Gelişimsel İlkokula Hazırbulunuşluk Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Analizi

Yıl 2020, Sayı: 24, 495 - 526, 01.10.2020

Ramazan Sak Emin Yorgun

Öz

Bu çalışmanın amacı 44-69 aylık çocukların ilkokula hazırbulunuşluklarını belirlemek için kullanılacak Gelişimsel İlkokula Hazırbulunuşluk Ölçeğinin GİHÖ geçerlik ve güvenirlik analizlerini yapmaktır. GİHÖ, HighScope temel gelişim göstergelerinden ve alanyazına dayalı kültürel ve eğitimsel farklılıklardan yararlanılarak oluşturulmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 428 okul öncesi dönem çocuğu oluşturmuştur. Ölçeğin yapı geçerliğini incelemek için Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör analizleri yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda ölçekte yer alan 59 madde 8 faktör altında toplanmıştır. Ortaya çıkan bu 8 faktörlü yapı toplam varyansın %81.03’ünü açıklamıştır. Ölçeğin 8 faktörlü yapısı, doğrulayıcı faktör analizi ile de doğrulanmıştır. GİHÖ’nün iç tutarlılık katsayısı .96, yarı güvenirlik katsayısı ise .95 olarak bulunmuştur. Bu çalışmadan elde edilen bulgular sonucunda Gelişimsel İlkokula Hazırbulunuşluk Ölçeğinin GİHÖ 44-69 aylık çocukların ilkokula hazırbulunuşluklarını belirlemek için kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi eğitim, hazırbulunuşluk, geçerlik, güvenirlik, Highscope gelişim göstergeleri.

Validity and Reliability Analysis of Developmental Primary School Readiness Scale

Öz

This study aims to analyze the validity and reliability of the Developmental Primary School Readiness Scale DPSRS that will be used to determine the primary school readiness of 44-69 –month- old children. The DPSRS was developed based on HighScope’s Key Developmental Indicators and literature related to cultural and educational differences. The participants of the study consisted of 428 preschoolers who attended a preschool education institution in Turkey. Exploratory and Confirmatory Factor analyzes were conducted to examine the construct validity of the DPS. As a result of the exploratory factor analysis, 59 items in the scale were grouped under 8 factors. This 8-factor structure of the scale explained 81.03% of the total variance. It was also confirmed by confirmatory factor analysis. The internal consistency coefficient of the DPSRS was .96 and the split-half reliability coefficient was .95. As a result of the analysis, it was determined that Developmental Primary School Readiness Scale is a valid and reliable measurement tool that will be able to use to determine primary school readiness of 44-69 –month- old children.

Anahtar Kelimeler

Preschool education, readiness, validity, reliability, Highscope’s key developmental indicators.

Kaynakça

• Adagideli, F. H. (2018). Okul öncesi çocuklarının ilkokula hazır bulunuşlukla- rının yordayıcısı olarak öz-düzenleme becerilerinin incelenmesi. Yayınlan- mamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Akay, D., ve Ceylan, R. (2017). Anaokulu ve ilkokul birinci sınıfa devam eden 60-71 aylık çocukların zihinsel-dil gelişimleri açısından ilkokula hazır oluş düzeylerinin karşılaştırılması. Electronic Turkish Studies, 12(18), 21-34.
• Akçum, E. (2005). 5-6 yaş çocuklarının yaratıcılık ve öğrenime hazır oluş düzeylerine okul öncesi eğitimin etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Akkök, F., Aydın, A., Bakkaloğlu, H., Özeke, E., Sucuoğlu, B., ve Yalçın, B. (2004). The psychometric characteristics of the Turkish form of the Boehm Test. International Perspectives on School-Wide Approaches for Mee- ting Students with Special Educational Needs. Council of Exceptional Children yıllık kongresinde sunulmuştur. Seattle, WA, USA.
• Akman, B. (2002). Korunmaya muhtaç çocuklarla ailesi ile yaşayan çocukların karşılaştırılması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 13(1), 74-85.
• Akman, B. (1995). Anaokuluna devam eden 40-69 aylık çocukların kavram gelişimlerinde, kavram eğitiminin etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Alakoç Pirpir, D. (2011). Anne eğitim programının 5-6 yaş çocuklarının temel eğitime hazır bulunuşluk düzeyine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Angın, D. E. (2013). Proje temelli eğitim programının 60-71 aylık çocukların kavram gelişimine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversi- tesi, Konya.
• Arı, A., ve Özcan, E. (2016). Birinci sınıf öğrencilerinin okul olgunluğu düzeylerinin, okuma yazmayı öğrenmelerine etkisi. Dumlupınar Üni- versitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 74-90.
• Bağçeli Kahraman, P., ve Başal, H. A. (2013). Okula hazırbulunuşluğu değerlendirme testinin uyarlama çalışması. International Journal of Social Science, 6(1), 889-911.
• Brostrom, S. (2000). Transition to school. (ERIC Document Number: 445814). 1-18.
• Bütün-Ayhan, A. ve Aral, N. (2007). Bracken temel kavram ölçeği-gözden geçirilmiş formunun altı yaş çocukları için uyarlama çalışması. Hacet- tepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 42-51.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliş- tirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 8(4), 470-483.
• Byrne, B. M. (2005). Factor analytic models: Viewing the structure of an assessment instrument from three perspectives. Journal of Personality Assessment, 85(1), 17-32.
• Can, A. (2016). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Canbulat, T., ve Kırıktaş, H. (2016). İlkokula hazırbulunuşluk ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Academia Eğitim Araş- tırmaları Dergisi, 1(1), 26-35.
• Cinkılıç, H. (2009). Okul öncesi eğitimin ilköğretim 1. Sınıf öğrencilerinin okul olgunluğuna etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çakmak, Ö. Ç. (2012). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60-71 aylık çocuklara temel kavramların kazandırılmasında kavram eğitimi programının etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Çoban Söylemez, E. T. (2016). İkinci dil eğitimi alan ve almayan okul öncesi dönem çocuklarının dil ve kavram gelişimlerinin incelenmesi. Yayımlanma- mış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu G., ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem yayınları.
• Demir, K. (1998). Öğrenime hazır oluşluğun ilkokulda Türkçe ve matematik derslerindeki başarı ile ilişkisi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yük- sek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Desforges, C., & Abouchaar, A. (2003). The impact of parental involvement, parental support and family education on pupil achievement and adjustment: A literature review (Vol. 433). Nottingham: DfES publications.
• Dinç, B. (2013). Okul öncesi eğitimden ilköğretime geçiş ve okul olgunlu- ğu. İlköğretime hazırlık ve ilköğretim programları içinde (ss. 90-116). Anka- ra: Pegem Akademi Yayınları.
• Dinçer, Ç., Ergül, A., Şen, M., ve Çabuk, B. (2011). Bir topluma hizmet uygulaması örneği: “Haydi kavram oyuncaklarıyla oynayalım”. Kas- tamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 19-38.
• Dockett, S., Perry, B. (2003). The transition to school: What is important?. Educational Leadership, 60(7), 30–34.
• Doğan, H. (2012). Özel öğrenme güçlüğü riski taşıyan 5-6 yaş çocukları için uygulanan erken müdahale eğitim programının etkisinin incelenmesi. Ya- yımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Einon, D. (2000). Bebeklikten okula öğrenmede ilk adımlar. (Çeviren: Ayşegül Çetin Tekçe). İstanbul: Remzi Kitapevi, 219-222. Epstein, A. S. (2013). All http://www.highscope.org/Content.asp? ContentId=291 [erişim: 15/02/2019]. about HighScope. FAQs.
• Erdoğan, T. (2013). İlkokula (İlköğretime) Hazırlık ve İlkokul (İlköğretim) Programları. Eğiten Kitap, Ankara, 7-10.
• Ergül, A. (2007). Boehm Okul Öncesi Temel Kavramlar Testi–3’ün 36–47 aylık çocuklar için Türkçeye uyarlama çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Erkan, S. (2011). Farklı sosyo ekonomik düzeydeki ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okula hazır bulunuşluklarının incelenmesi. Hacettepe Üni- versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(40), 186-197.
• Esaspehlivan, M. (2006). Okul öncesi eğitim kurumuna gitmiş ve gitmemiş 78 ve 68 aylık çocukların okula hazır bulunuşluklarının karşılaştırılması. Ya- yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilim- leri Enstitüsü, İstanbul.
• Evirgen, N., Kayhan, E., ve Erden, G. (2015). Gesell Gelişim Figürleri'nin Anasınıfı Çocuklarında Güvenirliğine Yönelik Bir Ön Çalışma. Hacet- tepe University Faculty of Health Sciences Journal, 2, 378-389.
• Graue, E. (2006). The answer is readiness-now what is the question?. Early Education and Development, 17(1), 43-56.
• Gündüz, F., & Çalışkan, M. (2013). 60-66, 66-72, 72-84 aylık çocukların okul olgunluk ve okuma yazma becerilerini kazanma düzeylerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(8), 379-398.
• Halle, T., Zaslow, M., Zaff, J., Calkins, J., & Margie, N. (2000). School Readiness: Helping Communities Get Children Ready for School and Schools Ready for Children. Emig, C. (Ed.), Trends Child Research Brief :Washington, D.C.
• Hancock, J. (2011). Çocuğunuzun okul başarısına yardım edin. İstanbul: Optimist Yayın ve Dağıtım.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covari- ance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Işıtan, S., ve Turan, F. (2014). Çocuklarda Dil Gelişiminin Değerlendiril- mesinde Bir Anlatı Analizi Yaklaşımı Olarak Öykü Anlatımı. Journal of Educational Sciences & Practices, 13(25), 105-124.
• Jöreskog, K., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the sımplıs command language. Chicago, IL: Scientific Software In- ternational Inc.
• Karakuzu, E. (2015). Ebeveyn destekli ilkokula hazırlık programı’nın okul öncesi si.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. ilkokula hazır bulunuşluğunaetki
• Karakuzu, E., & Koçyiğit, S. (2016). Ebeveyn destekli ilkokula hazırlık programı’nın (EDİHP) okul öncesi dönem çocuklarının ilkokula hazır bulunuşluğuna etkisi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(1), 84-102.
• Kargı, E. (2011). Niçin okul öncesi eğitim. Eğitim Bir Sen Dergisi, 7(20), 5-8.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural quation modeling. New York: Guilford Press.
• Koçyiğit, S., ve Kayılı, G. (2014). Farklı bilişsel tempoya sahip anaokulu çocuklarının ilkokula hazır bulunuşluklarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(175).
• Koşan, Y. (2015). Okul öncesi eğitimin iki dilli çocukların okula hazır bulunuş- luklarına etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Mercan-Uzun, E., & Alat, K. (2015). Okul Öncesi Dönemde Uygulanan “Okula Hazırız” Eğitim Programının İlkokul Birinci Sınıf Öğrencileri- nin Hazırbulunuşluk Düzeylerine Etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 59-80.
• Oktay, A. (2010). İlköğretime hazır oluş ve hazır oluşu etkileyen temel faktörler. A. Oktay. (Ed.). İlköğretime hazırlık ve ilköğretim programları, (21-34). Ankara: Pegem Yayınları.
• Oktay A. (1983). Okul olgunluğu, farklı sosyo-ekonomik ve kültürel ortamlarda yetişen çocuklarda kavram gelişimlerinin ve okula hazırbulunuşluk düzeyle- rinin okul olgunluğunun ölçülmesi. Doçentlik tezi. İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
• Okuyucu Akdaş, E. (2014). Farklı sosyoekonomik düzeyde bulunan ailelerin çocuklarının okuma olgunluklarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tez, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özgüven, İ. E. (1999). Psikolojik testler. PDREM yayınları.
• Panter, J. E., & Bracken, B. A. (2009). Validity of the Bracken School Readiness Assessment for predicting first grade readiness. Psychology in the Schools, 46(5), 397-409.
• Polat, Ö. (2011). Okul öncesinde ilköğretime hazırlık. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Polat, Ö. (2010). Okul öncesinde ilköğretime hazırlık etkinlikleri. İstanbul: İlkadım Yayınevi.
• Polat Unutkan, Ö. (2007). 5-6 yaş çocuklarının yaşadıkları evin yapısının ilköğretime hazır bulunuşluk düzeyine etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversi- tesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 43-54.
• Polat Unutkan, Ö. (2003). Marmara ilköğretime hazır oluş ölçeğinin geliştiril- mesi ve standardizasyonu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marma- ra Üniversitesi, İstanbul.
• Sarı, O. (2019). Otistik Çocuklarda Hayali Resim Çizebilme Performansı- nın Otizm Derecesi ve Gelişim Tarama Testleri İle İlişkili Olarak İnce- lenmesi. 10.24106/kefdergi.3065 Eğitim Dergisi, 27(2), 897-908. DOI:
• Schweinhart, L. J., & Weikart, D. P. (1988). Education for young children living in poverty: Child-initiated learning or teacher-directed instruc- tion? Elementary School Journal, 89(2), 212-225.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using Multivariate Statistics (5th ed.) Boston: Allyn and Bacon.
• Taşkın, N., ve Tuğrul, B. (2015). Okul Öncesindeki Çocukların Dil İle Matematik Becerileri Arasındaki İlişkinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 129- 148.
• Tepetaş, G. Ş., ve Haktanır, G. (2013). 6 yaş çocuklarının temel kavram bilgi düzeylerini desteklemeye yönelik öyküleştirme yöntemine dayalı bir eğitim uygulaması. Eğitim ve Bilim, 38(169), 62-79.
• Tunçeli, H. İ., ve Zembat, R. (2017). Erken çocukluk döneminde gelişimin değerlendirilmesi ve önemi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(3), 1-12.
• Turan, F., ve Yükselen, A. İ. (2016). Çocuk gelişimi I. Ankara: Hedef Yayınları.
• Unutkan, Ö. P. (2007). Okul öncesi dönem çocuklarının matematik becerileri açısından ilköğretime hazır bulunuşluğunun incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 243-254.
• Uyanık Balat, G. (2009). Anasınıfındaki Çocuklar İçin Boehm Temel Kavramlar Testi (Boehm-3) ve Bracken Temel Kavram Ölçeği'nin (BBCS) İlişkisinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 8(3), 935-942.
• Ülgen, G. (1997). Eğitim psikolojisi. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Üstün, E., ve Akman, B. (2003). Üç yaş çocuklarının kavram gelişimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 137-141.
• Üstün, E., Akman, B., ve Uyanık, G. (2000). Farklı sosyoekonomik kökenli 6 yaş grubu çocukların ilkokula hazırlılık düzeylerinin bir değerlen- dirmesi. Eğitim ve Bilim, 25(116), 54-58.
• Yapıcı, M. (2004). İlköğretim I. sınıfa başlayan öğrencilerin hazır bulunuş- luk düzeyi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 3-4.
• Yavuzer, H. (2002). Eğitim ve gelişim özellikleriyle okul çağı çocuğu. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yorgun, E., ve Sak, R. (2019). Yaygın olarak kullanılan ilkokula hazır bulunuş- luğu değerlendirme araçlarının karşılaştırılması, 6. Uluslararası Multidisip- liner Çalışmaları Kongresi, Gaziantep, Türkiye, 26-27 Nisan 2019, pp.311-321.
• Yörükoğlu, A. (2004). Zekâ Nedir? Çocuk Ruh Sağlığı, 105-106.