Onomastik ve Ruslarda Kişiye Ad Verme Gelenekleri

Yıl 2021, Sayı: 25, 374 - 397, 29.01.2021

Reşat Şakar

Öz

Her toplumun kendine özgü ad verme inanç ve gelenekleri bulunmaktadır. Kadim bir millet olarak Rusların da kökleri Hristiyanlık öncesi pagan dönemine uzanan güçlü gelenekleri vardır. Kişiye ad verme geleneği de bunlardan birisidir. Bu çalışmada onomastik bilimi ve buna bağlı olarak en önemli alt dallarından birisi olan kişiad bilimi alt dallarıyla birlikte Rus dili ve kültürü bağlamında incelenmektedir. Ayrıca kişiad bilimini teolojik, mitolojik ve dil-kimlik-kültür bağlamında ele alarak ait olduğu toplum üzerindeki etkileri gösterilmektedir. Öte yandan Ruslarda kişiye ad verme gelenekleri tarihsel süreç ve dönemin özellikleri göz önüne alınarak dört gruba ayrılıp incelenmektedir. Yapılan bu inceleme ile birlikte Ortodoks Hristiyanlığın kabulü ile birlikte Ruslarda kişiye ad verme eğilimlerinin Slav gelenekleriyle dini aidiyetin birleştiği ve günümüzde de bunun devam ettiği görülmektedir. XIX. yüzyıl ile birlikte politik bir eğilim de kazanan Ruslarda kişiye ad verme geleneği günümüzde küreselleşmenin etkisiyle batı kökenli isimlerin verilmesiyle çok işlevsel bir yapıya bürünmüştür.

Anahtar Kelimeler

Adbilim, Kişiad bilimi, Rus Kültürü, Ad verme, Ad verme geleneği.

Onomastics and Naming Traditions in Russian

Öz

Every society has its own naming beliefs and traditions. As an ancient nation, Russians also have strong traditions that have their roots in the pre-Christian pagan period. The tradition of naming to person is one of them. In this study, the science of onomastics and accordingly, one of its most important sub-branches, anthroponomy are examined in the context of Russian language and culture. In addition, by considering the anthroponomy in the context of theological, mythological and language-identity-culture, its effects on the society it belongs to are shown. On the other hand, naming traditions in Russians are divided into four groups, taking into account the historical process and the characteristics of the period. With this examination, it is seen that with the acceptance of Orthodox Christianity, the tendency of giving names to the Russians and Slavic traditions combined with religious belonging and this continues today. With XIX. century the tradition of naming in Russians, which gained a political tendency, has now taken on a very functional structure with the name of western origin with the effect of globalization.

Anahtar Kelimeler

Onomasiology, anthroponomy, Russian Culture, naming, naming tradition.

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan (1992). Türk Kültüründe “Ad Koyma Folkloru”nun Morfolojik ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi. IV Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Gelenek, Görenek ve İnançlar, 1-14, Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Ahmanova, Olga (2013). Slovar Lingvistiçeskih Terminov. Moskova: Knijnıy Dom ‘Librokom’.
• Aksan, Doğan (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dil Bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, Cilt III: 439.
• Aktay, Şekip (2019). Rus Kişiadbiliminde Yeni Bir Adlandırma Sistemi: Sovyet Ekolü”. Karadeniz Araştırmaları, XVI (64): 629-645. DOI: 10.12787/KARAM1511.
• Belyayev, Andrey (2016). “Etnoyazıçnost v Onomastiçeskoy Nominatsii”. Filologiçeskiye nauki. Voprosı teorii i praktiki, 2 (56): 58-61.
• Bondarko, Aleksandr (1999). Osnovı Funksionalnoy Grammatiki: Yazıkovaya İnterpretatsiya İdei Vremeni. St. Petersburg: St. Petersburg Devlet Üniversitesi Yayınevi.
• Boyko, Lyudmila (2015). “O Strukture Antroponima i Yego Funktsionirovanii v Russkom i Angliyskom Yazıkah”. Vestnik Baltiyskogo federalnogo universiteta im. I. Kanta, 2: 14-22.
• Coldaşbaev, Anvar S.-Yoldaş, M. Asıf (2016). “Hıristiyanlık ve İslamiyet’in Rus ve Kırgızların Ad Koyma Geleneklerine Etkileri”. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBİLDER), 1 (1): 31-38.
• Ergene, Oğuz (2016). “Türk Kişi Adlarında Örneklenen Söz Dizimsel Yapılar”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(2): 626-650.
• Gorbanevskiy, Мihail (1987). V mire imyon i nazvaniy. Moskova: Znaniye Guoping, Liu (2018). “Otrajeniye Kulturnıh Harakteristik v Rossiyskih i Kitayskih İmenah”. Baltiyskiy gumanitarnıy jurnal, 7, 4(25): 154-156.
• Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ (25.09.2020).
• Karahan, Leyla (2009). “Türkçede Dini Anlamlı Bazı Kişi Adlarını ekle Değiştirme Geleneği”. Dil Araştırmaları, 4: 17-24.
• Kibar, Osman (2005). Türk Kültüründe Ad Verme. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köse, Aynur (2014). “Değişimin Gölgesindeki Gelenek: Popüler Diziler ve Farklılaşan Ad Verme Kültürü”. Millî Folklor, 26 (101): 291-306.
• Köse, Hüseyin (2009). “Neoliberal Estetik’ten ‘Habitus’a Bourdieu ve Popüler Kültür”. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 10: 71-92. Matronim (2020).
• https://rg.ru/2020/01/28/v-rossii-nabiraiut-populiarnost matronimy-zhenskie-varianty-otchestv.html (10.09.2020).
• Örnek, Sedat Veyis (1973). Budunbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK yayınları.
• Pankeyev, İvan (1988). Polnaya Entsiklopediya Bıta Russkogo Naroda. Moskva: Olma-press.
• Podolskaya, Natalya (1978). Slovar Russkoy Onomastiçeskoy Terminologii. Moskova: Nauka.
• Superanskaya, Aleksandra (2003). “Sovremennıye Russkiye Prozvişa”. Folıa Onomastıca Croatıca, 12/13: 485-498.
• Superanskaya, Aleksandra-Gusev, Y.M. (1979). Spravoçnik liçnih imyon narodov RSFSR, Slovar – spravoçnik. Moskva: Russkiy yazık.
• Svotina, K. V. (2016). “Noveyşıye Aspektı Izuçeniya Onomastiçeskogo Prostranstva Sovremennogo Russkogo Yazıka”. Vestnik Omskogo gosudarstvennogo pedagogiçeskogo universiteta. Gumanitarnıye issledovaniya, 1 (10): 126-127.
• Toklu, Mehmet Osman (2018). Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ yayınları.
• Vardar, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual yayınları.
• Yalçınkaya, Betül (2015). “Almanca ve Türkçe Ad Verme Gelenekleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55 (1): 363-379.
• Yang, Hui-Zhang, Yu-Solovyeva, Mariya (2017). “Natsionalno-Kulturnaya Semantika Russkih i Kitayskih Antroponimov”. Vestnik Severo-Vostoçnogo federalnogo universiteta im. M.K. Ammosova, 1 (57): 135-146.
• Yeşildal, Ünsal Yılmaz (2018). “Atalar Kültüne Dair İnanmaların Türklerin Ad Verme İnanç ve Gelenekleri Üzerindeki Tesiri”. Millî Folklor, 30 (119): 48- 59.
• Yılmaz, Mehtap (2020). “Rus ve Türk Kültürlerinde Doğum Gelenekleri ve İnanışları”. Gelenekler Bağlamında Rus Kültürü, ed. Reşat Şakar. Ankara: Nobel yayınları. 123-140.