İstiâre Penceresinden Nedim’in Gazelleri

Yıl 2018, Sayı: 15, 71 - 100, 01.07.2018

Murat Keklik

Öz

Edebî sanatlar sınırlı sayıdaki kelimelerle adı konulmamış duygu ve düşünceleri ifade etmeye imkân tanıdığı gibi anlatımı da güçlendirir. İmaj olarak adlandırılan haricî âlemdeki nesne ve mefhumların insan zihninde uyandırdığı tasavvur ve intibalar mecaz, teşbih ve istiârelerle söze dökülebilir. Mecaz ve teşbihin kendisinde birleştiği istiâreye en büyük ilgiyi klasik Türk şairleri duymuştur. Şairler birbirlerinden farklı varlıkların çarpıcı özelliklerini sevgilide bir araya getirerek kusursuz, saf bir güzelliği istiârelerle elde etmeye çalışmış, yine istiârelerle yepyeni mazmunların arayışı içine girmişlerdir. Rahat, zarif, akıcı bir üslupla şiirlerini yazan büyük divan şairi Nedim birçok bakımdan klasik Türk şiiri geleneğini sürdürmekle birlikte kendine özgü edası, orijinal hayal ve benzetmeleriyle klasik Türk şiirine yeni bir renk katmıştır. Çalışmada Nedim’in gazellerine istiâre perspektifinden yaklaşılmıştır. İstiârenin özellikleri ve çeşitleri Nedim’in beyitleri üzerinden açıklanmış, ilgili istiâre özelliği ile ilgili beyit numaraları verilmiştir. Gazellerdeki istiâreler tespit edilerek konularına göre tasnif edilmiştir. Çalışmayla Nedim’in sanat gücünün ürünü olan gazellerinde istiârelerden ne ölçüde ve ne şekilde yararlandığının tespiti amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nedim, istiâre, şiir, gazel, edebî sanat.

Nedim’s Ghazels from Metaphor Window

Öz

Literary arts both allow to explain unnamed emotions and thoughts in limited number of words, and strengthen the narrative. The imaginations and intrigues that objects and meanings, which are called images in the external world awaken in human mind can be spoken of in metaphor, simile and metaphor. Classical Turkish poets showed the biggest interested in metaphor which metaphor and simile have met in. The poets have tried to obtain flawless pure beauty with metaphor bringing together the stunning qualities of different beings from each other in lover, and have sought new propositions with metaphors. The great divan poet Nedim who wrote his poems in a relaxed, elegant, fluent style, while maintained tradition of classical Turkish poetry in many ways he added a different color to classical Turkish poetry with his original manner, original imaginations and metaphors. In the study, it was approached to the ghazels of Nedim from the perspective of metaphor. The features and types of metaphor are explained on the couplets of Nedim, related metaphor feature and related couplet numbers are given. Metaphors in the ghazels were determined and classified according to their subjects. By the study, it was aimed to determine how and in what way Nedim used metaphor in his of ghazels the product of his artistic power.

Anahtar Kelimeler

Nedim, metaphor, poem, gazelle, literary art.

Kaynakça

• Aktaş, Hasan, Modern Türk Şiirinde Edebi Sanatlar, Çizgi Kitabevi, Kon- ya, 2002.
• Ayvazoğlu, Beşir, İslam Estetiği ve İnsan, Çağ Yayınları, İstanbul, 1989.
• Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı, İstanbul, 2011.
• Bilgegil, M. Kaya, Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belagat), Ankara, 1980.
• Coşkun, Menderes, Sözün Büyüsü Edebî Sanatlar, Dergâh Yay., İstanbul, 2014.
• Çelik, Mehmet, “Mecâzın Hakikatı Hakikatın Mecâzı”, Hazan, S.6, 1997, s.1-2.
• Dilçin, Cem, Divan Şiiri ve Şairleri Üzerine İncelemeler, Kabalcı Yay., İstanbul, 2007.
• Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yay., Ankara, 2013.
• Durmuş, İsmail, Pala, İskender. “İstiâre”, TDVİA, 2001, s.315-318.
• Kocakaplan, İsa, Açıklamalı Edebî Sanatlar, MEB Yay., İstanbul, 1992.
• Kudret, Cevdet, Örneklerle Edebiyat Bilgileri, C. 1, İnkılap Yay., İstanbul, 2003.
• Külekçi, Numan, Edebî Sanatlar, Akçağ Yay., Ankara, 2013.
• Macit, Muhsin, Nedîm Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.
• Mazıoğlu, Hasibe, Nedîm Dîvânı’ndan Seçmeler, Ankara, 1957.
• Mengi, Mine, “Mazmun Üzerine Düşünceler”, Dergâh, C. 3, S. 34, 10- 16.
• Olgun, Tâhir, Edebiyat Lügatı, Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı, İstanbul, 1936.
• Saraç, M. A. Yekta, Klâsik Edebiyat Bilgisi-Belâgat, Gökkubbe Yay., İs- tanbul, 2014.
• Tarlan, Ali Nihat, Edebiyat Meseleleri, Ötüken Yay., İstanbul, 1981.
• Uçar, Şahin, Tarih Felsefesi Yazıları, Ankara, 1994.