Övgü ve Yergi Tavsif Örnekleri Bağlamında Nâbî’nin Siyer-i Veysî Zeyilleri

Yıl 2021, Sayı: 26, 678 - 697, 30.04.2021

Özkan Ciğa

Öz

XVII. yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı’nda nazımda olduğu kadar nesir alanında da çok önemli eserler kaleme alınmıştır. Veysî, Nergisî, Kâtip Çelebi ve Evliyâ Çelebi gibi şahsiyetler, yüzyılın en tanınmış nâsirleri olarak karşımıza çıkmaktadır. XVII. yüzyıl şair ve müelliflerinden olan Nâbî’nin iki yüzden ziyade farklı metni ihtivâ eden ve çoğu mektuplardan oluşan Münşeât’ı, Fetihnâme-i Kamâniçe’si, Tuhfetü’l-Harameyn’i, Zeyl-i Siyer-i Veysî ve Zeylü’z-zeyl-i Siyer-i Veysî’si en önemli mensur eserleridir. Bu çalışmada, nazmı kadar nesri de güçlü olan Nâbî’nin Siyer-i Veysî'ye yazdığı zeyillerinde İslâm dünyasında önder olarak kabul edilen Müslümanları tavsif ve İslâm dinine karşı olumsuz tutum ve davranış sergileyen gayr-i müslimleri tezyif ederken kullanmış olduğu sıfat ve teşbih örnekleri ele alınacaktır. Böylece müellifin fikir dünyasının üslubuna yansımaları ve Nâbî’nin zikredilen eserinden hareketle kendisine has duyuş ve düşünüşünün üslubundaki tezahürleri tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Nâbî, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Süslü Nesir, Övgü, Yergi.

Definition of Satire and Praise on Siyer-i Veysî Annexes of Nabi

Öz

There has been significant works in verse as much as prose in 17th Century Classical Turkish Literature. Prose writer such as Veysî, Nergisî, Kâtip Celebi and Evliyâ Çelebi are the well-known prose writer of the century. Münşeât, Fetih-nâme-i Kamâniçe, Tuhfetü’l-Harameyn, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Zeylü’z-zeyl-i Siyer-i Veysî are the most important prosaic works of Nâbî, one of the poets and editors of 17th Century mainly consisting of letters and more than 200 different texts. In this study, adjectives, comparisons, and criticism that Nabi whose verse as well as prose is strong, used to describe Muslims and non-Muslims in his annexes to Siyer-i Veysî are discussed. Hence, the reflection of the intellectual structure of the editor and manifestation of his own perception and thinking in his tone based on the previously mentioned book of Nâbî will be determined.

Anahtar Kelimeler

Nâbî, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Figurative Prose, Praise, Satire.

Kaynakça

• Çakan, İsmail Lutfi. “Berâ bin Âzîb”, DİA, 1992, C. 5, s.469.
• Çaldak, Süleyman. “Eski Türk Edebiyatında Nesir”, Eğitim Dergisi, Temmuz- Ağustos 2006, s. 74-90.
• Erdem, Sargon. Kılıç, Hulusi. “Abdullah b. Revâha”, DİA, 1988, C.1, s.129-130.
• Erkan, Mustafa. “Dürretü’t-Tâc”, DİA, 1994, C.10,s.33-34.
• Fayda, Mustafa. “Siyer ve Megazi”, DİA, 2009, C. 37, s. 324-325.
• İz, Fahir. Eski Türk Edebiyatında Nesir, Ankara: Akçağ Yayınları, 1996.
• Kılıç, Atabey. “Klâsik Türk Edebiyatında Tarz-ı Nesir Üç Müdür?”, HİKMET- Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Prof. Dr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu Özel Sayısı, Yıl 2, Sayı 3, 2016 ss. 51-79.
• Kandemir, M.Yaşar. “Ümmü Seleme”, DİA, 2012, C. 42, s.328-330.
• Kılıç, Filiz. Âşık Çelebi Meşâirü’ş-şu’ârâ, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı (e- kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html), 2008.
• Koçyiğit, Talat. “Abdullah B. Übey B. Selûl”, DİA, 1988, C.1, s.139-140.
• Mengi, Mine. “Eski Türk Edebiyatında Nesir: Gelişimi ve Kaynakçası”, TALİD Dergisi, C. 5, S. 10, 2007, s. 43-76.
• Özfırat, Bayram. “Türk Edebiyatı’nın Manzum İlk Siyeri: Velî’nin Sîretü’n- Nebî’si”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul 2014, s. 12, ss. 93- 134.
• Özmen, Abdulsamet. Nâbî’nin Siyer-i Veysî’ye Yazdığı Zeyiller (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2015.
• Özmen, Abdulsamet. Yûsuf Nâbî Zeyl-i Siyer-i Veysî (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Sâmî, Şemsettin. Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Şifa Yayınları, 2012.
• Savran, Ahmet. “Ka’b b. Züheyr”, DİA, 2001, C. 24, s. 7-8.
• Tuğluk, İbrahim Halil. “17. Yüzyıla Ait Harekeli İki Metinde Bazı İmlâ Özellikleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/6 Fall 2008.
• Yusuf Nâbî, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Manisa il Halk Kütüphanesi Akhisar Zeynelzade Koleksiyonu 45 Ak Ze 197.
• Yusuf Nâbî, Zeyl-i Siyer-i Veysî, İstanbul Âtıf Efendi Kütüphanesi Türkçe Tarih- Coğrafya Yazmaları Koleksiyonu 34 Atıf 1751.
• Yusuf Nâbî, Zeyl-i Siyer-i Veysî, İstanbul Âtıf Efendi Kütüphanesi Türkçe Tarih- Coğrafya Yazmaları Koleksiyonu 34 Atıf 1750.
• Yusuf Nâbî, Zeyl-i Siyer-i Veysî, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Koleksiyonu 2442.