Edebiyatlar Arası Etkileşim ve Bu Bağlamda Dilin Temel Rolü Farsça- Türkçe Arasındaki Etkileşim Üzerine İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 26, 805 - 818, 30.04.2021

Ahmet Adıgüzel

Öz

Toplumlar genel olarak kullanılan dil aracılığıyla ortak bir kültürün temelini oluştururken diğer toplumlar üzerinde etkisini ancak paylaşılan dil özellikleri ve dilden gerçek bulmuş edebiyat ile gerek toplumlar gerekse bireyler üzerinde etkisini yaşatabilir ve devamlılığını sağlayabilirler. Herhangi bir kültürün sürekliliği ve diğer kuşaklara ve uluslara aktarımı çoğunlukla dil aracılığıyla yapılır. Edebi eserler ve başka bir anlamda ise “Edebiyat”, ulusların kültürel mirasını geleceğe aktaran ve geçmişe ışık tutan transponderler olarak dikkate alınmaktadır. Edebiyatın böyle yapısı sonucu dillerin karşılıklı olarak etkilenmesi kaçınılmaz bir gerçektir. Hele iki köklü medeniyete sahip olan toplumların dili söz konusu ise, etkileşimin boyutları daha da araştırmaya uygun ve yerinde bir çalışmadır. Yani edebi ürünler edebiyat çatısı altında sadece edebi ustaların edebi kişiliğini yansıtmakla kalmayıp, ustaların kullandığı dil unsurlarını ve özelliklerini, söz hazinesini hatta terimolojik yönden başka medeniyetlerin dil özellikleriyle uzlaşıda bulunarak diller arası etkileşim ve pekişme yönünde atılan adımların tarihi süreçteki bariz yaklaşım ve çabanın göstergesidir. Ünlü Rus edebiyat eleştirmen, yazar ve filozof Belinski'nin dediği gibi, edebiyat, dil aracılığıyla bir ulusun ruhunun en iyi ifadesidir. Yani edebiyat, dili kullanarak sanat eserine ruhtan, duygulardan bir şeyler katmakta, ayrıca iki dili birbiriyle yakınlaştırırken edebiyatlar arası yakınlık, benzerlik, etkiyi de sağlamaktadır. Belinsky, 2001 s. 97 Bu çalışmada Türkçe- Farsça arasında dillerin tarihi süreçte karşılıklı olarak etkileşimi ele alındığı gibi Fars dili ve edebiyatının Türk dilindeki gelişimine sağladığı temel katkıları, özellikle Divan Edebiyatı’ndaki etkileşimin niteliklerini analitik araştırma yöntemi kullanılarak açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dil, Kültür, Edebiyat, Etkileşim, Türkçe, Farsça, Divan Edebiyatı

Interaction Between Literatures and The Main Role of Language in This Context Review on The Interaction Between Persian Turkish

Öz

While societies constitute the basis of a culture in general, they can maintain its effect on both societies and individuals and ensure its continuity with the shared language characteristics and literature that finds its effect on other societies. The continuity of any culture and its transmission to other generations and nations is mostly done through language. Literary works, and in another sense, "literature" should be considered as transponders that transmit the cultural heritage of nations to the future and shed light on the past. As a result of this structure of literature, it is an inevitable fact that languages are mutually affected. Especially if the language of societies with two deep-rooted civilizations is in question, the dimensions of the interaction are suitable and appropriate for further research. In other words, literary works not only reflect the literary personality of the masters, but also compare the language features of the masters with the language features of other civilizations in terms of terminology and provide the interaction between languages. As the famous Russian literary critic, writer and philosopher Belinsky said, "literature is an element in which the spirit of a nation is reflected through language". Belinsky, 2001 p.97 In this study, the mutual interaction of Turkish and Persian languages in the historical process is discussed. The contributions of Persian literature to Turkish literature are emphasized. explains the characteristics of interaction especially in divan literature using analytical research method.

Anahtar Kelimeler

Language, culture, literatüre, turkish, persian, divan literatüre

Kaynakça

• Adıgüzel, A., (2020). “Râhatu’n-Nüfûs Adlı Eser Üzerine Bir Dil İncelemesi” (İnceleme-Metin-Dizin-Terimler), Hiper Yayın, İstanbul.
• Azerbaijan and its language in history2018LondonUKNebesht Publications.
• Belinisky, G. V. (2001). Russian Thinkers, My Past and Thoughts ve His Life and Correspondence (8 b.). (J. Taylor, Dü.) New York, USA: Penguen.
• Bodmer, F., (1964), Die Sprachen der Welt Geschite-Grammatik Wortschatzin vergleichender Darstellung (The Loom of Language, İngilizce başlıklı aslından tercüme 3. basım Köln Berlin)
• David, D., J., K., H., H., & William, C. (2003). The Longman Anthology of British Literature (2 b., Cilt 2). New York, USA: Longman.
• Dilaçar, A., (1968), Dil, Diller ve Dilcilik, Ankara
• Djavadi, A. (2018). Azerbaijan And Its Languages In History (3 b.). London: Nebesht Publications.
• Aksan, D., (2003), Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK, Ankara
• Eagleton, T. (2007). Literary Theory: An Introduction (3 b.). London: Blackwell Publishers.
• Golkarian, G. (2017). رد یسراف تایبدااب ینگمه رد هیکرت و ناجیابرذآ یکرت تایبدا لماکت خ یدلایم مهدفه نرق لیاوا و مهدزناش نرق. Doğu Esintileri, 7(7), 141-151. یرات
• Kantarcıoğlu, S. (1997). Edebiyat Eleştirisi: Batı Edebiyatlarında Başlıca Edebi Hareketler. Ankara: Tahipoğlu Yayınevi.
• Kaplan, M. (2005). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınevi.
• Kara, A. (2018). Yavuz Sultan Selim Divanı'nın Yeni Baskısı Üzerine. Hikmet- Edebiyat Dergisi, 4(özel sayı), 713-717. doi:DOI: 10.28981/hikmet.486376
• Moran, B. (2004). Edebiyat Kuramlari ve Elestiri. 12th ed. Istanbul: Iletisim Yayinlari. İstanbul: İletişim yayınları.
• Perry, J. R. (2012). Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order (7 b., Cilt 4). (B. Spooner, & L. Hanaway, Dü) Philadelphia, USA: Penn Press. 2 21, 2021
• Türk, O. (2017). Türkçe Öğretmenlerinin Konuşma İlgileri Ve Sınıf İçinde
• Kullandıkları Konuşma Dili Üzerine Bir Araştırma. Turkish studies, 12(6), 783-798.
• Türk, O. (2020). Kültürel Miras Olarak Hayvanların Atasözlerimize
• Kattıkları Anlam Üzerine Bir Değerlendirme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 11 (44), 320-334.
• Vahid, A., Akrami, M., & Samandari Y., M. (2014). Persian Literature Intraction at Turkish Ottoman Literature. Journal Science of language & Literature, 67(231), 137-154.
• Vikikaynak. (2014, 10 10). Wiki Source. tr.wikisource.org: https://tr.wikisource.org/wiki/Bel%C3%A2s%C4%B1_ho%C5%9F_gelir adresinden alınmıştır.
• Yıldız, A. (2004). Süleyman Nazif'e Göre İran edebiyatının Edebiyatımıza Tesirî. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 159-202. http://dergipark.org.tr/tr/pub/cuifd/issue/4300/256594 adresinden alınmıştır.