Seyyid Mir Hamza Nigârî Dîvânı, Çaynâme Mesnevisinde Eski Anadolu Türkçesi Dil Özellikleri

Yıl 2020, Sayı: 22, 443 - 458, 01.04.2020

Sevinç Ahundova

Öz

Üzerinde çalıştığımız metinde, bu döneme ait çokça örnekler mevcuttur. Eski Anadolu Türkçesi dönemi dil özellikleri ve Azerbaycan Türkçesinin gramer yapısı çoğunlukla ortaklıklar arz etmesine rağmen, bunun dışında Karabağ diyalektinin spesifik özelliklerine de rastlamaktayız. Fakat, çalışmanın esas amacı Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerini ortaya çıkarmaktır. Metin üzerinde çalıştığımız zaman metinde geçen arkaik kelimeler, edatlar, zarf fiil, sıfat fiil, göz önünde bulundurulmuştur. Eski Anadolu Türkçesi döneminde görülen ünlü yuvarlaklaşmasının bu metinde çoğu yerde artık düzleşerek karşımıza çıktığını görmekteyiz. Bu hususları dikkate alarak metinde geçen sadece Eski Anadolu Türkçesi özellikleri taşıyan örnekler vermeğe çalıştık. Bu çalışmadan yola çıkarak, eski Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini çağdaş Türk lehçeleri ile karşılaştırma yönünde bir çalışmanın başlangıcı olarak görebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, Seyyid Mir Hamza Nigârî Dîvânı Çaynâme Mesnevisi.

Old Anatolian Turkish Language Characteristics in Çayname Mathnawi of Seyyid Mir Hamza Nigari's Diwan

Öz

There are many examples of this period in the text we are working on. Although the linguistic features of the Old Anatolian Turkish period and the grammatical structure of Azerbaijani Turkish are most common, we also come across specific features of the Karabakh dialect. However, the main purpose of the study is to reveal the language features of Old Anatolian Turkish. When we work on the text, archaic words, prepositions, adverb verb, adjective verb, are taken into consideration. In this text, we see that the famous rounding seen in the Old Anatolian Turkish period is now flattened in most places. Taking these issues into consideration, we tried to give examples from the text. Starting from this study, we can see the language features of the old Anatolian Turkish as the beginning of a study to compare with the contemporary Turkish dialects.

Anahtar Kelimeler

Old Anatolian Turkish, Seyyid Mir Hamza Nigari’s Diwan, Çayname Mathnawi.

Kaynakça

• Abdi-zade Hüseyin Hüsameddin (1986). Amasya Tarihi, I. cilt (Sadeleş- tirenler: Ali Yılmaz, Mehmet Akkuş). Amasya Belediyesi Kültür Yayınları. No:1, Ankara.
• Akkuş, Muzaffer (2001). Seyyid Nigârî Dîvânı (İnceleme-Metin-İndeks- Tıpkıbasım), Niğde Üniversitesi Yayınları.
• Akpınar, Yavuz (1990), “Nigârî Mir Hamza”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul.
• Altunbaş, Kurtuluş (2004). Dîvân-ı Seyyid Nigârî Bezbân-ı Türkî. Cilt I-II, Ekim 2004, Samsun.
• Azərbaycan Ədəbiyyatı Tarixi (1960). (Ən qədim dövrdən XVIII əsrin sonuna qədər) C. II. Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriy- yatı. Bakı.
• Bilgin, A. Azmi (2003). Mir Hamza Seyyid Nigârî, Dîvânı Seyyid Nigârî, Kule İletişim Bilgin, Azmi, (2020). “Nigârî”, Tarihi: https://islamansiklopedisi.org.tr/Nigârî, 05.01.2020. Erişim
• Bursalı Mehmet Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri, İstanbul.
• Cahangir, Tariyel (2001). Mir Sədi Ağa, Azərbaycan Milli Ensiklopedi- yası Nəşriyyatı, Bakı.
• Çağatay, Saadet. (1978). “Eski Osmanlıca Üzerine Bazı Notlar”, Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler, Ankara, mlf., “Eski Osmanlıcada Fiil Müştakları”.
• Çələbi, Yahya (2004). Seyid Nigârî, Xaki-Payin Taci-Sərim. Azərbaycan Nəşriyyatı, Bakı
• Ercilasun, A. Bican (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara.
• Ergin, Muharrem (1990). Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/ Yayım/ Tanı- tım, İstanbul.
• Gülsevin, Gürer (2007). EskiAnadolu Türkçesi’nde Ekler, TDK Yayın- ları, Ankara.
• Gülsevin, Gürer, Boz, Erdoğan (2004). Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kita- bevi, Ankara.
• Korkmaz, Zeynep (1994). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıp- laşması Olayları, Ankara.
• Korkmaz, Zeynep (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar, II C., Ankara.
• Köçərli, Firidun Bəy (1981). Azərbaycan Ədəbiyyatı. I.C, Bakı.
• Məhəmmədcəlil, Məhəmməd, Xəlili, Fariz (2003). Mövlanə İsmayıl Si- racəddin Şirvani.
• Məmmədli, Nəzakət (2010). Mir Həmzə Seyid Nigârî Dîvân, Elm və Təhsil Nəşriyyatı, Bakı.
• Özkan, Mustafa (1995). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi, İstanbul
• Özkan, Mustafa (2000). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi., İstanbul
• Qasımzadə, Feyzulla (1974). XIX. Əsr Azərbaycan Ədəbiyyatı Tarixi. Maarif Yayınevi. Bakı.
• Şahin, Hatice (2003). Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Timurtaş, Faruk Kadri (2012). Eski Türkiye Türkçesi, XV. Yüzyıl, Gramer Metin Sözlük, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Üşenmez, Emek (2014). Eski Anadolu Türkçesinde Arkaik ( Eski ) Öğeler, Akademik Kitaplar, İstanbul.