Öğretmen Adaylarının Öz Yeterlik Algıları ile Mesleki Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2021, Sayı: 25, 774 - 811, 29.01.2021

Coşkun Güngör İbrahim Gül

Öz

Bu araştırma, öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. İlişkisel tarama modelinde olan çalışmanın evreni 2018-2019 eğitim öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğrenim görmekte olan 3. ve 4.sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi iki aşamalı bir örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Çalışma evreni önce öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri anabilim dalları olmak üzere alt tabakalara ayrılmıştır. Sonra alt evrenden birim çekme işlemi olasılığa dayalı örnekleme türü olan basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenen 1068 öğretmen adayı örneklemi oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya 2005 tarafından geliştirilen “Öğretmen Öz Yeterlik Ölçeği” ve Saban, Korkmaz ve Akbaşlı 2004 tarafından geliştirilen “Öğretmen Adayı Kaygı Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde yüzde, aritmetik ortalama, frekans, standart sapma, t-testi, ANOVA testi, Scheffe veya Tamhane çoklu karşılaştırma testi, basit ve çoklu regresyon analizi işlemleri uygulanmıştır. İstatistiksel analizler SPSS 14,0 programı kullanılarak yapılmıştır. Anlamlılık düzeyi ,05 olarak kabul edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, öğretmen adaylarının öz yeterlik algılarının “oldukça yeterli” düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları, cinsiyet değişkenine göre yalnız "sınıf yönetimi" alt boyutunda farklılık göstermektedir. Branş değişkenine göre, tüm alt boyutlarda anlamlı farklılık göstermektedir. Sınıf değişkenine göre adayların öz yeterlik algılarında anlamlı farklılıklar bulunmamıştır. Öğretmen adaylarının mesleki kaygı seviyelerinin düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeyleri cinsiyet ve branş değişkenine göre anlamlı farklılık göstermektedir. Sınıf değişkenine göre adayların mesleki kaygı düzeylerinde anlamlı farklılık görülmemektedir. Öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile mesleki kaygıları arasında negatif yönde yüksek düzeyde ilişki olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının öz yeterlik algılarının mesleki kaygılarının anlamlı yordayıcısı olduğu ve mesleki kaygılardaki değişimin % 13’ünü açıkladığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen Adayı, Eğitim, Öz Yeterlik, Mesleki Kaygı.

The Relationship Between The Self-Efficacy Perception Professional Anxiety Levels of Prospective Teachers

Öz

This research is conducted to determine the relationship between the self-effıcacy perception professional anxıety levels of prospective teachers. The research universe of the study, which is in the relational screening model, consists of the 3rd and 4th year students studying at the Ondokuz Mayıs University Faculty of Education in the 2018-2019 academic year. The sample of the study was determined by a two-stage sampling method. The research universe of study is first subdivided into departments, where the pre-service teachers study. Then, 1068 teacher candidates are determined by simple random sampling method which is the sampling type based on probability. The data of the study were collected with the “Teacher Self-Efficacy Scale” developed by Çapa, Çakıroğlu and Sarıkaya 2005 and “Teacher Candidate Anxiety Scale” developed by Saban, Korkmaz and Akbaşlı 2004 . Percentage, arithmetic mean, frequency, standard deviation, t-test, ANOVA test, Scheffe or Tamhane multiple comparison test, simple and multiple regression analysis are used in the analysis of the data. Statistical analyzes are made using the SPSS 14.0 program. The level of significance is accepted as 05. According to the research findings, the self-efficacy perceptions of prospective teachers are found to be at a “fairly sufficient” level. The pre-service teachers' self-efficacy perceptions differ only in the "classroom management" sub-dimension according to the gender variable. According to the branch variable, it shows significant difference in all sub-dimensions. There is no significant difference in the self-efficacy perceptions of the candidates according to the class variable. It is observed that teacher anxiety levels of teacher candidates were low. The professional anxiety levels of teacher candidates differ significantly according to gender and branch variable. There is no significant difference in the professional anxiety levels of the candidates according to the class variable. It is determined that there is a high level of negative relationship between prospective teachers' self-efficacy perceptions and professional concerns. It is determined that pre-service teachers' self-efficacy perceptions are significant predictors of their professional anxiety and explained 13% of the change in their professional anxiety.

Anahtar Kelimeler

Prospective teacher, Education, Self-efficacy, Professional anxiety.

Kaynakça

• Akgün, Abuzer, Selahattin Gönen, ve Murat Aydın. «İlköğretim fen ve matematik öğretmenliği öğrencilerinin kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi.» Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 6, no. 20 (2007): 283-299.
• Akkuş, Zekerya. «Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma.» Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 20 (2013): 102-116.
• Altunçekiç, Alper, Süleyman Yaman, ve Özlem Koray. «Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeyleri ve problem çözme becerileri üzerine bir araştırma.» Kastamonu Eğitim Dergisi 13, no. 1 (2005): 93-102.
• Atmaca, Hasan. «Almanca, Fransızca ve İngilizce öğretmenliği bölümlerinde okuyan öğretmen adaylarının mesleki kaygıları.» İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2013: 67-76.
• Bandura, Albert. «Exercise of personal and collective efficacy in changing societes.» Self-efficacy in changing societes içinde, yazan Albert Bandura, 1-45. New York: Cambridge University Press, 1995.
• Bandura, Albert. «Self efficacy: toward a unifying theory of behavioral change.» Psychological Rewiew, 1977: 191-215.
• Bayrakdar, Uygar, Meryem Vural Batık, ve Yaşar Barut. «Özel eğitim öğretmen adaylarının öğretmen öz yeterlik düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları.» Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 17, no. 2 (2016): 133-149.
• Bozdam, Ahmet. Öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü: Konya, 2008
• Büyüköztürk, Şener, Ebru Çakmak, Özcan Erkan Akgün, Şirin Karadeniz, ve Funda Demirel. Bilimsel araştırma yöntemleri. 15. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2013.
• Coşkun, Mehmet Kamil. «Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin öz yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi.» Sosyal Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1 (2010): 95-109.
• Çandar, Habibe, ve Ali E. Şahin. «Yapılandırmacı yaklaşımın sınıf yönetimine etkilerine ilişkin öğretmen görüşleri.» Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 44 (2013): 109-119.
• Çapa, Yeşim, Jale Çakıroğlu, ve Hilal Sarıkaya. «Development and validation of Turkish version of teacher's sense of efficacy scale.» Eğitim ve Bilim 30, no. 137 (2005): 74-81.
• Çelik, Müberra. Türkçe öğretmeni adaylarının kişilik özellikleri ve mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi.
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Nevşehir, 2017.
• Dadandı, İbrahim, Ayşe Kalyon, ve Hikmet Yazıcı. «Eğitim fakültesinde öğrenim gören ve pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları, kaygı düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine karşı tutumları.» Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi 11, no. 1 (2016): 254-269.
• Dağ, İhsan. «Psikolojinin ışığında kaygı.» Doğu Batı Düşünce Dergisi, no. 6 (1999): 167-174.
• Deniz, Sabahattin, ve Canses Tican. «Öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik inançları ile mesleki kaygılarına yönelik görüşlerinin incelenmesi.» Abant İzzet Baysal ÜniversitesiEğitim Fakültesi Dergisi 17, no. 4 (2017): 1838-1859.
• Denizoğlu, Pınar. Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen bilgisi öğretimi öz-yeterlik inanç düzeyleri, öğrenme stilleri ve fen bilgisi öğretimine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Adana, 2008.
• Dilmaç, Oğuz. «Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi.» Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, no. 24 (2010): 49-65.
• Duy, Baki. «Güdülenme ve bireysel farklılıklar.» Böl. 18, Eğitim Psikolojisi, yazan Alim Kaya, 607-658. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2007.
• Fuller, Frances F. «Concerns of teachers: a developmental conceptualization.» American Educational Research Association, no. 6 (1969): 207-226.
• Gençtürk, Aycan. İlköğretim okulu öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ve iş doyumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Zonguldak, 2008.
• Horney, Karen. Çağımızın nevrotik kişiliği. 5. Çeviren Selçuk Budak. İstanbul: Öteki Yayınevi, 2007.
• Hoy, Wayne K., ve Anita E. Woolfolk. «Teachers' sense of efficacy and the organizational health of schools.» Elemantary School Journal 93, no. 4 (1993): 355-372.
• Kafkas, M. Emin, Mahmut Açak, Bilal Çoban, ve Tamer Karademir. «Beden eğitimi öğretmen adaylarının öz-yeterlik algıları ile mesleki kaygıları arasındaki ilişki.» İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11, no. 2 (2010): 93-111.
• Kan, Adnan. «Albert Bandura ve sosyal öğrenme kuramı.» Böl. 4, Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları, yazan Sevil Büyükalan Filiz, 88. Ankara: Pegem Akademi, 2011.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel araştırma yöntemi. 4. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 1991.
• Korkmaz, İsa. «Sosyal öğrenme kuramı.» Böl. 8, Eğitim Psikolojisi, yazan Binnur Yeşilyaprak, 217-242. Ankara: Pegem Yayınevi, 2010.
• Köse, H. Seval. «Müzik öğretmeni adaylarının mesleki kaygıları.» Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, no. 12 (2006): 80-89.
• Morgil, İnci, Nilgün Seçken, ve A. Seda Yücel. «Kimya öğretmen adaylarının öz yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi.» Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 6, no. 1 (2004): 62-72.
• Oğuz, Aytunga. «Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz yeterlik inançları.» Anadolu Journal of Educational Sciences International 2, no. 2 (2012): 15-28.
• Özgüngör, Sevgi. «Öğrenmeyi etkileyen faktörler.» Gelişim ve Öğrenme içinde, yazan Kurtman Ersanlı ve Ersin Uzman, 405- 441. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2006.
• Ross, John A. «The impact of an inservice to promote cooperative learning on the stability of teacher efficacy.» Teaching and Teacher Education 10, no. 4 (1994): 381-394.
• Saban, Ahmet, İsa Korkmaz, ve Sait Akbaşlı. «Öğretmen adaylarının mesleki kaygıları.» Eurasian Journal of Educational Research, 2004: 198-209.
• Semerci, Nuriye, ve Çetin Semerci. «Türkiye'de öğretmenlik tutumları.» Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14, no. 1 (2004): 137-146.
• Senemoğlu, Nuray. Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. 22. Ankara: Pegem Akademi, 2012.
• Serin, Mehmet Koray, Ahmet Melih Güneş, ve Hatice Değirmenci. «Sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile mesleğe yönelik kaygı düzeyleri arasındaki ilişki.» Cumhuriyet İnternational Journal of Education, 2015: 21-34.
• Sharp, Caroline. «Study support and the development of self-regulated learner.» Educational Research 44, no. 1 (2002): 29-41.
• Spielberger, Charles D., ve Eric C. Reheiser. «Assessment of emotions: anxiety, anger, depression, and curiosity.» Applied Psychology: Health and Well-Being 1, no. 3 (2009): 271-302.
• Şen, Seyit Nurullah. Okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri, empati kurma becerileri ve mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Çanakkale, 2016.
• Şenol, Fatma Betül. Okul öncesi öğretmen adayları ile okul öncesi öğretmenlerinin öğretmenlik mesleğine yönelik öz yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Afyon, 2012.
• Taşğın, Özden. «Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda okuyan öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi.» Kastamonu Eğitim Dergisi 14, no. 2 (2006): 679-686.
• Taşkın, Çiğdem Şahin, ve Güney Hacıömeroğlu. «Öğretmen öz yeterlik inanç ölçeğinin türkçeye uyarlanması ve sınıf öğretmeni adaylarının özyeterlik inançları.» Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 27 (2010): 63-75.
• Tschannen-Moran, Megan, ve Anita Woolfolk Hoy. «Teacher efficacy: capturing an elusive construct.» Teaching and Teacher Education 17 (2001): 783-805.
• Türkdoğan, Saniye Can. Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmelerinde etkili olan faktörlere göre mesleki kaygıları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Denizli, 2014.
• Uçar, Hasan. İngilizce öğretmen adaylarının öz yeterlik inancı, başarı yönelimi ve çevrimiçi öğrenme ortamına katılım durumu: uzaktan iölp örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Eskişehir, 2012.
• Uygun, Kamil, Muhammet Avaroğulları, ve Mehmet Oran. «Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin incelenmesi.» International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2016: 417-436.
• Üstüner, Mehmet, Hasan Demirtaş, Melike Cömert, ve Niyazi Özer. «Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları.» Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi 9, no. 17 (2009): 1-16.
• Yıldırım, Aylin. Sınıf öğretmeni adaylarının mesleki öz-yeterlik algıları ile mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İstanbul, 2011.
• Yılmaz, Miraç, Cem Gerçek, Pınar Köseoğlu, ve Haluk Soran. «Hacettepe üniversitesi biyoloji öğretmen adaylarının bilgisayarla ilgili öz-yeterlik inançlarının incelenmesi.» Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 30 (2006): 278-287.
• Zararsız, Neriman. İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin özyeterlik algılarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Bolu, 2012.