Okulda Farklı Bir Liderlik Yaklaşımı Hz. Ali’nin Liderlik Anlayışı Bağlamında

Yıl 2019, Sayı: 20, 371 - 390, 01.10.2019

İbrahim Gül

Öz

Hz Ali’nin liderlik anlayışı, günümüz idarecilerine örnek olacak niteliktedir. Yöneticilere ışık tutan sözleri ve örnek davranışlarıyla o hem bir söz ustası hem de gerçek bir yol göstericidir. Devleti idare edenlere inci değerinde sözler sarf etmiştir. Diğer yandan söylediklerini davranışlarında göstererek özde bir liderlik anlayışı sergilemiştir. Bu çalışmada, Hz. Ali’nin liderlik anlayışının okul yönetimine uygulanabilirliği tartılmıştır. Okul müdürlerinin sergilemeleri gereken liderlik davranışlarının bir sentezi yapılmıştır. Araştırma bu açıdan bakıldığında, kuramsal bir çalışmadır. Okul yönetimi alışılagelmiş liderlik yaklaşımlarının yerine farklı bir liderlik yaklaşımı açısından değerlendirilmiştir. Bu çalışma ile Hz. Ali’nin liderlik anlayışının okul yönetimine uygulanabilir olduğu anlaşılmıştır. Sonuç olarak, okul müdürleri birden farklı liderlik davranışları sergilemelidirler: Öğretimsel, etik, politik, toplumsal, vizyoner, dönüşümcü ve hizmetkâr liderlik davranışları gibi. Bu liderlik anlayışındaki okul müdürleri, ayrımcılık yapmamalı, yardımcılarını doğru seçmeli, denetimlerinde adaleti gözetmeli, insanları sevmeli, farklılıklara karşı hoşgörülü olmalı, okulda arkadaşlarıyla iyi geçinmeli, haksızlık yapmamalı, sözünde durmalı, arkadaşlarına yüksekten bakmamalı ve öfkeliyken karar vermemelidir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, liderlik, okul, müdür, adalet.

A Different Leadership Approach in School In the Context of Ali's Leadership

Öz

Caliph Ali's leadership approach is an example of today's administrators. He is both a vocalist and a true guide with his words and exemplary gestures that shed light on executives. He has made promises to the rulers of the state. On the other hand, he showed a leadership understanding by showing what he said in his behavior. In this study, the applicability of Ali's leadership approach to school management was discussed. A synthesis of leadership behaviors that school principals should exhibit has been made. From this perspective, research is a theoretical study. School management is evaluated in terms of a different leadership approach instead of conventional leadership approaches. In this work, it was understood that Ali's leadership approach applied to school management. As a result, school principals should exhibit multiple leadership behaviors: instructional, ethical, political, social, visionary, transformational and servant leadership behaviors. School principals in this sense of leadership should not discriminate, choose their deputies correctly, observe justice in their control, love people, be tolerant of differences, stay well with friends at school, not do injustice, stand in the word, not look high from friends and not be angry.

Anahtar Kelimeler

Caliph Ali, leadership, school, director, justice.

Kaynakça

• Argyris, C. (1967). Personality and organization, Harper, New york.
• Altun, M. (2016). Okul müdürlerinin liderlik rolleri, Working Paper· January 2016 https://www.researchgate.net/publication/32221191313140/RG.2.2.22114.02248, Erişim:, DOI: 04.04.2019.
• Arıkan, Semra. 2001, “Otoriter ve Demokratik Liderlik Tarzları Açısın- dan Atatürk’ün Liderlik Davranışlarının Değerlendirilmesi”, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (1), 231–257.
• Barkema, H.G., Baum, J. & Mannix, B. (2002), Management challenges in a new time, Journal of International Business Studies, 45(5), 916- 931.
• Bursalıoğlu, Z. (1991). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış, (8. Baskı), Pegem Ltd. Şti. Ankara: Şafak Matbaacılık
• Cemaloğlu, N. (2013). Liderlik. Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama, (Ed. S. Özdemir), (1.Baskı), Pegem Akademi, Ankara.
• Cemaloğlu, N. ve Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin algıladıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 37 (165), 137– 151.
• Çalık, T., Sezgin, F., Kavgacı, H ve Kılınç, A. (2012). Okul müdürlerinin öğretimsel liderliği davranışları ile öğretmen özyeterliği ve kolek- tif öğretmen yeterliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 12(4), 2487–2504.
• Çayır, Adıgüzel, S. (2014). Nehc’ül-belâga Hz. Ali. (Ed. Z. Yiğit), Anka- ra: Altınpost Basın Yayın Dağıtım San. Ve Tic. LTD. ŞTİ.
• Çelik, V. (2005). Liderlik. Eğitim ve okul yöneticiliği, (Ed. Yüksel Özden) (2. Baskı), Pegem A Yayıncılık
• Çelik, V.(1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöne- timi. 16, 423–442.
• Çerçi, F. (2007). Mâlik el-Eşter’e verdiği ahd-nâme’ye göre hz. Ali’nin yönetim anlayışı. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 28, (89-125).
• Dağlı, A.(2010). Genel lise okul müdürlerinin öğrenen liderlik davra- nışları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (31), 73–87.
• Davis, K. (1988).İşletmelerde insan davranışı (Çev. K. Tosun, T. Somay, F. Aykar, C. Baysal, G. Sadullah ve S. Yalçın), İstanbul: Yön Ajans
• Eren, E. (2007). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi, Beta Basım Ya- yım, İstanbul.
• Fuzuli (1955). Saadete ermişlerin bahçesi (Hadikatüssuada), (3.baskı), İstanbul: Maarif Kitaphanesi.
• Goleman, D., Boyatsız, R. ve Mckee, A. (2002) Yeni liderler, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gül, İ. (2009). Okul yöneticilerinin liderlik yaklaşımlarının okul-çevre ilişki- leri üzerinde etkisinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Odokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Gül, İ. (2018). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. (1. Baskı) Ankara: Pegem Akademi,
• Gümüşeli, A.İ. (1996). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği davranışları. III. Eğitim Bilimleri Kongresinde Sunulmuş Bildiri.
• Gündüz, Y. ve Balyer, A. (2012). Okul müdürlerinin etkili liderlik dav- ranışlarının incelenmesi, Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(2), 237– 253.
• Haksöyler, A. H. (2011). Hz. Ali’den (ra) çağımıza altın öğütler, İstanbul: SADA Ajans.
• Hellriegel D. ve Slocum, J. W. (1992). Management. Addison Wesley Publising Company, New York.
• Karip, E.(1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 443-465.
• Marriner-Tomey, A (1996) Power and politics, communication: Nursing Management and Leadership, Wiesbaden, Mosby.
• Nahavandi, A. ve Malekzadeh A. R. (1998). Organizational Behavior. Prentice –Hall: New Jersey.
• Nanus, B. (1992). Visionary leadership. How to re-vision the future. The Futurist. September, 26(5), 20-25.
• Özbay, A. ve Reca, Ö. F. (2010). Hz Ali’nin liderlik sırları ve hitabet sanatı, 2. Basım, Ankara Tutku Yayınevi.
• Özalp İ, Koparal C, Berberoğlu G. (1996). Yönetim ve organizasyon, Eskişehir: AÜ. AÖF. Yayınları
• Özkan M. (2016). Liderlik hangi sıfatları, nasıl alıyor? Liderlik konulu makalelerin incelenmesi, Gaziantep University Journal of Social Sci- ences (http://jss.gantep.edu.tr).
• Özmen, F. ve Kömürlü, F. (2011). Eğitim denetiminde elektronik ürün dosyası (E-portfolio) kullanımı hakkında ilköğretim denetçilerinin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 191, 157-168.
• Raelin, J. (2004). Don't bother putting leadership into people, The Aca- demy of Management Executive, (18), 131–135.
• Robbins, S. (1998). Organisational behaviour: concepts, controversies and applications. 8th ed. New Jersey: Prentice Hall.
• Stogdill, R. M. (1948). Personal factors associated with leadership: a survey of the literature. Journal of Psychology, 25, 35–71.
• Şişman, M. (2002). Öğretim liderliği (1. Baskı). Ankara: Pegem A Yayın- cılık
• Tabak, A., Kızıloğlu, A. ve Türköz, T. (2013). Örtülü liderlik ölçeği geliştirme çalışması. ODTÜ Gelişme Dergisi, 40, 97-138.
• Turan, S., Karadağ, E., Bektaş, F. ve Yalçın, M. (2014). Türkiye’de eği- tim yönetiminde bilgi üretimi: kuram ve uygulamada eğitim yö- netimi dergisi 2003–2013 yayınlarının incelenmesi. Kuram ve Uy- gulamada Eğitim Yönetimi, 20 (1), 93–119.
• Türkeli, S. (2006). Öğretilebilir liderlik Türkiye özel sektör uygulaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Uğurluoğlu, Ö. (2010). Kendi kendine liderlik stratejileri üzerine bir araştırma, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (1), 175–191
• Ünal, B. (2009). Hz. Ali'nin egemenlik anlayışı, Hazreti Ali-sempozyum Bildiriler Kitabı içinde (ss.337–344), (24–25 Ekim 2007), DEÜ. İlahiyat Fakültesi, İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı ve Diyanet İşleri Başkanlığı, İzmir İl Müftülüğü İşbirliği, İzmir.
• Yörük, S. ve Sağban, Ş. (2012). Okul müdürlerinin kültürel liderlik rollerinin öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyine etkisi. Tur- kish Studies, 7 (3), 2795-2813.