Psikolojik Dayanıklılık ve Üretim Karşıtı İş Davranışları İlişkisi: Hastane Çalışanları Örneği

Yıl 2020, Sayı: 21, 455 - 470, 01.01.2020

Burcu Üzüm Leyla Şenol

Öz

Bu çalışmada, psikolojik dayanıklılık ile üretim karşıtı iş davranışları arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Yapılan literatür araştırması sonucunda psikolojik dayanıklılık ve üretim karşıtı iş davranışlarının birlikte ele alınarak sağlık çalışanları üzerinde neredeyse incelenmediği görülmüştür. Yapılan analiz sonucunda üretim karşıtı iş davranışları ile psikolojik dayanıklılık arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür. Üretim karşıtı iş davranışları ile psikolojik dayanıklılığın alt boyutu olan kendilik algısı arasında ise düşük ve doğru yönlü, sosyal yeterlilik boyutu ile düşük ve ters yönlü bir ilişki olduğu sonucuna varılmıştır. Üretim karşıtı iş davranışları ile gelecek algısı, yapısal stil ve sosyal kaynaklar arasında anlamlı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Üretim karşıtı iş davranışları, psikolojik dayanıklılığın alt boyutu olan kendilik algısı ile ilişkilidir. Üretim karşıtı iş davranışları, psikolojik dayanıklılığın alt boyutu olan sosyal yeterlilik ile ilişkilidir bulguları elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik dayanıklılık, üretim karşıtı, iş davranışı, hastane, sağlık çalışanları.

The Relationship between Psychological Resilience and Counterproductive Work Behavior: The Case of Hospital Workers

Öz

In this study, it is aimed to determine the relationship between psychological resilience and counterproductive work behavior. As a result of the literature research, it has been observed that psychological resilience and counterproductive work behavior are not examined almost together. As a result of the analysis, it was observed that there was no significant relationship between counterproductive work behavior and psychological resilience. It was concluded that there is a low and inverse relationship between the self-perception of work-related behavior and psychological resilience, which is the sub-dimension of psychological resilience, and a low and inverse relationship with the social competence dimension. It was determined that there was no significant relationship between the perception of future work behavior and the perception of future, structural style and social resources. Counterproductive work behaviors are related to self-perception which is the sub-dimension of psychological resilience. Counterproductive work behaviors are related to social competence, which is the sub-dimension of psychological resilience.

Anahtar Kelimeler

Psychology resilience, counterproductive work behavior, hospital, health workers.

Kaynakça

• Ağırkan, M. ve Kağan, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin değer yöne- limleri ile psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki. Er- zincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 225-245.
• Akbaş-Tuna, A. ve Boylu, Y. (2016). Algılanan örgütsel destek ve işe ilişkin duyuşsal iyi oluş halinin üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerine etkileri: hizmet sektöründe bir araştırma. İsarder, 8(4): 505- 521.
• Avey, J. B., Luthans, F. ve Jensen, S. M. (2009). Psychological capital: A positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource Management, 48 (5): 677-693.
• Bal Taştan, S. (2013). Bir negatif iş davranışı olarak üretkenliğe aykırı davranışların işyerinde örgütsel adaletsizlik ve agresif davranış algıları ile ilişkisinde psikolojik güçlendirme, benlik değeri ve sosyal bütünleşmenin düzenleyici rolünün incelenmesi: Otizm tanısı almış çocuk sahibi çalışanlar üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2): 466-481.
• Basım, H. N. ve Çetin, F. (2011). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeği’nin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Der- gisi, 22(2): 104-114.
• Bitmiş, M. G., Sökmen, A. ve Turgut, H. (2013). Dayanıklılığın tüken- mişlik üzerine etkisi: örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2): 27-40.
• Block, J. ve Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal Of Personality And Social Psychology, 70 (2): 349-361.
• Bozgeyikli, H. ve Şat, A. (2014). Öğretmenlerde psikolojik dayanıklılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarının bazı değişkenler açısın- dan incelenmesi: özel okul örneği, Emek ve Toplum Hak-İş Ulusla- rarası Emek ve Toplum Dergisi, 3(5): 173-191.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: temel kavramlar ve ölçek geliş- tirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. Güz (32): 470-483.
• Çetin, F. ve Basım, N. (2011). Psikolojik dayanıklılığın iş tatmini ve örgütsel bağlılık tutumlarındaki rolü. "İş, Güç" Endüstri İlişkileri Ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(3): 79-94.
• Çetin, F., Yeloğlu, H. O. ve Basım, H. N. (2015). Psikolojik dayanıklılı- ğın açıklanmasında beş faktör kişilik özelliklerinin rolü: bir kano- nik ilişki analizi, Türk Psikoloji Dergisi, 30(75): 81-92.
• Demir, M. ve Tütüncü, Ö. (2010). Ağırlama işletmelerinde örgütsel sapma ile işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişki. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(1): 64-74.
• Demirel, Y. (2009). Örgütsel bağlılık ve üretkenlik karşıtı davranışlar arasındaki ilişkiye kavramsal yaklaşım. İstanbul Ticaret Üniversite- si Sosyal Bilimler Dergisi, (15): 115-132.
• Doğan, A. ve Deniz, N. (2017). Algılanan liderlik tarzının üretkenlik karşıtı iş davranışlarının ortaya çıkmasındaki etkisinde örgüt kül- türünün rolü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52): 1014- 1024.
• Doğruöz, E. ve Özdemir, M. (2018). Eğitim örgütlerinde üretim karşıtı iş davranışları ve örgütsel bağlılık ilişkisi. İlköğretim Online, 17(1): 396-413.
• Fletcher, D. ve Sarkar, M. (2014). Psychological resilience: a review and critique http://irep.ntu.ac.uk/id/eprint/8063/1/221275_PubSub2839_Sa rkar.pdf definitions, concepts and theory,
• Furnham, A. ve Taylor, J. (2004). The dark side of behaviour at work. The dark side of behaviour at work understanding and avoiding emplo- yees leaving, thieving and deceiving. Basingstoke, Hampshire: Palg- rave Macmillan Houndmills.
• Genç, A. (2014). Psikolojik dayanıklılığın örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisi: Görgül bir araştırma. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İyigün, N.Ö., Çetin, C. (2012). Psikolojik kontratın örgütsel sapma üzerindeki etkisi ve ilaç sektöründe bir araştırma. Marmara Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, 10(37): 15-29.
• Kavi, E. ve Karakale, B. (2018). Çalışan psikolojisi açısından psikolojik dayanıklılık. Emek ve Toplum Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17): 55-77.
• Kelloway, K., Francis, L., Prosser, M. ve Cameron, J. E. (2010). Coun- terproductive work behavior as protest. Human Resource Mana- gement Review, 20: 18-25.
• Luthans, F., Church, H. A. (2002). Positive organizational behavior: Developing and managing psychological strengths. Academy of Management Executive, 16 (1): 57-72.
• Malkoç, A. ve Yalçın, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinde psikolojik dayanıklılık, sosyal destek, başa çıkma ve iyi-oluş arasındaki iliş- kiler, Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5 (43): 35-43.
• Marcus, B., Schuler, H. (2004). Antecedents of counterproductive be- havior at work: a general perspective. American Psychological Asso- ciation, 89(4): 647-660.
• Ong, A. D., Bergeman, C. S., Bisconti, T. L. ve Wallace, K. A. (2006). Psychological resilience, positive emotions, and successful adap- tation to stress in later life, Journal of Personality and Social Psycho- logy, 91(4): 730-749.
• Öcel, H. (2010). Üretim Karşıtı iş davranışları ölçeği: Geçerlik ve güve- nirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 13(26): 18-26.
• Özdevecioğlu, M., İnce, F., Karaca, M. ve Bayram, A. (2019). İtici işyeri ortamının insan enerjisine etkileri: kamu sektöründe bir uygulama. https://www.academia.edu/19676052/%C4%B0T%C4%B0C%C4 %B0_%C4%B0%C5%9EYER%C4%B0_ORTAMININ_%C4%B0NS AN_ENERJ%C4%B0S%C4%B0NE_ETK%C4%B0LER%C4%B0_K AMU_SEKT%C3%96R%C3%9CNDE_B%C4%B0R_UYGULAMA_ THE_EFFECTS_OF_AVERSIVE_WORKPLACE_TO_HUMAN_E NERGY_A_STUDY_IN_PUBLIC_SECTOR, 16.03.2019. erişim tarihi:
• Özüren, Ü. (2017). Tekstil işletmelerinde nepotizm uygulamalarına bağlı olarak üretkenlik karşıtı davranışlar ve sonuçları. Basılma- mış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Robinson, S., Bennett, R. J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: a multidimensional scaling study. Academy of Manage- ment Journal, 38(2): 555-572.
• Polatçı, S., Özçalık, F. ve Cindiloğlu, M. (2014). Üretkenlik karşıtı iş davranışı ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde kişi-örgüt uyumunun etkileri. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fa- kültesi Dergisi, 7(3), 1-12.
• Rutter, M. (1985). Resilience in the face of adversity. British Journal of Psychiatry, 147 (1): 598-611.
• Sarkar, M., ve Fletcher, D. (2014). Ordinary magic, extraordinary per- formance: Psychological resilience and thriving in high achievers. Sport, Exercise and Performance Psychology, 3: 46-60.
• Seçer, B. ve Seçer, H. Ş. (2009). Örgütlerde üretkenlik karşıtı iş davra- nışları: Belirleyicileri ve önlenmesi. (Ed.) A. Keser, G. Yılmaz, S. Yürür. Çalışma Yaşamında Davranış, 425-462. Kocaeli: Umuttepe Yayıncılık.
• Terzi, Ş. (2016). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danış- ma ve Rehberlik Dergisi, 3(29): 1-11.
• Ülker Tümlü, G. ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik perso- nelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3): 205-213.
• Yesiltaş, M., Çeken, H. ve Sormaz, Ü. (2012). Etik liderlik ve örgütsel adaletin örgütsel sapma davranışları üzerindeki etkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28): 18-39.