Yahudilikte Sözlü Geleneğin Bir Parçası Olarak Agada’nın Bir Değerlendirmesi

Yıl 2020, Sayı: 22, 373 - 388, 01.04.2020

İsmail Başaran

Öz

Çalışmamızda, Yahudi sözlü geleneğinin bir parçası olan Agada konusu ele alınacaktır. Bununla birlikte, Agada’nın aksine, Yahudilikte bağlayıcılığı olan Halaka ile de bazı karşılaştırmalar yapılacaktır. Agada sözlü geleneğin, Talmud’da bulunan ve Tora’nın rabbinik yorumuna dayalı olarak etik ve moral değerleri konu edinen bölümüdür. Bu değerler, Tora’nın etik, moral, genel anlamda tüm değerleri ve aynı zamanda Yahudilerin tarihi ve teolojisinden çıkartılarak oluşturulmuş öğretileri ifade etmektedir. Bu metinsel yorumlardan oluşan ahlaki kurallar bütünü Yahudi milletinin karakterine uygunluk arz etmiş ve bundan dolayı bu değerler Halaka’da olduğu gibi asırlardır yaşatılmıştır. Agada, Yahudi toplumuna ait gelenek ve görenekler folklor , dindar Yahudilerin örnek davranışları ve Halaka’ya hukuksal ait hüküm ve kurallara örnekler vererek desteklemek için kullanılabilecek efsaneler gibi yasal olmayan materyaller sunması bakımından Halaka’dan faklılık arz etmektedir. Çalışmamızda Agada konusu, Yahudilikte kullanılan tarifleri, Halaka-Agada ilişkisi ve Agada’nın çeşitleri bakımından ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Agada, Yahudilik, Talmud, Efsane, Halaka.

An Assessment of Agada as a Part of Oral Tradition in Judaism

Öz

In our study, the subject of Agada, which is a part of the Jewish oral tradition, will be discussed. However, some comparisons will be made with Halaka, which is binding in Judaism as opposed to Agada . Agada is the part of the oral tradition in the Talmud, which deals with ethical and moral values, based on the Rabbinic interpretation of the Torah. These values refer to the Torah's ethics, morale, all values in general, as well as teachings created by taking from the history and the theology of Jews. The whole set of moral rules, which consist of these textual interpretations, conforms to the character of the Jewish nation, and therefore these values have been lived for centuries as in Halaka. Agada, Jewish folk traditions and customs, it differs from Halaka in terms of exemplary behavior of religious Jews and non-legal materials, such as legends that can be used to support examples by giving examples of the rules and rules of Halaka. In our article, the subject of Agada, its definitions used in Judaism, the relationship between Halaka and Agada and the types of Agada will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Agada, Judaism, Talmud, Legend, Halaka.

Kaynakça

• Adam, Baki, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, Pınar Yayınları, İstanbul 2010.
• Alalu, Suzan, Yahudilikte Kavram ve Değerler, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, İstanbul 1996.
• Başaran, İsmail, Muhafazakâr Yahudilik, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul 2017.
• Başaran, İsmail, “Muhafazakâr Yahudilikte İbadet”, Türk İslam Medeni- yeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 25, 2018, 213-227.
• Besalel, Yusuf, Yahudilik Ansiklopedisi, Cilt 1, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, İstanbul 2001.
• Bridger, David, The New Jewish Encyclopedia, Behrman House, New York 1962.
• Cohen, Harry A., A Basic Jewish Encyclopedia, Hartmore House, Hart- ford 1965.
• Finkelstein, Louis, The Jews: Their History, Schocken Books, New York 1970.
• Geaves, Ron, Key Words In Judaism, Georgetown University Press, Washington 2006.
• Gündüz, Şinasi, Din ve İnanç Sözlüğü, Vadi Yayınları, İstanbul 1998.
• Han, Zafer İslam & Aydın, Mehmet, “Talmud'un Doğuşu ve Yahudiler Üzerindeki Tesiri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25 (1), 1981, 139-152.
• Ibn Habib, Jacob ben Solomon & Ben Maimon, Abraham ben Moses, En Jacob: Agada of the Babylonian Talmud, Indiana University Press, New Jersey 1921.
• Karesh, Sara E. & Hurvitz, Mitchell M., Encyclopedia of Judaism, ed. J. Gordon Melton, Facts on File Inc., New York 2006.
• Kessler, Edward & Wenborn, Neil, A Dictionary of Jewish-Christian Relations, Cambridge University Press, New York 2005.
• Kitabı Mukaddes (Eski ve Yeni Ahit), Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul 2010.
• Lorberbaum, Yair, “Reflections on the Halakhic Status of Agga- dah”, Dine Israel, 24, 2007, 29-64.
• Neusner, Jacob, The Routledge Dictionary of Judaism, Routledge, London 2004.
• Özcan, Şevket, “Yahudilikte Pesah (Fısıh) Bayramı ve Semboller Bağ- lamında Fenomenolojik Bir İnceleme”, Uluslararası Sosyal Araştır- malar Dergisi, 61, 2018, 1206-1214.
• Siegel, Seymour, Conservative Judaism and Jewish Law, The Rabbinical Assembly, New York 1977.
• Steinsaltz, Adin, The Essential Talmud, Bantam Books, New York 1976.
• The Torah: The Five Books of Moses, The Jewish Publication Society of America, Philadelphia 1962.
• Wigoder, Geoffrey, The New Standard Jewish Encyclopedia, Facts on File Inc., New York 1992.
• http://www.sevivon.com/images/stories/kutuphane/kitaplar/agad a.pdf, Erişim Tarihi: 25.10.2019.
• https://www.jewishvirtuallibrary.org/aggadah-or-haggadah-jewish- virtual-library, Erişim Tarihi: 26.10.2019.