Gülten Akın Poetikası

Yıl 2021, Sayı: 26, 769 - 805, 30.04.2021

Mustafa Okçul

Öz

Özet Modern Türk şiirinin ilk kadın sanatçılarından Gülten Akın, eril tahakküme dayalı zihniyetin gölgesinde filizlenen bir şairdir. Gülten Akın, sanat anlayışını kadın duyarlılığı ekseninde oluşturur. Geleneksel kadın algı ve rollere itiraz eden şair, iç âleminde yankılanan itirazlarını şiiri vasıtasıyla haykırmayı hedef edinir. Şairlik serüveninin ilk döneminde bireysel mevzuları, izlek olarak ele alır. Genç kızlık dönemi buhranları, yalnızlık, kente yabancılaşma, umut gibi mevzular, Gülten Akın’ın ilk dönem şiirini besleyen unsurlardır. 1960’lı yıllarla beraber sosyal sorunlara da yönelen sanatçının şiir evreninde toplumsal kutuplaşma, evrensel insanla ilgili izlekler belirir. Akın, toplumsal mevzuları politik söyleme kaymadan işler. Bu yüzden şiirlerinde sloganik bir üslup yoktur. 1980’li yıllar, Gülten Akın şiirinin yeniden bireysele yöneldiği üçüncü dönemdir. Akın; poetikasının bu son evresinde bireyi, zaman zaman ontolojik bağlamda ele almakla beraber şiirinin merkezine yaşlılık, yalnızlık, ölümü eklemleyerek insanı iler. Akın her üç döneminde de halk şiirinden beslenerek dil ve üslubunu şekillendirir. Gülten Akın; genel anlamda evrensel bireyin, özelde Anadolu kadınının/annenin iç âleminde iz bırakan, zihnini meşgul eden insana dair hassasiyetler çerçevesinde poetikasını oluşturur. Akın’ın şiirinde beliren özne, yaşadığı dönemle pek uyuşmaz. Bu yüzden yalnız, kırılgan, hassas ve itiraz halindedir. Toplumdan, mevcut düzenden, çağdan kaynaklı sıkıntı, ötelenme yaşayan öznenin ruhsal dünyasındaki devinimler, Gülten Akın şiirinin odak noktasını teşkil eder. Gülten Akın; poetikasını dönemin olumsuz olay, olgu ve anlayışının kadın vicdanında bıraktığı hasar bağlamında oluşturur. Bu çalışma, Gülten Akın’ın Şiiri Düzde Kuşatmak adlı kitabındaki açıklamaları doğrultusunda oluşturuldu.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: Gülten Akın, şiir, poetika

Gülten Akın's Poetics

Öz

Gülten Akın, one of the first female artists of modern Turkish poetry, is a poet who flourished under the shadow of a mentality based on masculine domination. Influx; it constitutes the poetics of the period in the context of the damage caused by the negative events, facts and understanding on women's conscience. Object to traditional female perceptions and roles, the poet aims to shout out his objections echoing in his inner realm through poetry. In his early poems, Akın deals with individual issues such as maiden crisis, loneliness, alienation and hope. Social polarization and themes related to the universal human being are added to the poetry universe of the artist, who also turned to social problems in the 1960s. The 1980s is the period when Gülten Akın's poetry focuses on the individual again. Influx; In this last phase of his poetics, he sometimes takes the subject in a metaphysical context, but takes the “I” and the associated old age, loneliness, and death to the center of his poetry. Gülten Akın shapes her language and style by feeding on folk poetry throughout her poetics. HE IS; He creates his poems within the framework of the sensitivities of the human being who leave a mark on the inner realm of the universal individual in general and Anatolian women in particular. The subject appearing in Akın's poem does not match the period he lived in. Poetry subject; it is lonely, fragile, sensitive and objectionable. The movements in the spiritual world of the subject, which is experiencing distress and translation from the society, the current order and the age, constitute the focus of Gülten Akın's poem. This study was created in line with Gülten Akın's explanations and interviews in his book Poetry Düzde Kuşatmak and their reflections in his poems.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Gülten Akın, poetry, poetics

Kaynakça

• Akın, Gülten. Ağıtlar ve Türküler Toplu Şiirler- II. İstanbul: YKY, 2016.
• Akın, Gülten. Şiiri Düzde Kuşatmak. İstanbul: YKY, 2019.
• Akın, Gülten. Uzak Bir Kıyıda, Toplu Şiirler- III. İstanbul: YKY, 2016
• Akın, Gülten. Kırmızı Karanfil Toplu Şiirler- I. İstanbul: YKY, 2020.
• Akın, Gülten. “Frankfurt Kitap Fuarı Kapanış Konuşması”, Uzak Bir Kıyıda, Toplu Şiirleri- III. İstanbul: YKY, 2016.
• Alp, Ruken. “Gülten Akın’ın Şiirlerinde Kadın Duyarlığı”. Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, 2007.
• Çetişli, İsmail. Metin Tahlillerine Giriş / 1 Şiir. Ankara: Akçağ Yayınları, (2015).
• Çolak, Veysel. “Gülten Akın’ı Bilen Şiir”. Sessiz Arka Bahçeler Odağında Gülten Akın Şiiri”. 1999 Akdeniz Altın Portakal Şiir Ödülü Sempozyumu (Haz. Ahmet Tüzün-Didem Ayas).
• Antalya: Altın Portakal Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları, 2000: 57-68. Demiralp, Oğuz. “Şair Ana”. Şiirin ve Dilin Bilinci Gülten Akın (Haz. Alpay Kabacalı). İstanbul: TÜYAP Tüm Fuarcılık Yapım, 2004: 55-63.
• Enginün, İnci. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016. Erken, Birgül. Gülten Akın’ın Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 2010.
• Karaca, Alaattin. İkinci Yeni Poetikası. Ankara: Hece Yayınları, 2005.
• Maksut Yiğitbaş - Gökçen Sevim. “Gülten Akın’ın Poetikası Üzerine”. Journal of Turkish Studies, 14/4 (2016): 1045-1074.
• Okay, M. Orhan. Poetika Dersleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
• Timuroğlu, Vecihi. “Gülten Akın’ın Şiirine Giriş”. Sessiz Arka Bahçeler Odağında Gülten Akın Şiiri. 1999 Akdeniz Altın Portakal Şiir Ödülü Sempozyumu (Haz. Ahmet Tüzün-Didem Ayas). Antalya: Altın Portakal Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları, 2000: 150-167.
• Todorov, Tzvetan. Poetikaya Giriş (Çev. Kaya Şahin). İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
• TÜYAP. Şiirin ve Dilin Bilinci Gülten Akın (Haz. Alpay Kabacalı).
• İstanbul: TÜYAP Yapım, 2004.
• Uyguner, Muzaffer. “Gülten Akın’ın Şiirine Bakış”, Türk Dili, 210 (1969): 778-984.