Adıyaman Müzesi'nde Bulunan Bir Grup Lenger

Yıl 2020, Sayı: 22, 237 - 256, 01.04.2020

Yaşar Özrili

Öz

Bölge illerine göre gelişmişlik ve tanıtım açısından daha az bilinen Adıyaman, Paleolitik Döneme değin uzanan tarihi geçmişi, kültürel birikimi bakımından özellikle arkeolojik ve etnografik değerler açısından aslında kıymetli veriler barındırır. Adıyaman Müzesi’nin etnografı seksiyonunda ve deposunda çoğunluğu mutfak eşyasından oluşan Ortaçağ Dönemine ait birçok madeni eser bulunmaktaydı. Araştırılan eserlerde müzenin depo bölümünden seçilerek incelenme gereği duyulan 8 adet lenger adı verilen eser tanıtılmıştır. Fakat bu Lengerler grubu Osmanlının son dönemine yani 18. yy.’ın ikinci yarısı ile 19. yy.da yapılmışlardır. Adıyaman kentinin coğrafi yapısı ve tarihçesi hakkında bilgi verilerek, daha sonra da şehirdeki tek müze olan Adıyaman Müzesi ile ilgili açıklama yapılması ve maden sanatının Anadolu da ki gelişim tarihini, aşamalı olarak tanıtma gerekçeleriyle Adıyaman Müzesi seçilmiştir. Söz konusu olan madenlerin çeşitleri, bu madenlerin süsleme unsurları ve teknik açıdan değerlendirmelerini de yapmak gerekliydi. Adıyaman Müzesi’nin çalışma prensipleri doğrultusunda, birçok eser arasından seçilen örnekler, estetik görünümleri gibi spesifik detaylar ile sanatsal birer ifade aracı olmaları hassasiyetine göre değerlendirilmeleri neticesinde ele alındılar. Eserlerin yapım ve süsleme teknikleri gibi özellikleriyle tanıtıldıktan sonra diğer bölgelerdeki benzerleriyle karşılaştırıldılar.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, müze, maden, lenger, eser.

A Group of Lenger in Adıyaman Museum

Öz

Adıyaman, which is less known in terms of development and promotion compared to the provinces of the region, actually contains valuable data in terms of its archeological and ethnographic values in terms of its historical background and cultural accumulation dating back to the Paleolithic period. In the ethnography section and depot of the Adıyaman Museum, many metal works were belonging to the Middle Ages, most of which were made of kitchen utensils. However, this Lenger group was made in the second half of the 18th century and the 19th century in the last period of the Ottomans. By giving information about the geographical structure and history of Adıyaman city, the Adıyaman Museum was chosen for reasons of introducing the history of the development of mining art in Anatolia and the explanation of the Adıyaman Museum which is the only museum in the city. It was also necessary to make technical evaluations of the kinds of mines in question, the decorative elements of these mines. In line with the working principles of the Adıyaman Museum, examples selected from many works and specific details such as their aesthetic appearance were considered as a means of artistic expression and evaluated according to their sensitivity. After being introduced with features such as construction and decoration techniques, they were compared with their counterparts in other regions.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, museum, mine, lenger, work.

Kaynakça

• Adıyaman Haber (2014). http://www.adiyamanhaber.com, Erişim Tarihi: 02.05.2014.
• Adıyaman Valiliği (1994). Adıyaman İl Yıllığı 1994, Çağdaş Hizmetler Basım, Ankara.
• Aka, İsmail (2006). “Abdulhalik Bakır, Ortaçağ İslam Dünyasında Madencilik ve Maden Sanayi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt 21, Sayı 1.
• Başak, Oktay (2004). Diyarbakır Arkeoloji Müzesi ile Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi’nde Bulunan Türk İslam Dönemine Ait Bir Grup Madeni Eser, Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Ellis, Richard S. (1984). “Gritille 1984”, VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Mü- dürlüğü, 20-24 Mayıs, Ankara.
• Erginsoy, Ülker (1978). İslam Maden Sanatının Gelişimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Erginsoy, Ülker (1997). “Maden Sanatı”, Eczacıbaşı Sanat, Ansiklopedisi, cilt 2, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Fathalizadeh, Ali (2010). “Ortaçağda, Yakındoğuda Demir Çelik Üre- timi ve Kılıç Yapımı”, Metalürji Mühendisleri Dergisi, Sayı 158.
• Karpuz, Emine (1997). “Konya Lengerleri”, Sanatsal Mozaik Dergisi, Sayı 21.
• Kısıklı S0ngül (2006). M.Ö. II. Binde Orta Anadolu Madenciliği ve Orta Anadolu Ticaretinde Madenin Konumu, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Kuruloğlu, Fehim (2010). “Osmanlı Devleti’nde Müzecilik,” Tarih Oku- lu Dergisi, Sayı VI.
• Kuruyazıcı, Hasan (1997). “Adıyaman”, Eczacıbaşı Sanat, Ansiklopedisi, cilt 1, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Ödekan, Ayla (1997). “Mine”, Eczacıbaşı Sanat, Ansiklopedisi, cilt 2, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Önder, Mehmet (1999). Türkiye Müzeleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Özrili, Yaşar (2017). Adıyaman Müzesi’nde Bulunan Ortaçağ Dönemine Ait Bir Grup Eser, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.