İslam İktisadında Yatırımların Finansmanında Karz-ı Hasen Uygulaması

Yıl 2019, Sayı: EK SAYI (2019) - Yıl: 2019 Cilt: Ek Sayı: Ek, 125 - 164, 01.12.2019

Veli Sırım

Öz

İslâm’ın emirleri sadece âhiret hayatına yönelik değildir. Emir olarak bildirilen her ibadetin âhiret hayatıyla birlikte dünya hayatına yöne-lik de pozitif yansımaları vardır. Bu yansımalardan bazıları sosyal, bazıları hukukî, bazıları ekonomik özellik taşır. Bazılarının da hayatın tüm alanlarında yansımaları söz konusudur. Zekât, Sadaka ve Karz-ı Hasen örneklerinde olduğu gibi. İslam iktisadının en önemli yönü, arz yönlü bir ekonomi oluşudur. Aslolan insanların ihtiyaçlarının, yine Allah’ın belirlediği çerçeve içinde karşılanmasıdır. Böyle bir üretim yapısının ortaya çıkması için, her bir ibadetin üstlendiği bir misyon vardır. Bu noktada tıpkı Zekat ve Sadaka ibadetleri gibi, Karz-ı Hasen uygulaması da teşvik edilmiştir. Bununla bir yandan sosyal yardımlaşma ve dayanışma hedefi gerçekleştirilirken, diğer yandan iş kurmak, yatırım yapmak isteyip de yeterli sermayeye sa-hip olmayanlara ilave bir kaynak imkanı sunulmuştur. Bu makalede, İslam iktisadında yatırımların finansman araçlarından birisi olarak Karz-ı Hasen uygulamasının yeri ve önemi üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

İslam İktisadı, Yatırım, Finansman, Karz-I Hasen

The Example of Karz-ı Hasen in the Financing of Investments in Islamic Economics

Öz

The orders of Islam are not only directed to the hereafter. Every worship reported as an order has positive reflections on the life of the world as well as the hereafter. Some of these reflections are social, some legal, some economic. Some are reflected in all areas of life. As in the examples of Zakat, Sadaka and Karz-ı Hasen. The most important aspect of Islamic economics is that it is a supply-side economy. The basic principle is to meet the needs of people within the framework determined by Allah. In order for such a production structure to emerge, each worship has a mission. At this point, just like Zakat and Sadaka, the practice of karz-ı hasen was encouraged. While achieving the goal of social solidarity on the one hand, on the other hand, an additional resource was provided to those who want to start a business, invest and do not have sufficient capital. In this article, the place and importance of Karz-ı Hasen as one of the financing instruments of the investments in Islamic economics will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Islamic Economics, Investment, Financing, Karz-ı Hasen

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş- Şeybânî el-Mervezî (1995), el-Müsned, Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Aktepe, İshak Emin; Dereci, Mustafa (2019). “İslam Huku- kunda Akit Teorisi ve Katılım Bankacılığında Akitler”, Yaşayan ve Gelişen Katılım Bankacılığı, İstanbul: TKKB Yayınları.
• Ali Haydar (2003). Düreru’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l- Ahkâm, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb.
• Apaydın, H. Yunus (2001). TDV İslam Ansiklopedisi “Karz” Maddesi, C. 24, İstanbul: TDV Yayınları, s. 520-525.
• Ariffin, Noraini Mohd; Adnan, Muhammad Akhyar (2010). “The Perceptions of Islamic Bankers on QardhulHasan In Malaysian Islamic Banks”, The 2nd International Conference on Arab-Malaysia Islamic Global Business and Entrepreneurship (Jordan, 2010).
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1970). Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât- ı Fıkhiyye Kamûsu, C. 1-8, İstanbul: Bilmen Yayınevi.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (2006). Sahîhu’l- Buhârî, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd.
• Dalgın, Nihat (2010). “Faiz Yasağıyla İlgili Farklı Yaklaşım- lar”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 16, s. 77-110.
• Döndüren, Hamdi (2014). İslami Ölçütlerle Ticaret Rehberi, İstanbul: Erkam Yayınları.
• Döndüren, Hamdi (2016). Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmi- hali, İstanbul: Erkam Yayınları.
• Durmuş, Abdullah (2010). “Fıkıhta Karz (Ödünç) Sözleşme- sinde Vade Şartının Bağlayıcılığı Meselesi”, İslâm Hukuku Araştırma- ları Dergisi, 16, s. 315-330.
• El-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed (1964). Teh- zîbu'l-Luğa (Thk. Abdulazîm Mahmud), C. 8, Kahire: Dâru'l- Mısrıyye.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk el-Ezdî es- Sicistânî (2004). Kitâbü’s-Sünen, Beyrût: Müessesetü’r-Reyyân. Genç, Abdullah Talha (2019). Türkiye’de Karz-ı Hasen Sandık Uygu- lamaları: Nitel Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Ekonomisi ve Finansı Anabilim Dalı.
• Hilmi, Ömer (1978). Ahkâmü'l-Evkâf, İstanbul: Vakıflar Ge- nel Müdürlüğü Yayınları.
• IDB Group (2017). Global Report on Islamic Finance 2016: A Catalyst for Shared Prosperity?
• Izadyar, Amir Behnam; Ragnath, Feroza (2014). “A New Perspective Of Benevolent Loan, Qard al-Hassan, Using Upfront Payment Mesbah Point”, International Journal Of Economics, 1 (3), pp. 45-58.
• İbnu’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah (1393/1972). Ahkâmü’l-Kur’an, C. I, Mısır.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (2009), es-Sünen, Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye.
• İlgen, Abdülkadir (2005). “Para-Sermaye ve Emek Bağla- mında Faiz/Riba Meselesi”. Türkiye Günlüğü (Yaz), 81, Ankara, s. 89- 103.
• KAMPERDER (2015). “Kamu Personeli Yardımlaşma Der- neği Tüzüğü,” Madde 3/a.
• Karaçöğür, Osman (1975). İslamda Ticari Ahlak ve Rızık Me- selesi, Konya: Şafak Yayınları.
• Karaman, Hayreddin (2010). “Enflasyon ve Faiz”. http://www.hayrettinkaraman.net/makale/0628.htm (Erişim tarihi: 16 Kasım 2019).
• Karaman, Hayreddin (2012). İş ve Ticaret İlmihali, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed (2002). Bedâi‘u’s-Sanâ‘i fî Tertîbi’ş-Şerâ‘i, C. 10, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye.
• Kızıltepe, Kadir; Yardımcıoğlu, Fatih (2017). “Diyanet İşleri Başkanlığı Personelinin Faiz Hassasiyeti-Sakarya örneği”, Uluslara- rası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 3 (2), s. 172- 218.
• Köse, Saffet (2018). “İslam İktisadında Bir Finans Ara- cı/Kaynağı Olarak Ortaklık”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 32, s. 1-24.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (1991). Sahîhu Müslim, Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Najeeb, Syed Faiq; Lahsasna, Ahcene (2013). “Qard Hasan: Its Shari’ah Rules and Applications in Islamic Finance”, Journal of Islamic Business and Management, 3(1), pp. 15-34.
• Özdemir, Ahmet (2012), “Karz Akdinin Mahiyeti ve Faizli İşlemleri Önleme Fonksiyonu”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakül- tesi Dergisi, 1(12), s. 125-145.
• Özdemir, Ahmet (2018). “Tüketim Amaçlı Borçlanmalarda ve İhtiyaçların Karşılanmasında Faizsiz Alternatif Çözüm Önerileri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 32, s. 25-45.
• Özdemir, Mücahit (2019). “Karz-ı Hasen İçin Duyarlılık Ar- tırılmalı” (Rpt. Yahya Ayyıldız), İGİAD Bülten/Mayıs, s. 13-17.
• Özdemir, Mücahit (2019a). “Karz-ı Hasen Dünya Örnekleri Üzerine İnceleme”, Karz-ı Hasenin Kurumsallaşması, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Salih, Cengizhan (2014). Sosyal Politika Kurumu Olarak Karz-ı Hasen: Sosyal Bankacılık Modeli Önerisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkiledi Ana Bilim Dalı.
• Semiz, Yaşar (2016). “Osmanlı Devleti’nde Para Vakıfları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 19 (1), s. 89-101.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed (1989). el-Mebsût, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rifeh.
• Şener, Mehmet (1989). “İslam Hukukunda Karz-ı Hasen”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, VI, İzmir, s. 391-403.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr (2001). Câmi‘u’l- Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (Tefsîru’t-Taberî), Kâhire.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (1998). el- Câmi‘u’l-Kebîr, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî.
• Topoğlu, Emre (2019). “İslam Ekonomisinde Karz-ı Hasen”, İGİAD Bülten/Mayıs, s. 4-6.
• Zaim, Sabahaddin (1986). “İslâm Açısından İktisadî ve Sos- yal Faaliyetlerle İlgili Normatif Kaideler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 44 (1-4), s. 17-37.
• Zaman, Asad (2015). “Özgün İslami Finansal Kurumlar İnşa Etmek” (Terc: Mustafa Kenan Erkan), International Journal of Isla- mic Economics and Finance Studies, 1(2), p. 171-194.
• https://www.akhuwat.org.pk/about-us-2/ (Erişim tarihi: 1 Ka- sım 2019).
• https://www.akhuwat.org.pk/loan-products/ (Erişim tarihi: 1 Kasım 2019).
• http://www.akhuwat.org.pk/microfinance/ (Erişim tarihi: 1 Kasım 2019).
• https://www.albaraka.com.tr/hac-ve-umre-finansmani.aspx (Erişim tarihi: 25 Ekim 2019).
• https://www.dib.ae/personal/other-services/salary-in-advance (Erişim tarihi: 22 Ekim 2019).
• http://gonfeder.org.tr/dernek-tuzugu/ (Erişim tarihi: 27 Ekim 2019).
• http://gonfeder.org.tr/hakkimizda/ (Erişim tarihi: 27 Ekim 2019).
• https://www.jordanislamicbank.com/en/content/bank- establishment (Erişim tarihi: 30 Ekim 2019).
• https://www.jordanislamicbank.com/en/content/al-qard-al- hassan-fund-accounts (Erişim tarihi: 30 Ekim 2019).
• https://www.kuveytturk.com.tr/medium/document-file- 700.vsf (Erişim tarihi: 1 Kasım 2019).
• http://www.musiad.org.tr/tr-tr/haberler/baskan-haber/karz-i- hasen-sandigi (Erişim tarihi: 18 Ekim 2019).
• https://www.qardhasan.com/aboutus (Erişim tarihi: 21 Ekim 2019).
• https://www.qardhasan.com/faq (Erişim tarihi: 21 Ekim 2019).
• https://www.qardhasan.com/principles (Erişim tarihi: 21 Ekim 2019).
• http://qardhasanfoundation.org/how-our-foundation-works/ (Erişim tarihi: 21 Ekim 2019).
• http://qardhasanfoundation.org/our-vision/ (Erişim tarihi: 21 Ekim 2019).
• https://www.turkiyefinans.com.tr/tr-tr/hakkimizda/katilim- bankaciligi-sistemi/sayfalar/finansman-yontemleri.aspx (Erişim tarihi: 25 Ekim 2019).
• https://www.ziraatkatilim.com.tr/kurumsal/finansman- urunleri/nakdi-finansman/Sayfalar/karzi-hasen-finansmani.aspx (Eri- şim tarihi: 25 Ekim 2019).