Bilimsel Tefsirin Mahiyeti Üzerine

Yıl 2019, Sayı: 17, 103 - 142, 01.01.2019

Mehmet Emin Yurt

Öz

Kur’ân’ın tefsiri üzerinde başlangıcından itibaren önemle durulmuş, doğru bir şekilde anlaşılması ve aslına sadık kalınarak sonraki kuşaklara aktarılması için bir hayli çaba sarf edilmiştir. O’nun manalarına halel getirebilecek herhangi bir tefsir biçimi veya yaklaşımı şiddetli tenkitlere maruz kalmıştır. Müslümanların Kur’ân’a dönük bu hassas yaklaşımı sebebiyledir ki, istisnasız bütün tefsir yöntemleri bir şekilde tenkide uğramışlardır. İçinde zayıf senedli haberlerin olması yönüyle, rivayet yöntemi; yine içinde şahsî yorumları barındırmasından dolayı dirayet yöntemi ve alt dalları, bir şekilde bu eleştirilere hedef olmaktan kendilerini kurtaramamıştır. Bu çalışmamızda dirayet tefsirinin bir alt dalı olarak da telakki edilen bilimsel tefsir üzerinde duracağız. Bu tefsir yönteminin mahiyeti, temel kavramları, gelişimi, ihtiyaç duyulan yönleri, eksik kalan tarafları, bu yönteme yöneltilen eleştirilerin ne olduğu ve bunlara nasıl cevap verildiği gibi temel konular üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, tefsir, bilim, bilgi, bilimsel tefsir.

On the Nature of Scientific Tafsir

Öz

From the beginning, the tafsir of the Qur'an has been emphasized and efforts have been made to ensure that it is understood correctly and passed on to the next generations. Any form of interpretation or approach that can prejudice his meaning has been subjected to severe criticism. Because of this sensitive approach of the Muslims towards the Qur'an, all the tafsir methods without exception have been criticized in some way. The narrative method in terms of having weak sources in it; because of the personal comments within it, the method of Dirayet and its sub-branches somehow failed to save themselves from being the target of these criticisms. In this study, we will focus on the scientific tafsir which is also considered as a sub-branch of the method of Dirayet. We will focus on basic issues such as its nature, basic concepts, development, needed aspects, missing sides, criticism of this method and how these critiques are answered.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, tafsir, science, knowledge, scientific tafsir.

Kaynakça

• Abbas, Fadl Hasan, İ‘câzu’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’l-Furkân, Amman, 1991.
• Akbaş, Ahmet, Bilimsel Tefsire Dair Tartışmaların Güncel Değeri, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2016/3 yıl: 7 cilt: VII sayı: 15.
• Atay, Hüseyin, Modern İlim ve Kur’ân-ı Kerim İlişkisinde Metod, Diyanet Dergisi, C. 18, Sayı, 5, Eylül-Ekim, 1979.
• Ateş, Abdurrahman, Geçmişten Günümüze Bilimsel Tefsir Okulu, Dinbi- limleri Akademik Araştırma Dergisi, II, (2002), Sayı: 4.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, Dâru İbn Hazm, Kâhire, 2008/1429.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Fecr Yayınları, Ankara, 2009.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1985.
• Craig, William Lane, Bilim ve Din Arasındaki İlişki Nedir? (What is the Relation between Science and Religion?) Kader, Cilt: 15, Sayı: 3, 2017, (Çev: Mehmet Malkoç).
• Çilingir, Lokman, Bilimin Doğası ve Öğretimi (1. Bölüm: Bilim Felsefesi).
• Eren, Cüneyt, Bilimsel Tefsir Metodolojisi, İslâmî İlimlerde Metodolo- ji/Usûl Mes’elesi-I, Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantıları, 1-15, İs- tanbul, 2005.
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed, İhyâu ‘Ulûmi’d-Dîn, Bedir Yayı- nevi, İstanbul, 1394/1974, (trc; Ahmed Serdaroğlu).
• Gördük, Yunus Emre, Bilimsel Tefsir ve 20. Yüzyıldaki Meşhur Temsilcile- ri Perspektifinden Hasan Basri Çantay’ın Açıklamalı Meâli, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Yıl: 2014/2, Sayı: 33.
• Güllüce, Veysel, İbn Rüşd’ün Eserlerindeki Bilimsel Tefsir Örnekleri, Di- yanet İlmî Dergi, Cilt: 48, Sayı: 3, Temmuz - Ağustos - Eylül, 2012.
• Hımsî, Na‘îm, Fikretu İ‘câzi’l-Kur’ân, Müessesetu’r-Risâle, Beyrût, 1400/1980.
• Hûlî, Emîn, Kur’ân Tefsirinde Yeni Bir Metod, Kur’ân Kitaplığı, Ankara, 2001, (Trc: Mevlüt Güngör).
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dâru’t- Tûnusiyye, Tunus, 1984.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Dâru Tayyibe, Riyâd, 1997/1418.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen-u İbn Mâce, Dâru’l-Marife, Beyrût, 1998/1419.
• İsfehânî, Râgıb, el-Müfredât, Mektebetu Nezâr Mustafa el-Bâzî, ysz., tsz.
• Karslı, İbrahim Hilmi, Kur’ân’ın Bilimsel Tefsiri Üzerine Bazı Mülahaza- lar, Diyanet İlmî Dergi (Kur’ân Özel Sayısı), Ankara, 2012.
• Kaya, Mehmet, Bilimsel Tefsir ve Değişim, Mütefekkir, (Aksaray Üniver- sitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 5, Haziran 2016.
• Kırca, Celal, Kur’ân-ı Kerîm’in Tefsiri ve İlimlerle Olan Münasebeti, İslam Medeniyeti Mecmuası, H. 1401, Cilt: V, Sayı: 2.
• Kırca, Celal, Kur’ân ve Modern İlimler, Diyanet Dergisi, DİB Yayınları, 1984, Cilt: XX, Sayı: 2.
• Kırca, Celal, İlmî Tefsîr Ekolünün Problemleri, Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sempozyumu, Samsun, 1989.
• Kırca, Celal, Kur’ân ve Bilim, Marifet Yayınları, İstanbul, 1996.
• Kırca, Celal, Kur’ân ve Tabiî Bilimler, Kur’ân Mesajı İlmî Araştırmalar Dergisi, Nisan, Mayıs, Haziran, 1999, Sayı: 16, 17, 18.
• Köroğlu, Cemile Zehra & Köroğlu, Muhammet Ali, Bilim Kavramının Gelişimi ve Günümüz Sosyal Bilimleri Üzerine, Pamukkale Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 25, 2016.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi‘ li Ahkâmi’l- Kur’ân, Dâru ‘Âlemi’l-Kutub, Riyâd, 1423/2003.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc, Sahîhu’l-Müslim, Dâru İbn Hazm, Kâhire, 2008/1429
• Nasr, Seyyid Hüseyin, İslâmî Bilim Nedir?, İslâmî Araştırmalar Cilt: 7, Sayı: 1, Kış Dönemi,1993-94, (Çev: Mevlüt Uyanık).
• Neccâr, Zağlûl, Min Âyâti’l-İ‘câzi’l-İlmî fî’l-Kur’âni’l-Kerîm, Mektebetu’ş- Şurûk, Kâhire, 1433/2012, (Takd: Ahmed Ferrâc).
• Neccâr, Zağlûl, Tefsiru’l-Âyâti’l-Kevniyye fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Mektebe- tu’ş-Şurûk, Kâhire, 1428/2008.
• Özel, Recep Orhan, Elmalılı Hamdi Yazır’ın Bilimsel Tefsir Anlayışı, Os- manlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsir Çalışmaları -II, İlim Yayma Vakfı, Kur’ân ve Tefsir Akademisi.
• Râzî, Ebû Abdillâh Ebu’l-Fadl Fahruddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-Gayb, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 2013.
• Russell, Bertrand, Din İle Bilim, Say Yayınları, İstanbul, 1994, (Trc. Akşit Göktürk).
• Suyûtî, Ebu’l-Fadl Celaleddîn Abdurrahman b. Ebi Bekr, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru İbn Kesîr, Beyrût, 1427/2006.
• Şatıbî, Ebû İshak, el-Muvafakat, Dâru İbn Affan, Hubr, Suudi Arabistan, 1997/1417.
• Şimşek, Mehmet Sait, İlmî Tefsîr Üzerine, Günümüz Din Bilimleri Araş- tırmaları ve Problemleri Sempozyumu, Samsun, 1989.
• Şimşek, Mehmet Sait, Günümüz Tefsir Problemleri, Kitap Dünyası Ya- yınları, Konya, 2011.
• Tantâvî, Cevherî el-Mısrî, el-Cevâhir fî Tefsîri’l-Kur’ân, (Mustafa el-Bâbî el-Halebî 1352 Baskısı), I-XXV.
• Temizkan, Abdullah, Bilimsel Tefsire Farklı Bir Yaklaşım: Zağlûl Neccâr Örneği, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), Nisan-2018 Cilt:10 Sayı:1 (19)/April- 2018 Volume:10 Issue:1 (19).
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sünen-u Tirmizî, Dâru’l-Marife, Beyrût, 2002/1423.
• Tiyek, Fatih, Kur’ân’ın Sabiteleri ve Tefsirin Yöntemi Çerçevesinde Bilimsel Tefsire Bakış, V. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiri- ler Kitabı III.
• Topaloğlu, Fatih, Modern Bilim Üzerine Bir Eleştiri, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, Erzurum, 2011.
• Turgay, Nurettin, İlmî Tefsir, Diyanet İlmi Dergi, Cilt: 38, Sayı: 1, Ocak- Şubat-Mart, 2002.
• Yıldırım, Cemal, Bilim Felsefesi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2010.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-Mufessîrûn, Mektebetu Vehbe, Kâhire, 2000.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullah, el-Burhan fî ‘Ulûmi’l- Kur’ân, Dâru’t-Turâs, Kâhire, tsz.