Ebû Dâvûd’un ‘Metrûku’l-Hadîs’ Kavramına İlişkin Risâle Ebî Dâvûd ilâ Ehli Mekke fî Vasfi Sünenih Adlı Eserindeki İfadeleri ve Sünen’indeki Karşılığı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2019, Sayı: 20, 279 - 304, 01.10.2019

Uğur Erman

Öz

Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî ö. 275/889 Kütüb-i Sitte’den sayılan “Sünen” adlı eserin sahibidir. Hadis ilminde Buhârî ve Müslim’in de hocaları sayılan hocalardan hadis dersi almıştır. Hadisçiliği oldukça sağlam olan Ebû Dâvûd İlel/rivayetlerdeki gizli kusurları bilme, râvîlerin cerh ve ta’dîl durumlarını bilme konusunda oldukça mahir bir muhaddis olduğu söylenmiştir. Hadis bilgisinin yanında fıkıh ilminde de temayüz etmiş bir muhaddistir. Hadis ilminde oldukça velûd olan Ebû Dâvûd kendi yaşadığı devirde adet olmayan bir çalışma yapmıştır. Bu çalışma kendi eserini başka eserlerle karşılaştırma kabilinden olup bu konuda Risâle Ebî Dâvûd ilâ ehli Mekke fî Vasfi Sünenih adlı eserini kaleme almıştır. Ebû Dâvûd mezkûr eserde Metrûku’l-hadis sayılan hiçbir râviden hadis almadığını ifade etmiştir. Bu itibarla kaleme aldığımız bu makalede nihai hedefimiz Ebû Dâvûd’un Sünen adlı eserinde Metrûku’l-hadis sayılan râvilerden hadis rivayet edip etmediğini tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler

Ebû Dâvûd, hadis, metrûk hadis, râvi, Sünen.

An Overview of Abu Dawud's Expressions Regarding the Concept of ‘Abondoned Hadith’ in His Work Named Risala Abi Dawud ila Ahl Makka fi Wasfi Sunanih and their Counterparts in His Sunan

Öz

Abu Dawud Sulayman b. al-Ash‘as b. Ishaq al-Sijistani al-Azdi d. 275/889 is the owner of the work called “Sunan” which is regarded as one of the Kutub al-Sitta. He learned hadith lessons from the teachers who are known as teachers of Bukhari and Muslim. It has been said that Abu Dawud whose opinion of hadith is quite strong was a skillful narrator in knowing both the hidden flaws in narratives and narrators’ jarh and tadil situations. He is also a narrator who has distinguished himself in the science of fiqh as well as hadith knowledge. Abu Dawud, who wrote a lot of works in the field of hadith, made an unusual work in his age. This study can compare his work with other works and he wrote up the work named Risala Abi Dawud ila Ahl Makka fi Wasfi Sunanih. Abu Dawud stated that he had not had hadith from any narrator who had abandoned hadith in the work in question. In this article, our final aim is to find out in his work named Sünen whether Abu Dâvûd narrated the hadith from the narrators who had abandoned hadith.

Anahtar Kelimeler

Abû Dâvûd, hadith, matruk al-hadith, narrator, Sunan.

Kaynakça

• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Hatîb, el-Kifâye fi İlmi’r- rivâye, Thk. İbrahim Hamdi el-Medenî, Mektebetu’l-İlmiyye, Medi- ne, ts.
• Belhî, Ebû’l Kasım Abdillah b. Ahmed b. Mahmud el-Ka’bî, Kabûlu’l- Ahbâr ve Ma’rifetu’r-Ricâl, Thk. Ebû Amr el-Hüseynî b. Amr b. Ab- dirrahim, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût 1421/2000.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, et- Târîhu’l-Kebîr, Dâiretu’l-Maârifi’l Usmâniyye, Haydarâbâd, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, ed- Duafâi’s-Sağîr, Thk. Ebû Abdillah Ahmed b. İbrahim b. Ebi’l- Ayneyn, Mektebetu İbn Abbas, 1426/2005.
• Cûzcânî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ya’kûb b. İshâk es-Sa‘dî, Ahvâlu’r-ricâl, Nşr. Hadis Akademi, Faysalâbâd, ts.
• Çakan, İsmail Lütfü, Şekil ve Örneklerle Hadis Usûlü, İfav Yayınları, İstanbul 2013.
• Dârekutnî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed, el-İlelu’l-Vâride fi’l- Ehâdîsin-Nebeviyye, Dâru’t-Taybe, Riyad 1405/1985.
• Dârekutnî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed, Ta’likâtu’t-Dârekutnî ale’l Mecrûhîn li İbn Hıbbân, Thk. Halil B. Muhammed el-Arabî, Dâru’l-Kitâbi’l İslâmî, Kâhire 1414/1994.
• Dinçoğlu, Mehmet, Ebû Dâvûd’un Süneni (Kaynakları ve Tasnîf Metodu), TDV Yayınları, Ankara 2012, s. 381.
• Efendioğlu, Mehmet “Metrûk”, DİA, TDV Yay., İstanbul, 2007.
• Fettenî, Muhammed Tahir b. Ali es-Sıddîkî el-Hindî, Tezkiretu’l- Mevdûât, İdâratu’t-Tıbâati’l Münîre, 1343.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-Büstî, Meâlimu’s-Sünen, el-Matbaatu’l-İlmiyye, Haleb 1351/1932.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed el-Cürcânî, el-Kâmil fi Duafâi’r-Ricâl, Thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvez, el-Kutubu’l- İlmiyye, Beyrût 1418/1997.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed el-Cürcânî, el-Kâmil fi Duafâi’r-Ricâl, Thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvez, el-Kutubu’l- İlmiyye, Beyrût 1418/1997.
• İbn Arrâk, Nuruddin Ali b. Muhammed Ali b. Abdirrahman el- Kinânî, Tenzîhu’ş-Şerîati’l-Merfûa ani’l-Ahbâri’ş-Şenîati’l-Mevdûa, Thk. Abdulvehhâb Abdullatif-Abdullah Muhammed Sıddık el-Ğımârî, Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût 1399.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, Dâru’l-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1271/1952.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî, el-İlel, Thk. Komisyon, Nşr. Matâbi’ el-Hamîdî, 1427/2006.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Takrîbu’t-Tehzîb, Thk. Muham- med Avvâme, Dâru’r- Reşîd, 1406/1986.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzîb, Matbaatu Dâire- ti’l-Maarif en-Nizâmiye, Hind 1376.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Nüzhetü’n-Nazar fi Tavzîhi Nuhbe- tu’l-Fiker fi Mustalahi Ehli’l-Eser, Thk. Nureddin Itr, Matbaatu’s- Sabah, Dımeşk, 1421/2000.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr el-Bermekî el-İrbilî, Vefayâtu’l- A’yân, Thk. İhsan Abbas, Dâru’s-Sadr, Beyrût, 1900.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hilal b. Esed eş- Şeybânî, el-İlel ve Ma’rifeti’r-ricâl, Thk. Vasiyyullah b. Muhammed b. Abbas, Dâru’l-Hânî, Riyâd 1422.
• İbn Hıbbân, Ebû Hatim Muhammed ed-Dârimî, el-Mecrûhîn mine’l- Muhaddisîn ve’d Duafâ ve’l Metrûkîn, Thk. Mahmud İbrahim Zâyid, Dâru’l-Va’y, Haleb, 1396.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ’ İmâduddin İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî, et-Tekmîl fi’l Cerh ve’t-Tadîl ve Ma’rifeti’s-Sikât ve’d-Duafâ ve’l-Mecâhîl, Thk. Sa’di b. Muhammed b. Salim Âl-i Nu’mân, Nşr. Komisyon, Yemen 1432/2011.
• İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Avn el-Mürrî el-Bağdâdî, Suâlât İbn Cüneyd li Ebî Zekeriyyâ Yahya b. Maîn, Thk. Ahmed Muhammed Nur Seyf, Mektebetu’d-Dar, Medine 1408/1988.
• İbn Nedîm, Ebû’l Ferec Muhammed b. İshak b. Muhammed el-Verrâk el- Bağdâdî, el-Fihrist, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût, 1417/1997.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdir- rahmân el-Hanbeli el-Bağdâdî ed-Dımaşkî, Şerhu İleli’t-Tirmizî, Thk. Hemmâm Abdurrahim Said, Mektebetu’l-Menâr, Ürdün 1407/1987.
• İbn Sa’d, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, et-Tabâkâtu’l- Kübrâ, Thk. Ziyâd Muhammed Mansur, Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem Medine, 1408.
• İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Mu- hammed el-Bağdâdî , ed-Duafâ ve’l Metrûkûn, Thk. Abdullah el- Kâdî, Dâru’l Kutubi’l İlmiyye, Beyrût 1406.
• İbnu’l-Kayserânî, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Tâhir b. Ali el-Makdîsî eş- Şeybânî, Ma’rifetu’t-tezkira fi’l-Ehâdîsi’l-Mevzûa, Thk. İmâduddin Ahmet Müessesetu’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, Beyrût,1406/1985.
• İbnu’l-Kayserânî, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Tâhir b. Ali el-Makdîsî eş- Şeybânî, Tezkiretu’l-Huffâz, Thk. Hamdi Abdülmecid es-Silefî, Dâru’s Sümey’â, Riyâd 1415/1994.
• İsbâhânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillah b. Ahmed b. İshak b. Musa v. Mihrân, ed-Duafâ, Thk. Faruk Hammâde, Dâru’s-Sakâfe/Dâru’l- Beydâ, Beyrût 1405/1984.
• Kandemir, M. Yaşar “Ebû Dâvûd es-Sicistânî”, DİA, TDV Yay., İstan- bul, 2007.
• Karakaya, Zühal, “Ebû Dâvûd’un Sünen’inde Metrûk veya Metrûku’l-hadîs Râvîler ve Rivayetleri”, Hadis ve Siyer Araştırmaları, 2, 2017.
• Makdîsî, Ebû’l-Fazl İbnu’l-Kayserânî Muhammed b. Tâhir b. Ali eş- Şeybânî, Zahîretü'l-Huffâz el-Muharrac ale'l-Hurûf ve'l-Elfâz, Dâru’s- Selef, Riyad, 1416/1996.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf, Tehzîbu’l-Kemâl fi Esmâi’r-ricâl, Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Müesse- setu’r-risâle, Beyrût 1400/1980.
• Moğultay, Ebû Abdillâh Alâüddîn Moğultay b. Kılıç b. Abdillâh el- Bekcerî el-Hikrî, İkmâlu Tehzîbi’l-Kemâl fi Esmâi’r-Ricâl, Nşr. el-Fârûk el-Hadise, 1422/2001.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, el-Künâ ve’l- Esmâ, Nşr. İmâdetu’l-Bahsi’l İlmî, Medine 1404/1984.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî, ed-Duafâ ve’l- Metrûkûn, Thk. Mahmud İbrahim Zâyid, Dâru’l-Va’y, Halep, 1396, s.110.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, et-Takrîb ve’t-Teysîr li Ma’rifeti Süneni’l-Beşîri’n-Nezîr, Thk. Muhammed Osman, Dâru’l Kitâbil-Arabî, Beyrût, 1405/1985.
• Ramahurmûzî, Ebû Muhammed Hasan b. Abdirrahmân b. Hallâd, el- Muhaddisu’l Fâsıl Beyne’r-râvî ve’l-Vâî, Thk. Muhammed Accâc el- Hatîb, Dâru’l Fikr, Beyrût, 1404/1988, s.406.
• Râmînî, Ebû İshâk Burhâneddin İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh ed-Dımaşkî, el-Maksadu’l-Erşed fî Zikri Ashâbi’l-İmâm Ahmed, Thk. Abdurrahman b. Süleyman el-Useymîn, Mektebetu’r-Rüşd, Riyâd 1410/1990.
• Safedî, Ebü’s-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, Thk. Ahmed Arnavut-Türki Mustafa, Beyrût: Dâru’l-İhyâi’t-Turâs, 1420/2000.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Mu- hammed, Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-Hadîs li’l-Irâkî, Thk. Ali Hü- seyin Ali, Mektebetu’s-Sünne, Mısır, 1424/2003.
• Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk el-Ezdî, Risâletu Ebî Davûd ila Ehl-i Mekke ve Gayrihim fî vasfi Sünenih, Thk. Muhammed Sebbâğ, Dâru’l-Arabiyye, Beyrût, ts.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muham- med el-Hudayrî eş-Şâfiî, el-Leâliu’l-Masnûa fi’l-Ehâdîsi’l Mavdûa, Thk. Ebû Abdirrahman b. Salah b. Muhammed b. Uveyda, Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 1417/1996.
• Tedrîbu’r-Râvî fi Şerhi Takrîb’in-Nevevî, Thk. Ebû Kuteybe Muhammed el-Fâriyâbi, Dâru Taybe, ts.
• Sübkî, Ebû Nasr Tâcuddîn Abdulvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî, Tabâkâtu’ş-Şâfiiyyeti’l-Kübrâ, Thk. Abdulfettah Muhammed el Hulv, Dâru’l Hicr, Kahire, 1413.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed, Suâlâtu’s-Sülemî li’d-Dârekutnî, Thk. Komisyon, byy 1427.
• Şehrezûrî, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ, Ma’rifetu Envâi Ulûmi’l-Hadîs, Thk. Nureddin Itr, Dâru’l- Fikr, Beyrût, 1406/1986.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd), İlelu’t- Tirmiziyyi’l-Kebîr, Thk. Subhî Semirâî-Ebû’l Muâtî en-Nuri- Mahmud Halil es-Saîdî, Âlimu’l-Kutub, Beyrût 1420.
• Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Musa b. Hammâd, ed- Duafâu’l-Kebîr, Thk. Abdulmu’tî’ Emin Kal’acî, Dâru’l-Mektebeti’l- İlmiyye, Beyrût, 1404/1984.
• Yücel, Ahmet, Hadis İlminde Tenkit Terimleri, İfav Yayınları, İstanbul, 2015.
• Yücel, Ahmet, Hadis Usulü, İfav Yayınları, İstanbul, 2016.
• Yücel, Ahmet, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi (Hicri İlk Üç Asır), İfav Yayınları, İstanbul 2014.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Dâru’l-Hadis, Kâhire 1427/2006.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Târîhu’l-İslam ve Vefayâtu’l-Meşâhiri ve’l-A’lâm, Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l-Garbi’l-İslami, 2003.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Mizânu’l-İ’tidâl fi Nakdi’r-Ricâl, Thk. Ali Muhammed el- Becâvî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût 1382/1963.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, Mizânu’l-İ’tidâl, Thk. Ali Muhammed Becâvî, Dâru’l- Ma’rife, Beyrût 1382/1963.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, el-Müktenâ fi Serdi’l Künâ, Thk. Muhammed Salih Abdula- ziz el-Murad, Nşr: Komisyon, Medine 1408.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz, el-İlelu’l-Mütenâhiye fi’l-Ehâdîsi’l-Vâhiye, Thk. İrşâdu’l-Hak el-Eserî, İdâretu’l-Ulûmu’l-Eseriyye, Faysalâbâd, 1401/1981.