarını bilememelerine, sağlık kurumlarına uzak yerlerde ikamet etmelerine neden olarak sağlık hizmeti kullanımını da sınırlamaktadır. Bu çalışmada yoksulluğun sağlık ve sağlık statüsü ile ilişkisi incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Sağlık Statüsü, Sağlık Hizmetleri Kullanımı

Relationship of Poverty Between Health Status and Health Services Utilization

Öz

Poverty is a phenomenon covering almost all aspects of human life such as political and social participation, education, economy, health and human rights. Poverty has been witnessed in underdeveloped, developing or developed countries at different rate and structure. Poverty affects health status of individual negatively and limits health services utilization. Poverty causes lower health status as a result of many factors such as inability to access healthy drinkable water, unable to live secure and clean households, uneducated, insufficient sanitary, unable to access public services like health and transportation, and unsecured employment. In short, having lower socio-economic status causes bad health status. Besides, poverty limits the knowledge how and where health services are accessed, and it also limits health services utilization since those in poverty usually reside in places that are far from health care organizations. In this study, the relationship between poverty, health services utilization and health status has been investigated.

Anahtar Kelimeler

Poverty, Health Status, Health Services Utilization

Kaynakça

• Aday L. A. ve Andersen R. “A Framework for the Study of Access to Medical Care”, Health Services Research, 9(3), 1974 s. 208- 220.
• Ahmed HMM. “Barriers to Family Planning in Sudan: Results From a Survey in White Nile, Kassala Al‐Gadarif. African”, Development Review 25(4), 2013, 499- 512. and
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. 2015 Yılı İdare Faaliyet Rapo- ru, Ankara, 2015.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Eğitim Yardımları, Sosyal Yar- dımlar Genel Müdürlüğü, Ankara, Erişim: 07.05.2016, http://sosyalyardimlar.aile.gov.tr/sosyal-yardim- programlarimiz/ egitim-yardimlari
• Andersen R. ve Newman JF. “Societal and Individual Determi- nants of Medical Care Utilization in the United States”, The Milbank Quarterly, 83(4), 2005, s. 1-28.
• Andersen R. A Behavioral Model of Families’ Use of Health Servi- ces, Research Series #25, The University of Chicago, Center for Health Administration Studies, Chicago, 1968.
• Andersen R.M. “Revisiting the Behavioral Model and Access to Modical Care: Does it Matter?”, Journal of Health and Social Behavior, 36, 1995, s. 1-10.
• Arcury TA. Gesler WM. Preisser, JS. Sherman, J. Spencer, J. and Perin J. “The Effects of Geography and Spatial Behavior on Health Care Utilization Among the Residents of a Rural Re- gion. Health Services Research”, 40(1), 2005, s. 135-156.
• Arpacıoğlu Ö. Dünyada ve Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadele. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep, 2012.
• Arthur E. Wealth and Antenatal Care Use: Implications For Mater- nal Health Care Utilisation in Ghana. Health Economics Re- view 2(1), 2012, s. 1-8.
• Atasever M. Türkiye İlaç Sektörü Analizi. ABSAM Yayınları, An- kara, 2015.
• Ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001.
• Doğramacı İ. 4-9 Eylül 2004 Tarihlerinde Kopenhag’da Yapılan 54. Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Komite Toplantısında Yaptığı Konuşma. SB Diyalog 1 (7), 2004, s. 54-57.
• DSÖ. (1946) Constitution of World Health Organization, http://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en .pdf (Erişim: 23.08.2015).
• DSÖ. Health, Economic Growth and Poverty Reduction: The Re- port of Working Group I of the Commission on Macroeco- nomics and Health. World Health Organisation, Geneva, 2002.
• DSÖ A Glossary of Terms for Community Health Care and Servi- ces for Older Persons. Volume 5, Centre for Health Deve- lopment Ageing and Health Technical Report World Health Organization, 2004.
• DSÖ (2015a) WHO History, http://www.who.int/about/en/ (Erişim: 10.07.2015).
• DSÖ (2015d) World Health Statistics 2015, World Health Organiza- tion.
• DSÖ (2015d) World Health Statistics 2015, World Health Organiza- tion.
• DSÖ ve OECD (2003) DAC Guidelines and Reference Series Po- verty and Health. OECD Publishing. Dünya Bankası (2014b) World Bank History, (Erişim: http://www.worldbank.org/en/about/history 10.01.2014).
• Dünya Bankası (2016) Development Goals in an Era of Demograp- hic Change, Global Monitoring Report 2015-2016, The Inter- national Bank for Reconstruction and Development, Was- hington DC 20433, USA.
• Erdem R. ve Pirinçci E. Sağlık Hizmetlerinde Kullanım ve Kulla- nımı Etkileyen Faktörler. O.M.Ü. Tıp Dergisi 20 (1), 2003, s. 39-46.
• Eryurt MA. ve Koç İ. Yoksulluk ve Çocuk Ölümlülüğü: Hanehalkı Refah Düzeyinin Çocuk Ölümlülüğü Üzerindeki Etki- si. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 52(3), 2009, s. 113- 121.
• Evans GW. ve Cassells RC. Childhood Poverty, Cumulative Risk Exposure, and Mental Health in Emerging Adults. Clinical Psychological Science 2(3), 2014, s. 287-296.
• .Feinstein AR. Benefits ve Obstacles for Development of Health Status Assessment Measures in Clinical Settings. Medical Care 30 (5), 1992, s. 50-56.
• Fleming M.L. ve Parker, E. Introduction to Public Health. Churcill Livingstone, Elsevier, Australia, 2009.
• Greenfield S. ve Nelson EC. Recent Developments and Future Issues in the Use of Health Status Assessment Measures in Clinical Setting, Medical Care 30 (5), 1992, s. 23-41
• Gürarslan N. Yoksulluğun 1-4 Yaş Grubu Çocuklarda Hastalanma Sıklığı Üzerine Etkileri. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Mersin, 2006.
• Hagenaars A. ve De Vos K. The Definition and Measurement of Poverty. The Journal of Human Resources 23(2), 1988, s. 211- 221.
• Hart JT. The Inverse Care Law. Lancet 97(7696), 1971, s. 405-412.
• Hatun Ş. Yoksulluk ve Çocuklar Üzerine Etkileri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46(4), 2002, s. 251-260.
• Hong TK. Dibley MJ. ve Tuan T. Factors Affecting Utilization of Health Care Services by Mothers of Children Ill With Diarrhea in Rural Vietnam. The Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health 34 (1), 2003, s. 187-198.
• Hulme D. ve Lawson D. Health, Health Care, Poverty and Well Being: An Overview for a Developing Country Focus. Development Economics and Public Policy Working Paper Series 19, 2006, s. 1-28.
• Hupalo P. ve Herden K. Health Policy and Inequality, Commonwealth of Australia, 1999. Kalkınma Bakanlığı, 10. Kalkınma Planı, Ankara, 2013.
• Kaplan AG. Foundation, New Jersey, 2009.
• Karataş K. “Tüberküloz ve Yoksulluk: Hastaların SosyoDemografik Özellikleri, Yaşam Koşulları, Yoksulluk ve Tüberküloz Hastalığının Nedenlerine İlişki”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 19(2), 2008, s. 7-20.
• Kavuncubaşı Ş. ve Yıldırım, S. Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi. Siyasal Kitabevi, 2. Baskı, Ankara, 2010.
• Kaya S. Dünya Bankası ve Türkiye. Sayıştay Dergisi 46-47, 2002, s. 3-42.
• Kaynak C. İnönü Emin Aytan Sağlık Ocağı Bölgesinde Yoksulluğun Sağlık Üzerine Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, İzmir, 2006.
• Kazgan G. İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi. Remzi Kitabevi, İstanbul, 1984.
• Khan MH. Rural Poverty in Developing Countries: Issues and Policies, International Monetary Fund, WP/ 00/78, 2000.
• Kredi Yurtlar Kurumu (2016) Tarihçe, http://yurtkur.gsb.gov.tr/Sayfalar/2397/2387/Tarihce (Erişim: 15.03.2016).
• Larson K. and Halfon N. Family Income Gradients in the Health and Health Care Access of US Children. Maternal and Child Health Journal 14(3), 2010, s. 332-342.
• Malthus T. Nüfus Sorunu ve Malthus (Çeviren: O. Yaylalı). Sol Yayınları, İstanbul, 1971.
• Marx K. ve Engels F. Komünist Parti Manifestosu (Çeviren: Erkin Özalp). Yazılama Yayınevi, İstanbul, 1847.
• Marx K. Kapital (Çeviren: A. Bilgi). Sol Yayınları, İstanbul, 1986.
• Metin B. Yoksullukla Mücadelede Asgari Gelir Güvencesi: Türkiye’de Sosyal Yardım ve Hizmet Sisteminde Mevcut Durum ve Asgari Gelir Güvencesi İhtiyacı, Sosyal Güvenlik Dergisi 2(1), 2012, s. 117-151.
• Milli Eğitim Bakanlığı. Milli Eğitim İstatistikleri, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara, 2016.
• OECD. DAC Guidelines and Reference Series Poverty and Health.
• OECD Publishing, ISBN 92-64-10018-0, 2003.
• OECD. OECD Sağlık Sistemleri İncelemeleri: Türkiye, OECD ve World Bank, Paris, 2008.
• OECD (2015) OECD History, http://www.oecd.org/about/history/ (Erişim: 15.02.2015).
• Özen Y. Health and Illness Experiences among the Urban Poor: The Case of Altındağ, The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical Unıversity, Doctoral Dissertation, Ankara, 2008.
• Parasız İ. Makro Ekonomi Teori ve Politika. 6. Baskı, Ezgi Yayınevi, Bursa, 1996.
• Phipps S. A. The Impact of Poverty on Health: A Scan of Research Literature. Canadian Institute for Health Information, Ottawa, Canada, 2003.
• Pire Ö. (2011) Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Uygulanan Sosyal Politika Programları: Isparta İli Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2011.
• Rashid M. and Antai D. Socioeconomic Position as a Determinant of Maternal Healthcare Utilization: A Population-Based Study in Namibia. Journal of Research in Health Sciences 14(3), 2014, 187-192.
• Sağlık Bakanlığı. Sağlıkta Dönüşüm Programı, Sağlık Bakanlığı, Ankara, 2003.
• Sağlık Bakanlığı. 21 Hedefte Türkiye: Sağlıkta Gelecek. Sağlık Bakanlığı, Ankara, 2007.
• Sağlık Bakanlığı. Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Temel Sağlık Hizmetleri (Alma-Ata’nın 30. Yıl Anısına), Sağlık Bakanlığı, Ankara, 2008.
• Sağlık Bakanlığı. Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu 2003-2011, Sağlık Bakanlığı, Ankara, 2012.
• Schultz R. ve Johnson AC. Management of Hospitals and Health Services, Beard Books, Washington, D.C., 2003.
• Starfield B. Effects of Poverty on Health Status. Bulletin of the New York Academy of Medicine 68 (1), 1992, s. 17-24.
• Şenses F. Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk. 6. Baskı, İletişim Yayınları, Ankara, 2013.
• Tatar M. Mollahaliloğlu S. Şahin B. Aydın S. Maresso A. and Hernandez-Quevedo C. Turkey: Health System Review, Health Systems in Transition 13(6), 2011, s. 1-186.
• Tengilimoğlu, D. Işık, O. ve Akbolat, M. Sağlık İşletmeleri Yönetimi. Nobel Yayın Dağıtım, 3. Baskı, Ankara, 2011.
• The Los Angeles County Department of Public Health . Social Determinant of Health: How Social and Economic Factors Affect Health, County of Los Angeles Public Health, California, 2013.
• Toronto Public Health. The Unequal City 2015: Income and Health Inequities in Toronto, 2015.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2006-2014) Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmaları, www.tuik.gov.tr
• Türkiye İstatistik Kurumu (2008) Tüketim Harcamaları, Yoksulluk ve Gelir Dağılımı. Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi-6, 2008.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2011) Yoksulluk Çalışması, Haber Bülteni, www.tuik.gov.tr (Erişim:10.08.2014).
• Türkiye İstatistik Kurumu (2014) Türkiye Sağlık Araştırması, Ankara.
• UNDP. Human Development Report 2015, Work for Human Development, New York, USA, 2015.
• UNICEF. Level and Trends in Child Mortality Report, United Nations Children’s Fund, 2015. Vakıflar Genel Müdürlüğü, 2014 Faaliyet Raporu, Ankara, 2015.
• Van der Steeg AFW. De Vries, J. and Roukemai, JA. Quality of Life and Health Status in Breast Carcinoma. European Journal of Surgical Oncology, 2004, s. 1051-1057.
• Wagstaff A. Poverty and Health Sector Inequalities. Bulletin of the World Health Organization, 80(2), 2002, s. 97-105.
• Wilson G. Toward a Revised Framework for Examining Beliefs about the Causes of Poverty, The Sociological Quarterly 37(3), 1996, s. 413-428.
• Yıldırım HH. Türkiye Sağlık Sistemi: Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu. Sağlık-Sen Yayınları-21, Ankara, 2013.
• Yılmaz L. Avrupa Birliği’nin Sosyo-Ekonomik Geleceği: Lizbon Stratejisi ve Küreselleşme, Maliye Bakanlığı AB ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Araştırma ve İnceleme Serisi: 4, Ankara, 2010.