Atatürk Dönemi İktisadi Devletçi Sanayileşme Politikaları

Yıl 2019, Sayı: 17, 627 - 656, 01.01.2019

Serpil Kahraman Gizem Şişmanoğlu

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu Lozan Anlaşması ile başlamıştır. Bunun yanı sıra devletin finansman temelinde hiç bir ekonomik olanağı yoktu. Atatürk Cumhuriyet’i ilan etmeden önce 1923 yılının 17 Şubat – 04 Mart tarihleri arasında 1. İzmir İktisat kongresini toplamıştır. 1929-1939 İktisadi devletçilik yılları olarak adlandırılmakta olup, bu dönemde beşer yıllık iki sanayileşme planı yapılmıştır. Atatürk’ün uyguladığı ekonomik sistemi kamu sektörüyle özel sektörün bir arada bulunduğu Türkiye’ye özgü bir ekonomik sistem isimlendirmek mümkündür. Çalışmanın amacı, iktisadi devletçiliğe ilişkin görüşleri, iktisadi devletçi politikaların oluşumuna yön veren olayları ve söz konusu politikalara ilişkin uygulamalar ile sonuçlarını içeren bir değerlendirme ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye ekonomisi, iktisadi devletçilik, iktisat tarihi, sanayileşme.

Economic Statism and Industrialization Policies in Ataturk Era

Öz

The establishment of the Republic of Turkey has started with the Treaty of Lausanne. Besides, there was no economic possibility on the basis of state financing. Before proclaiming the Republic of Ataturk, he organized the 1st Izmir Economy Congress between February 17 and March 4, 1923. 1929-1939 It is called as the years of economic statism and two industrialization plans were made for five years in this period. Ataturk's economic system implemented by the public sector with the private sector is possible to name an economic system unique to Turkey are combined. The aim of the study is to provide an assessment of economic statism, its implications for the formation of economic state politics, and the implications of such policies and practices.

Anahtar Kelimeler

Turkish economy, statism, economic history, industrialization.

Kaynakça

• Aksoy, Y. (1998). Atatürk’ün Ekonomi Devrimi. Ankara, Ümit Yayıncılık.
• Aktan, O. H. (1998). Atatürk’ün Ekonomi Politikası: Ulusal Bağımsızlık ve Ekonomi Bağımsızlık. Hacettepe Üniversitesi, 15(3), 29 – 36.
• Altıparmak, A. (2002). Türkiye’de Devletçilik Döneminde Özel Sektör Sanayiin Gelişimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 35-59.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Mer- kezi (2006). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III. Ankara, Divan Ya- yıncılık.
• Avcıoğlu, D. (1995). Türkiye’nin Düzeni: Dün-Bugün-Yarın. İstanbul, Tekin Yayınları.
• Aysan, M. A. (1986). Atatürk’ün Ekonomik Görüşü Devletçilik. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 2(6).
• Baytal, Y. (2007). Demokrat Parti Dönemi Ekonomi Politikaları. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 40, 545-567.
• Boratav, K. (1977). 1923-1939 Yıllarının İktisat Politikası Açısından Değerlendirilmesi, Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal So- runları. İstanbul, İTİA Mezunlar Derneği, İstanbul Şubesi.
• Boratav, K. (1989). Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985. 2. Basım, İstanbul, Pala Sahaf.
• Bütçe Gider-Gelir Gerçekleşmeleri (1924-2012). Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü. http://www.bumko.gov.tr/TR,4461/butce- gider-gelir-gerceklesmeleri-1924-2012.html.
• Cem, İ. (1977). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, İstanbul, Cem Yayıne- vi.
• Ergin, F. ( 1977). Atatürk Zamanında Türk Ekonomisi. İstanbul, Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Eroğlu, N. (2007). Atatürk Dönemi İktisat Politikaları. Marmara Üniver- sitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 23(2), 63-73.
• Gürkan, Ö. (2006). Ekonomik Hayat (Atatürk'lü Yıllar: 1923 - 1939). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), Ata- türk’ün Doğumunun 125. Yılı ve Cumhuriyetimizin 83. Yılı Özel Sayısı.
• Kahraman, S. (2014). 1929 Krizi Sonrasında Türkiye Ekonomisinde İktisat Politikası Arayışları: İktisadi Devletçilik. Yönetim ve Ekono- mi Araştırmaları Dergisi, 22, 348 - 365.
• Kasalak, K. (2012). Teşvik-i Sanayi Kanunları ve Türkiye'de Sanayileş- me Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27, 65-79.
• Kaya, D. G. ve Durgun, A. (2009). 1923–1938 Dönemi Atatürk’ün Mali- ye Politikaları: Bütçe ve Vergi Uygulamaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 233- 249.
• Kiper, M. (12.12. 2009). Türkiye’yi Dokuyan Tezgah: Sümerbank, Ada- na http://www.adanafikirplatformu.org/yazi.php?id=501 (Erişim Tarihi: 18.05.2016). Fikir Platformu.
• Kuruç, B. (1987). Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi. İstanbul, Bilgi Yayıncılık.
• Orhan, A. (2009). Tek Partili Yılların Ekonomi-Politiği ve Kadro Hare- keti. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 120- 147.
• Ölçen, A. N. (1982). 1923-1938 Döneminde Birinci ve İkinci Sanayi Planları, Atatürk Dönemi. Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekono- mik Gelişmesi Semineri. Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgi- ler Fakültesi Yayınları.
• Özçelik, Ö. ve Tuncer, G. (2007). Atatürk Dönemi Ekonomi Politikaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 253-266.
• Öztürk, S. ve Yıldırmaz, F. (2009). Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Çöküşü ve Atatürk Dönemi İktisat Politikaları. C.Ü. İktisadi ve İda- ri Bilimler Dergisi, 10(2),145-165.
• Pala, H. (2010). İsmet İnönü Dönemi İktisat Politikaları (1938-1950). (Ya- yınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Soyak, A. (2003). Türkiye’de İktisadi Planlama: DPT’ye İhtiyaç Var mı? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 167-182.
• Şahinkaya, S. (2014). Türkiye (İzmir) İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923). İnönü Vakfı, Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Tamzok, N. (2008). Çok Partili Döneme Osmanlı Son Dönemi Madenci- lik Politikaları, 1861- 1948. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Der- gisi, 63(4), 179-204.
• Tekerek, M. (2012). 12 Eylül Askeri Müdahalesi ve Ekonomi Politikaları. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Taş. M. (2004) Menderes Döneminin Ekonomi Politiği ve 1958 İstikrar Programı. http://www.mevzuatdergisi.com/2004/04a/02.htm Mevzuat Dergisi, 76.
• Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı (2015). Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 1950-2015. http://www.mod.gov.tr/Lists/RecentPublications/Attachments /84/Economic%20and%20Social%20Indicators%20(1950- 2014).pdf (erişim tarihi: 30.03.2017).
• Tezel, Y. S. (1986). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). Ankara, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ustaoğlu, D. (2014). Türkiye’de Katılım Bankacılığı Sektördeki Yeri ve Önemi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Aydın.
• Varlı, A. (2012). Devletçilik Politikalarının Tarım Kesimi Üzerindeki Etkileri (1930-1940). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(38), 113-124.
• Yaşa, M. (1966). İktisadi Meselelerimiz. İstanbul, Nurettin Uycan Matba- ası.
• Yıldırım, İ. (b.t.). Atatürk Dönemi Demiryolu Politikasına Bir Bakış, Atatürk http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-35/ataturk-donemi- demiryolu-politikasina-bir-bakis (erişim tarihi: 25.03.2017). 35.
• Yücel, F. (2014). Cumhuriyet Türkiyesinin Sanayileşmede İlk Önemli Adımı: Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1934-1938. Ankara, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası.