Muhasebe Biliminin Toplumsal Gelişime Katkısı Bağlamında Türkiye’nin Kayıt Dışılık Sorunu ve Ekonomik Büyüme ile İlişkisi

Yıl 2020, Sayı: 24, 649 - 676, 01.10.2020

Nisa Kıymet Şahin Utku Altunöz

Öz

Kayıt dışılık, işletmelerin vergi ve sosyal güvenlik prim ödemelerini yerine getirmemeleri gibi nedenlerle işletmelere maliyet avantajı sağlarken karlılıklarını arttırmakta fakat piyasada haksız rekabet yaratmaktadır. Bu durum aynı zamanda yasal yükümlüklerini yerine getiren kayıtlı kesimin faaliyet alanını da daraltmaktadır. Vergi kayıp kaçaklarının oluşumunda en önemli etken ticari faaliyetlerin belgelendirilmeyişidir. Muhasebe bilgi sisteminin güvenirliliği ve muhasebe meslek mensuplarının nitelikleri işletmelerin faaliyetlerinin belgelendirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmada muhasebe biliminin toplumsal gelişime ve ekonomik büyümeye olan katkısı muhasebe bilgi sistemine olan ihtiyaç kapsamında ele alınmıştır. Geniş bir literatür taramasının ardından Türkiye’nin kayıt dışılık sorunu, muhasebe bilimi açısından irdelenmiş ve Türkiye ekonomisinin büyümesine olan etkileri ekonometrik analiz ile test edilmiştir. 1998-2018 yılları arasında yapılan ekonometrik analizde regresyon ve Granger nedensellik yöntemleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe bilimi, kayıt dışılık, vergi kayıpları, Granger.

Contribution to Social Development of Accounting Science in the Context of Turkey's Informality Issues and the Relationship with the Economic Growth

Öz

Informality increases the profitability of enterprises and causes unfair competition in the market while providing cost advantages to enterprises due to reasons such as tax and social security premium payments. This situation also narrows the scope of activity of the registered sector that fulfills its legal obligations. The most important factor in the formation of tax losses is the lack of documentation of commercial activities. The reliability of the accounting information system and the qualifications of professional accountants play an important role in documenting the activities of enterprises. In this study, the contribution of accounting science to social development and economic growth will be discused within the scope of the need for accounting information system. After an extensive literature review of Turkey's informality isue will be discused in terms of accounting science and its effects on the growth of Turkey's economy will be tested by econometric analysis. In the econometric analysis between 1988-2018, regresion and Granger causality methods will be used.

Anahtar Kelimeler

Accounting science, informality, tax loses, Granger.

Kaynakça

• Akalın, G., Kesikoğlu, F.(2007). Türkiye’de Kayıt dışı Ekonomi ve Büyüme İlişkisi, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 71-87.
• Akkoç, F., Demir, S. (2011). Kayıt Dışı Ekonominin Türkiye’deki Düzeyi İle Muhasebe Meslek Mensuplarının, Vergi Denetmenlerinin ve İşletme Yöneticilerinin Kayıt Dışı Ekonomiyi Algılamaları: Aydın İli Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26:1-12.
• Çarıkçı, O. (2018). Kayıtlar İle Defterlerin Elektronik Ortamda Tutulması- nın (Defter-Beyan Sistemi) Mali Müşavirler Tarafından Değerlendiril- mesi, Muhasebe ve Denetime Bakış, (55) : 119-140.
• Çetintaş, H., Vergil, H.(2003). Türkiye'de Kayıt dışı Ekonominin Tahmini, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (1), 15-30.
• Daştan, A. (2017). Muhasebenin Toplumsal Gelişime Katkısı: Türkiye’nin Muhasebe Bilgisi İhtiyacı, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bi- limler Dergisi, 31(5), 1253-1275.
• Derdiyok, T. (1993). Türkiye’nin Kayıt dışı Ekonomisinin Tahmini, Türki- ye İktisat, Mayıs, TOBB Yayını, Sayı 13, 54-63.
• Elçin, R.Gerekan, B., Usta, M. (2018). E-Fatura, E-Defter ve E-Arşiv Uy- gulamalarına Geçiş Sürecinde Yaşanan Sorunlar: Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Üzerine Bir Araştırma, Mali Çözüm Dergisi, 28(146), 13-42.
• Feıge, Edgar L. (1979). How Big is the Irregular Economy? (Çevrim içi) https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/05775132.1979. 11470559, Erişim Tarihi: 2.9.2019
• Gediz Oral, B., Fazlılar, T. ve Koç, Ö. (2015). Kayıt dışı Ekonomiyi Önle- meye Yönelik Bir Öneri: Vergi Denetim Üst Kurulu, SDÜ İ.İ.B.F. Der- gisi, 20(2), 119-149.
• Gelir İdaresi Başkanlığı, (2010). Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stra- tejisi Eylem Planı (2008-2010).
• https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamere hberi/Kayit_disi_2009tr.pdf
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cros-Spectral Methods. Econometrica, 37, 424-438.
• İlhan, G. (2007). Vergi Ödemeyi Etkileyen Ekonomik Faktörler, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi Sayı:12, 1- 13. 1423868327.pdf
• Kankılıç, N. (2015). Kayıt Dışı Ekonomi (Sebepleri, Ölçüm Metotları, Boyu- tu ve Sonuçları, http://dguder.org/nazim-kankilic-kayit-disi- ekonomi-sebepleri-olcum-metotlari-boyutu-ve-sonuclari, 1-13.
• Kök, R., Şapçı, O. (2005). Kayıt Dışı Ekonomi Ve Türkiye Ekonomisi’ndeki Büyüklüğünün Tahmin Edilmesi, DEU İ.İ.B.F Dergisi, 1-30.
• Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Ka- nunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3568.pdf
• Us, V. (2004). Kayıt Dışı Ekonomi Tahmini Yöntem Önerisi: Türkiye Örne- ği, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Araştırma Genel Müdür- lüğü, Ankara, 1-52.
• Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No:509 ) Resmi Gazete, No: 30923, Tarih:19.10.2019.
• Yiğitbaş, S. Bakır, (2015). Türkiye’de Özel Sektör İşletme Kredilerinin Belir- leyicileri, Akademik Bakış Dergisi, Uluslararası Hakemli Sosyal Bi- limler E-Dergisi, Sayı: 47, (Ocak-Şubat 2015), ISN:1694-528X, Kır- gızistan, 287-297.