Sovyet Dönemi ile Sovyet Sonrası Dönemin Azerbaycan Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algısı

Yıl 2020, Sayı: 21, 185 - 206, 01.01.2020

Zarife Nezirli

Öz

Araştırmada, Sovyet döneminde yazılan, ardından Sovyetlerin çöküşünden sonra yenilenerek Azerbaycan’da okutulan Tarih ders kitapları irdelenerek, karşılaştırmalı analiz yöntemiyle incelenmiştir. İncelenen dersliklerde dikkat ettiğimiz konu, o dönem yazılan Tarih ders kitaplarındaki, Türkiye ve Osmanlı imgesinin yeri olmaktadır. Çalışmada, Sovyet dönemi Ortaöğretim sınıf ders kitapları, Sovyet sonrası Cumhuriyet dönemi ortaöğretim sınıf ders kitaplarının yanı sıra Yüksekokul ve Üniversitelerde okutulan kitapların da analizi yapılmaktadır. Sovyet döneminde öğretilen Tarih dersliklerinde hem Osmanlı hem de Türkiye algısına zaman zaman yeteri kadar yer verilmektedir. Nesnel tarzda anlatıma yer veren Sovyet derslikleri Türk Tarihinin birtakım kısımlarına daha çok yer vererek dikkatleri o alana toplamaya çalışmıştır. Sovyet döneminde yazılan Tarih dersliklerinde Osmanlı hasta devlet olarak nitelendirilmeye çalışılsa da Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan hemen sonra ders kitaplarındaki değişimin ardından, Osmanlının büyük bir devletçilik kültürüne sahip olduğu ve egemen tarih kuran kardeş halktan geldiği düşüncesi öğretilmeye yeltenilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarih eğitimi, Türk Tarihi, Azerbaycan Tarihi, SSCB eğitimi

The Perception of Turkish and Ottoman in the Azerbaijan History Textbooks of the Soviet Period and Post-Soviet Period

Öz

In the study, History textbooks written in the Soviet period and then renewed after the collapse of the Soviet Union were examined and examined by comparative analysis method. We pay attention in classrooms studied the subject, history textbooks written in that period, Ottoman Turkey and is the location of the image. In this study, secondary school classroom textbooks in the Soviet period, secondary school classroom textbooks in the post-Soviet Republic period, as well as the books taught in colleges and universities are analyzed. During the Soviet era in the history taught in classrooms as well as Ottoman Turkey from time to time, it is given enough space perception. In addition to the information; visuals, maps and primary sources do not hesitate to use the education system of the period, the desired effect on the students to do more than necessary. Although it was tried to characterize the Ottoman state as a sick state in the history classrooms written in the Soviet period, after the change in the textbooks immediately after gaining the independence of Azerbaijan, it was attempted to teach that the Ottomans had a great statist culture and came from the brotherly people who established a sovereign history.

Anahtar Kelimeler

History education, Turkish History, History of Azerbaijan, USSR education

Kaynakça

• Bozkuş, Yıldız Deveci. “Ermeni Tarih Ders Kitaplarında Türk İmgesi”. Yeni Türkiye, 2014.sayı 60: s.79-117
• Eliyev Veli. 6. Sinif .Qedim Dünya Tarixi. Bakü:2003. Çaşıoğlu
• Fedosov İvan. 8-9 sinif. SSRİ Tarihi. Bakü: Bilik 1938
• Huseynov Eli., 6. Sınıf. Azerbaycan Tarihi. Bakü: Şerq Gerb. 2003
• İsmayılov Eli. 11. sinif Azerbaycan Tarixi. Bаkı: Öyretmen. 1995.
• Korovkin Feodor. Petroviç. SSRİ Tarixi. Bakı. Maarif. 1984
• Leybengrub Pavel. 7. Sınıf. SSRİ Tarihi. Bakü: Bilik1938.
• Maharramova Nigar, Şimşek Ahmet. “Sovyetler Birliği Döneminde Rusya’da Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Türk İmajı.” CTAD. Ankara, Sayı 26 Güz, 2017. s.178-192
• Mahmudlu Yagub. 7. sinif. Azerbaycan Tarihi. Bakü: Çaşıoğlu. 2003
• Mahmudlu Yagub. 7. sinif. Ümumi Tarix. Bakü:Maarif. 2006
• Mahmudlu Yagub. 8.Sınıf .Orta Esrler Tarihi. Bakı: Aspoliqraf. 2007
• Mahmudlu Yagub. 8.sınıf. Azerbaycan Tarihi. Bakü: Maarif. 2005
• Mahmudlu Yagub., Gocayev, E., Halilov. R. TQDK`nın “Orta Esrler Tarixi” dersliyi üzerinde Yekun Rey. Bakı: Aspoligraf. 2012
• Mahmudlu Yagub., Xelilov, R. 5. Sinif. Veten Tarihi. Bakı: Maarif. 2003
• Mehmet Ali Kapak. “Sovyetler Birliği Dönemi Ders Kitaplarinda Eskiçağ Tarihi ve Eski Türk Tarihi’nin Öğretimi”. Ankara, USAD.Güz:sayı 5. 2016.s.45-67
• Memmedov İshag. 11. Sinif. En Yeni Tarix. Bakü: Bilik. 2003
• Ostrovski, V.P., Startsev, V.İ., Starkov, B.A., Smirnov G.M. 11. Sinif. SSRİ Tarixi. Bakü: Maarif. 1991 Pingel F. “UNESCO Guidebook on Textbook Research and Textbook Revision” /Braunschweig, Ge- org Eckert Instıtute for International Textbook Research. Paris, 2010. s.1-63.
• Strigunov Feodor. 7-8 sinif. Azerbaycan Tarixi. Bakü: Azerneşr.1938
• Şestakov Vasili. 4. Sinif. SSRİ Tarixi.Bakü: Azerneşr. 1938
• Vagin Aleksey. Orta mektebde tarixin tedrisi metodikası: metodlar haqqında telim: ders nezeriyyesi. Bakı. Maarif. 1973
• Veliyev Tofiq. 10. Sinif. Yeni Tarix. Bakü: Çırag. 2003 Ziya Bünyadov, https://tr.wikipedia.org/wiki/Ziya_B%C3%BCnyado 05.07.2019) (Erişim: Виппер Роберт. Древняя Европа и Восток. Петроград: Гос. изд-во. 1923 Виппер Роберт. Учебник Истории.. Рига: Акционер о-во Вальтерс и Рапа. 1925
• Волков Вадим. “Kонцепция Культурности, 1935–1938 Годы: Советская Цивилизация И Повседневность И Повседневность Сталинского Исследования.№1/2. 1996. s. 194–214. Времени”. Социологические Голин Эмил. История Средних Веков: учеб. пособие для 6-го класса вечерней (сменной) школы. Москва: Учпедгиз. 1963
• Фураев Виктор. Новейшая История Зарубежных Стран: учебник. Москва: Просвещение: 1989
• Özgür Aktaş. Azerbaycan Tarihi Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. İgdır Universitesi Sosyal Bilgiler Dergisi.Sayı 19. Temmuz 2019. s.191-212
• Refik Turan, Azerbaycanda Okutulan Ata Yurdu Ders Kitabında Azerbaycan Ulusal Kimliğinin Temsili. SUTAD, Güz, 2017(42). s.593-612