Türkiye’de Din-Siyaset İlişkisi: Halkların Demokratik Partisi HDP Örneği

Yıl 2018, Sayı: 16, 83 - 112, 01.10.2018

Ramazan Akkır

Öz

Siyaset sahnesine çıkması 1990’lı yıllara rastlayan ve ağırlıklı olarak Kürtlerin sorunlarını, etnik siyaseti ve kimlik problemlerini ön plana çıkaran Kürt siyaseti; ana omurgasını Halkın Emek Partisi HEP , Özgürlük ve Demokrasi Partisi ÖZDEP , Demokrasi Partisi DEP , Halkın Demokrasi Partisi HADEP , Demokratik Halk Partisi DEHAP , Demokratik Toplum Partisi DTP , Barış ve Demokrasi Partisi BDP ve Halkların Demokratik Partisi HDP gibi sol tandanslı partiler oluşturmaktadır. Sol söylemi benimseyen ve sosyal demokrat partilerle ittifak eden bu hareket, özellikle nüfusun yoğunluğunu Kürtlerin oluşturduğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinden oy almaktadır. Bu makalede; Kürt siyasal hareketinin dine, laikliğe, din eğitimine, Diyanet İşleri Başkanlığı’na, İmam Hatip Okullarına, Aleviliğe bakışı partinin resmi yayınlarına, parti sözcülerinin ve eş başkanların konuşmalarına müracaat edilerek analiz edilecektir. HDP’nin din söylemi bütüncül bir perspektifle ortaya koymak için belirlenen metodoloji ise deskriptif yöntem ve kısmen söylem analizidir. Bunın içinde öncelikle Kürt siyasal hareketinin kısa tarihçesi ve ideolojik bagajı verilerek HDP’nin din söylemi, belli parametreler doğrultusunda incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

HDP, Kürt, etnik siyaset, din, laiklik, siyaset.

Relationship between Religion and Politics in Turkey: The Case of The Peoples’ Democratic Party HDP

Öz

The Kurdish politics which go on political scene coincided with the 1990s and predominantly address Kurdish problems, ethnic politics and identity problem; its main backbone is formed with left-handed parties such as The Peoples’ Labor Party HEP , Freedom and Democracy Party ÖZDEP , Democracy Party DEP , The People’s Democracy Party HADEP , Democratic Peoples Party DEHAP , The Democratic Society Party DTP , the Peace and Democracy Party BDP and the People's Democratic Party HDP . This movement which embraces the left-wing discourse and alliances with social democratic parties takes votes in the eastern and southeastern Anatolia region where the population is especially consist of mostly by the Kurds. In this article, The Kurdish political movement will be analyzed by referring religion, secularism, religious education, the Presidency of Religious Affairs, the Imam Hatip Schools, view to Alevism, party's official publications, party spokespersons and co-chairs' speeches. HDP's methodology for determining religious discourse from a holistic perspective is the descriptive method and partly discourse analysis. Therefore, the short history of the Kurdish political movement and ideological baggage will be given and the discourse of HDP will be examined in line with certain parameters.

Anahtar Kelimeler

HDP, Kurdish, ethnic politics, religion, secularism, politics.

Kaynakça

• Akkır, Ramazan. “Modern Zamanlarda Ulus Devlet ve Din Devlet İlişkilerinin Batı Dünyası Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1, (2018): 98-125.
• Aktay, Yasin. “Sosyo-Kültürel ve Politik Yönleriyle Alevilik Üzerine Notlar”. Milel ve Nihal 4/1, 2007.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2004.
• Bora, Tanıl. Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Beriker, Nimet. Çatışmadan Uzlaşmaya Kuramlar, Süreçler ve Uygulama- lar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Bilgin, Beyza. Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri. Ankara: Emel Matbaacılık, 1980.
• Bruinessen, Martin Van. Kürdistan Üzerine Yazılar. İstanbul: İletişim Yayınları, 1993. Canatan, Canatan. Din ve Laiklik. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Chandra, Kanchan. Why Ethnic Parties Succed: Patronage and Ethnic Counts Head in India. United Kingdom: Cambridge University Press, 2004.
• Connor, Walker. “The Timelessness of Nation”, History and National Destiny:Ethnosymbolism and Its Critics, Editör:Montserrat Guiber- nau, John Hutchinson. 35-47. Oxford: Blackwell Publishing, 2004.
• Çakır, Ruşen. 12 Eylül’den 12 Haziran’a Siyasi Partiler: BDP. İstanbul: SETA Yayıncılık, 2011. Cumhuriyet. HDP Seçim Bildirgesi. (21. 04. 2015) http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/259275/iste_HD P_nin_secim_bildirgesinin_tam_metni.html (25. 05. 2018).
• Davison, Andrew. Türkiye’de Sekülerizm ve Modernlik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Demir, Eyüp. Yasal Kürtler. İstanbul: Tevn, 2005.
• Duverger, Maurice. Siyasi Partiler. İstanbul: Bilgi Yayınları,1976.
• Ertosun, Erkan ve Tomaslar Didem. PKK’nın Laiklik Söylemi: “Truva Atı” İslam’dan Demokratik İslam Kongresi’ne. Bilge Strateji 7/13, (Güz 2015): 71-95.
• Ersanlı, Büşra, Günay Göksu Özdoğan, Nesrin Uçarlar. Türkiye Siyase- tinde Kürtler: Direniş, Hak Arayışı, Katılım. İstanbul: İletişim Yayın- ları, 2012.
• Evrensel. “HDP’nin Alevi Bildirgesi Açıklandı: Halklara Eşitlik İnanla- ra https://www.evrensel.net/haber/111587/hdpnin-alevi- (30. 04. 2015) bildirgesi-aciklandi-halklara-esitlik-inanclara-ozgurluk (25. 06. 2018).
• Gözaydın, İştar. Diyanet: Türkiye Cumhuriyeti’nde Dinin Tanzimi. İstan- bul: İletişim Yayınları, 2009.
• Gotthard, Jaschke. Yeni Türkiye’de İslamlık. Ankara: Bilgi Yayınları, 1972.
• Gündüz, Turgay. “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Öğretimi Kronolojisi (1923-1998)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Dergisi, 7 (7), (1998): 543-557. HDP Seçim Bildirgesi. (2015) http://www.hdp.org.tr/images/UserFiles/Documents/Editor/ HDP%20Se%C3%A7im%20Bildirgesi%20Tam%20Metin.pdf (20. 06. 2018).
• Horowitz, Donald. L. Ethnic Groups in Conflict. Berkeley: University of California, 1985.
• Kaya, Gülsen. “Halifelik ve Çarşaf: Köhnemiş Modern Mit”. Liberal Düşünce 57-58, (2010): ss.27-32.
• Kara, İsmail. Şeyh Efendinin Rüyasındaki Türkiye. İstanbul: Dergâh ya- yınları, 2017.
• Kara, İsmail. Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergâh yayınları, 2008.
• Kaymakcan, Recep. “Türkiye’de Din Eğitimi Politikaları Üzerine Dü- şünceler”. EKEV Akademi Dergisi 10/27, (2006): 21-36.
• Kiriş, Mehmet Hakan. “Türkiye’de Rekabetçi Siyasal Partilerin Dönü- şümü: Post-80 Sisteminde Eski Yeni Partilerin Yükselişi ve Düşü- şü”. Toplum ve Demokrasi 6/13-14, (Ocak-Aralık, 2012): 25-53.
• Kongre. C.H.F Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları. İstanbul: Devlet Matbaa- sı, 1931.
• Köktaş, Mehmet Emin. Din ve Siyaset. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Kurubaş, Erol. “Etnik Grup-Devlet İlişkilerinin Sorunsallaşması ve Aktör Tutumlarındaki Açmazlar: Türkiye’deki Kürt Sorunu Ör- neği”. Liberal Düşünce 50, (2008): 19-53.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev: Metin Kıratlı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
• Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
• Mcdowall, David. Modern Kürt Tarihi. Ankara: Doruk Yayıncılık, 2004.
• Milliyet. “HEP DEP ve HADEP de kapatılmıştı” (11.12. 2009).
• http://www.milliyet.com.tr/hep--dep-ve-hadep--br-de--font-color- darkblue-kapatilmisti--font- /siyaset/siyasetdetay/11.12.2009/1172724/default.htm (27. 08. 2018). Mevzuat.
• http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.677.pdf (27.08. 2018).
• NTV. “HEP DEP ve HADEP de kapatılmıştı”, (08. 12. 2009).
• https://www.ntv.com.tr/turkiye/hep-dep-ve-hadep-de- kapatilmisti,JR_zt6Uy0Ua_XQdEottLsw (27. 08. 2018).
• Özbudun, Ergün. Türk Siyasal Hayatı. İstanbul: Açık Öğretim Yayınları, 2010.
• Özbudun, Ergün. Siyasal Partiler. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1979. Program. Halkların Demokratik Partisi Programı. (2014). http://www.hdp.org.tr/tr/parti/parti-programi/8 (20. 06. 2018).
• Radikal. “Beş Parti Kapatıldı Deneyimli DTP’nin Yedeği Hazır: BDP”. (12. 12. 2009).
• http://www.radikal.com.tr/politika/bes-parti-kapatildi-deneyimli- dtpnin-yedegi-hazir-bdp-968810/ (03. 03. 2018).
• Rapor. Alevi Çalıştayı Nihai Raporu. Ankara: DNA Medya Tanıtım, 2010. Sabah, “Tabanımız Dağda”, (22. 04. 2006) http://arsiv.sabah.com.tr/2006/04/22/siy108.html(27. 08. 2018).
• Sarıbay, Ali Yaşar. Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası. İstan- bul: Alan Yayıncılık, 1985.
• Şahin, Haluk. “Parti Kapatmak Çare Değildir” Radikal. (23. 05. 2007) http://www.radikal.com.tr/yazarlar/haluk-sahin/parti- kapatmak-care-degildir-815000/ (27. 08. 2018).
• Şener, Aktürk. “Türk Siyasetinde Etnik Hareketler: 1920-2007”. Doğu Batı Dergisi 44, (Şubat-Nisan 2008): 43-74.
• Tayiz, Kurtuluş. 30 Mart’a Doğru Barış ve Demokrasi Partisi. İstanbul: SETA, 2014.
• Turan, Erol. Siyaset Bilimine Giriş. Konya: Palet Yayınları, 2014.
• Tuğluk, Aysel, “Aysel Tuğluk’tan PKK’lı Laiklik Çıkışı.” (27. 04. 2016) http://www.ensonhaber.com/aysel-tugluktan-pkkli-laiklik- cikisi-2016-04-27.html (20. 05. 2018). Tüzük, http://www.hdp.org.tr/images/UserFiles/Documents/Gallery/ Tuzuk.pdf (20.08.2018)
• t24. HDK’nın Alevi Konferansından 19 Maddelik Çözüm Paketi: İç Güvenlik http://t24.com.tr/haber/hdknin-alevi-konferansindan-19- maddelik-cozum-paketi-ic-guvenlik-paketi-derhal- kaldirilsin,292711 (20. 07. 2018). Kaldırılsın. (06. 04. 2015).
• Ünüvar, Kerem. “Türkiyede Sol Düşünce ve Din”. Modern Türkiyede Siyasi Düşünce: Sol, Edit: Murat Gültekingil, 873-895, İstanbul:
• Vergin, Nur. Din Toplum ve Siyasal Sistem. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2000.
• Weber, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Çev. Zeynep Aruoba. İstanbul: Hil Yayınevi, 1997.
• Weber, Max. Ekonomi ve Toplum, Çev: Latif Boyacı, İstanbul: Yarın Yayınları, 2012.
• Yıldız, Ahmet. Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• Zawadzki, Paul. “Milliyetçilik, Demokrasi ve Din”. Milliyetçiliği Yeniden Düşünnmek. Yayına Hazırlayanlar: Alain Dieckhoff, Christophe Jaffrelot, 201-219, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
• Zurcher, Eric Jean. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.