İlk Yerli İktisatçı Mehmet Şerif Efendi’nin İktisadi Görüşleri

Yıl 2019, Sayı: 17, 557 - 580, 01.01.2019

Kenan Demir

Öz

Modern iktisat düşüncesi 1830’lu yıllardan beri Osmanlı devletinde görülmeye başlamış ve bu düşünceyi dillendiren aydınlar zamanla ortaya çıkmıştır. Ülkede bu görüşü ilk dillendiren kişiler ülkede ikamet eden yabancı vatandaşlar olmuş, sonra ise ülkede yaşayan Ermeniler başta olmak üzere gayrimüslim vatandaşlar tarafından bu düşünce benimsenip görüşleri dillendirilmiştir. Ülkede yaşayan Müslümanlar arasında iktisadi konular hakkında fikir öne süren ilk iktisatçı ise Mehmet Şerif Efendi’dir. Şerif Efendi, tercüme odasında çalışmış ve Takvim-i Vekayi gazetesinin mütercimi olarak çalışmıştır. Takvimi Vekayi’de iktisadi yazılar yazmasına karşın bu gazetedeki yazıların imzasız çıkması nedeniyle gazetede yayımlanan yazıları tespit edilememiştir. Şerif Efendi’nin 1861 senesinde Tercüman-ı Ahval ve 1863 senesinde Mecmua-ı Fünun’da yazıları çıkmış, kredi sistemi, bankacılık ve ekonomi ilmi hakkında okurlarını bilgilendirmiştir. Ayrıca dönemin önemli tartışması olan kalkınma tartışmalarında katılmış, devletin kalkınması için sanayileşmenin önemli olduğunu vurgulamıştır. Devletin iktisadi olarak gerilemesinin nedeni olarak ülkede çalışma teşvikinin yetersiz olduğuna bağlamış, halkın özel girişim faaliyetlerinde say u amel etmesini istemiştir.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Şerif Efendi, Tercüman-ı Ahval, iktisat, sanayileşme.

Economic Views of Mehmet Şerif Efendi, the First Domestic Economist

Öz

Modern economics began to be seen in the Ottoman state since the 1830s, and the intellectuals who expressed this thought emerged in time In the country, the people who first said this opinion were foreign citizens who reside in the country, then the non-Muslim citizens, especially Armenians living in the country, adopted this thought and expressed their views. Mehmet Şerif Efendi was the first economist to put forward ideas about economic issues among the Muslims living in the country. Şerif Efendi worked in the translation room and worked as a translator for the Taqwim-i Waqayi newspaper. Despite economic writing in the calendar Waqayi, the articles published in the newspaper were not found due to the unsigned entries of these newspapers. Şerif Efendi's writings were published in 1861 by Tarjuman-i Ahwal and in 1863 by MAjmua-i Funun, and he informed his readers about the credit system, banking and economics. He also participated in the development debates, which were important controversies of the period, and emphasized the importance of industrialization for the development of the state. The fact that the incentive to work in the country as the reason for the economic decline of the state is insufficient, demands that the people should act in private enterprise activities.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Şerif Efendi, Tarjuman-i Ahwal, economy, industrialization.

Kaynakça

• Mehmet Şerif Efendi, (19 Ağustos 1861a/22 Ağustos 1861b). Sanayi ve Ziraattan Hangisinin Hakkımızda Hayırlı Olduğuna Dairdir, Ter- cüman-ı Ahval, 68; 69.
• Mehmet Şerif Efendi, (3 Eylül 1861c/5 Eylül 1861d). Ekonomi Politik İlminin Tarikiyle Hudud-ı Tabiyesinin Tahdidi Beyanındadır, Tercüman-ı Ahval, 74; 75.
• Mehmet Şerif Efendi, (26 Eylül 1861e/29 Eylül 1861f). Bankaların En- vaı ile Tabiatlarına Dair, Tercüman-ı Ahval, 84; 85.
• Mehmet Şerif Efendi (14 Kasım 1861g/17 Kasım 1861h/19 Kasım 1861ı/21 Kasım 1861k). İtibarı Umum-i Ticarete Dair, Tercüman-ı Ahval, 105; 106; 107; 108.
• Mehmet Şerif Efendi, (Ocak 1863). Lüzum-ı Sa’y u Amel, Mecmu-a Fünun, 8.
• Akbulut, U. (2013). Osmanlı Basın Tarihine Bir Katkı: Gazetelerin Ya- yımlanma Amaçları Üzerine (1831-1876), Turkish Studies, 8/5.
• Baykal, H. (1990). Türk Basın Tarihi 1831-1923, İstanbul, Afa Matbaacı- lık.
• Birinci Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Yayımı, (1938). Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, İstanbul, Devlet Basımevi.
• Çavdar, T. (2007). İz Bırakan Gazeteler ve Gazeteciler, İstanbul, İmge Yayınevi.
• Ebuzziya, Z. (2007). Şinasi, Haz: Hüseyin Çelik, İstanbul, İletişim Ya- yınları.
• Ertuğ, H. R. (1970). Basın Yayın Hareketleri Tarihi Birinci Cilt, İstanbul, Yenilik Basımevi.
• Fındıkoğlu, Z. (1946). İktisat Tedrisatı Tarihçesi, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası.
• Fındıkoğlu, Z. (1948). Türk İktisadi Tefekkür Tarihi ve Mehmet Şerif, III. Tük Tarih Kongresi, Ankara, 15-20 Kasım 1943, Ankara, Türk Ta- rih Kurumu Basımevi.
• Girgin, A. (2001). Türk Basın Tarihinde Yerel Gazetecilik, İstanbul, İnkı- lap Yayınları.
• Hayta, N. (2002). Tasvir-i Efkar Gazetesi 1862-1869, Ankara, Tarih Ku- rumu Basımevi.
• İnuğur, N. (1999). Basın Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul.
• İnuğur, N. (1988). Türk Basınında İz Bırakanlar, İstanbul, Der Yayınları.
• İskit, S. (1937). Hususi İlk Türkçe Gazetemiz Tercüman-ı Ahval ve Agah Efendi, Ankara, Ulus Basımevi.
• Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, İstanbul, Pozitif Yayınları.
• Koloğlu, O. (2010). Osmanlı Dönemi Basının İçeriği, İstanbul, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Matbaacılığın 250. Kuruluş Yıldönümüne Armağan, (1979). Türkiye’nin Sosyo-Politik ve Kültürel Hayatında Basın, Ankara, Hürriyet Offset ve Matbaacılık.
• Ortaylı, İ. (2000). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Parmaksızoğlu, A. (1959). Türk Gazetecilik ve Basın Tarihi, İstanbul, Dizerkonca Matbaası.
• Perk H.-Paksoy, İ. G. (2012). İstanbul’un 100 Gazetesi, İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Sayar, A. G. (2006). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İstanbul, Ötüken Yayınevi.
• Şapolyo, E. B. (1971). Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle Basın, Ankara, Güven Matbaası.
• Tanpınar, A. H. (2006). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Topuz, H. (2011). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Yerlikaya, İ. (1995). Tercüman-ı Ahval Gazetesi ve Hükümet Destekli Haber Anlayışı, Toplumsal Tarih, 4/21.