İdealizm / Materyalizm Gerçekliğinde Görecilik / Saltçılık

Yıl 2022, Sayı: 31, 1 - 15, 29.10.2022

Ahmed Hamza Alpay

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1066861

Öz

İnsan özünü arayan bir varlık olarak –toplumsallığını da koruyarak- ontolojik dünyasını keşfetmektedir. Her insanın düşünme yetisi, tecrübe ettiği dünyanın ontolojisini - ideal dünyanın erekselliğini- anlamlar aracılığıyla özgür kılmaktadır. Toplumun değiştiği zaman/mekân düzleminde, insanların algıları da kendi dışsallığındaki soyut/somut argümanlar tarafından inşa edilmektedir. İdeal olgular, göreceli değerler gerçekliğinde; insan/toplum fenomeni, bilgi/bilinç farkındalığı oluşturmaktadır. İnsan iradesinin özgürlüğünü neden-sonuç ilişkisinde sabitleyen determinist anlayışla, insani algı tarafından oluşturulan –olgusal- gerçeklik arasındaki diyalektik süreç tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Evrendeki şeyler, öznenin bilincinde duyumsal/zihinsel olarak yer aldığında, maddesel gerçeklik düşünsel gerçekliğin önüne geçmektedir. Gerçekliğin problemini -özne ve nesne bağlamında- varlığın bilgisiyle eleştirel düşünmek sadece toplumsal bilinç tarafından değil aynı zamanda bireysel bilinç tarafından içselleştirilen algılamayla mümkün olmaktadır. Zihin, göstergenin yapısı içindeki mutlak gerçeğin, öznel olgularda idealara bağlanmasıdır. Kültür unsurları, sahip olunmayan nesneye özgü hakikat denilebilecek şeyin tüm anlamını, dolaylı işleyen çözümlemelerde gizlemektedir. Bu makalede, düşünümsel olarak, Görecilik / Saltçılık fenomenleri İdealizm / Materyalizm gerçekliğinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Gerçeklik, Düşünümsellik, Görecilik, İdealizm, Nedensellik

Kaynakça

• Akbulut, Ö. (2009). Siyaset ve Yönetim İlişkisi: Kuramsal ve Eleştirel Bir Yaklaşım. 2. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• Akyüz, N. (2007). Dinin Örgütsel İklimi: Dini Gruplar. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Althusser, L. (1989). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Y. Alp, & M. Özışık (çev.), İstanbul: Birikim Yayınları.
• Althusser, L. (2004). Güncel Müdahaleler. A. Tümertekin (çev.), 1. Baskı, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Altunışık, M. A. (2018). Bireysel-Toplumsal Farklılıklar ve Ahlâkî Görecelik Sorunu. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(10), 261-282.
• Altuntaş, E. O. (2015). Aydınlanma Döneminden Günümüze Bilimsel Bilginin Temelindeki Ana Sorunsal: İdealizm-Materyalizm Tartışması ve Diyalektik Yöntem. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 12(47), 27-43.
• Anderson, P. (2004). Tarihsel Materyalizmin İzinde. M. Bakırcı, & H. Gürvit (çev.), 2. Baskı, İstanbul: Belge Yayınları.
• Anlı, Ö. F. (2013). Bir Karşıt-Bilim Tezi Olarak Dilsel Görelilik: Wittgenstein, Kuhn, Rorty, Feyerabend. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 145-169.
• Arıcı, M. (2014). Materyalizm, Fenomenal Özne ve Ontolojik Statüsü. Beytulhikme: An International Journal of Philosophy, 4(2), 1-13.
• Aydeniz, H. (2010). Engels'in Materyalizmi ve Din Eleştirisi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (33), 63-89.
• Baudrillard, J. (2002). Çaresiz Stratejiler. O. Adanır (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2010a). Tüketim Toplumu: Söylenceleri/Yapıları. H. Deliceçaylı, & F. Keskin (çev.), 4. Baskı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2010b). Simülakrlar ve Simülasyon. O. Adanır (çev.), 5. Baskı, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2010c). Sessiz Yığınların Gölgesinde: Toplumsalın Sonu. O. Adanır (çev.), 4. Baskı, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bektaş, O. E. (2017). Schelling'in Dinamik Doğa Tasarımı. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (23), 329-348.
• Berger, P. L. (2015). Kutsal Şemsiye: Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları. A. Coşkun (çev.), 5. Baskı, İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Boguslavsky, B. M., Karpuşin, V. A., Rakitov, A. I., Çertikin, V. Y., & Ezrin, G. I. (2001). Diyalektik ve Tarihsel Materyalizmin Alfabesi. 4. Baskı, Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Bourdieu, P. (2011). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. N. Ökten (çev.), 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Brooks, M., & Pickard, J. (2012). Tarihsel Materyalizm ve Diyalektik Materyalizm. 1. Baskı, İstanbul: Arya Yayıncılık.
• Copleston, F. (2010). Sartre / Copleston Felsefe Tarihi. A. Yardımlı (çev.), 3. Baskı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• Coward, R., & Ellis, J. (2008). Dil ve Maddecilik. V. Kılıç (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Çapar, D. (2017). Metafizik ve Epistemoloji Bağlamında Etik Teorisi. Türkiye Biyoetik Dergisi, 4(4), 181-185.
• Çapcıoğlu, İ. (2017). Küreselleşme Sürecinde Kültürün ve Dinin Değişen Görünümleri. Journal of Islamic Research, 28(3), 247-264.
• Cengiz, H., & Özkara, B. Y. (2016). Materyalizm, Öz-Benzeşim ve Bireyselciliğin Kişiselleştirilmiş Reklam Kampanyalarına Yönelik Tutumlar ve Bu Kampanyaları Sosyal Ağlarda Paylaşma Niyeti Üzerindeki Etkileri. Business & Management Studies: An International Journal, 4(1), 24-47.
• Çelebi, E. (2005). David Hume'da Psiko-Epistemolojik İlke: Nedensellik. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(20), 173-202.
• Çubukçu, A. (2008). Teoride ve Eylemde Diyalektik Materyalizm. 4. Baskı, İstanbul: Doğa Basın Yayın.
• Derrida, J. (2014). Gramatoloji. İ. Birkan (çev.), 2. Baskı, Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Derrida, J. (2016). Platon'un Eczanesi. Z. Direk (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Erkılıç, T. A. & Himmetoğlu, B. (2015). İdealist Felsefenin Eğitim Yönetimine ve Klasik Yönetim Yaklaşımlarına Etkileri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 5(2), 94-108.
• Esenyel, A. (2011). İdealizm ve Kant'ın Uzam Görüşü. Kaygı: Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (17), 149-162.
• Esgin A. (2015). Sosyal Bilimci mi, Yoksa Doksalog Teknisyenler miyiz? Türkiye'deki Bazı Sosyoloji Pratikleri Üzerine Eleştiriler. Sosyoloji Konferansları-Journal of Economy Culture and Society, 2(52), 191-220. Foucault, M. (2012). Bilme İstenci Üzerine Dersler: Collége de France Dersleri (1970-1971). K. Eksen, & F. Taylan (çev.), 1. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2013). Kelimeler ve Şeyler: İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi. M. A. Kılıçbay (çev.), 4. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Foucault, M. (2016). Bu Bir Pipo Değildir. S. Hilav (çev.), 12. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fromm, E. (2011). Özgürlükten Kaçış: Faşizm, Demokrasi ve Özgürlük Üzerine. Ş. Yeğin (çev.), 6. Baskı, İstanbul: Payel Yayınları.
• Fromm, E. (2014). Rüyalar Masallar Mitler: Sembol Dilinin Çözümlenmesi. A. Arıtan, & K. H. Ökten (çev.), İstanbul: Say Yayınları.
• Fromm, E. (2017). Olma Sanatı: Oto-Analiz, Öz-Farkındalık ve Meditasyon Üzerine. O. Düz (çev.), 2. Baskı, İstanbul: Say Yayınları.
• Gadamer, H. G. (2008). Hakikat ve Yöntem. H. Arslan, & İ. Yavuzcan (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Giddens, A. (1999a). İleri Toplumların Sınıf Yapısı: Marksist Yaklaşımın Eleştirisi. Ö. Baldık (çev.), İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Giddens, A. (1999b). Toplumun Kuruluşu: Yapılaşma Kuramının Ana Hatları. H. Özel (çev.), 1. Baskı, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Giddens, A. (2000). Siyaset, Sosyoloji ve Toplumsal Teori: Toplumsal Düşüncenin Klasik ve Çağdaş Temsilcileriyle Hesaplaşmalar. T. Birkan (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Giddens, A. (2002). Sağ ve Solun Ötesinde: Radikal Politikaların Geleceği. M. Sözen, & S. Yücesoy (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Giddens, A. (2005). Sosyal Teorinin Temel Problemleri: Sosyal Analizde Eylem, Yapı ve Çelişki. Ü. Tatlıcan (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Giddens, A. (2013). Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları: Yorumcu Sosyolojilerin Pozitif Bir Eleştirisi. Ü. Tatlıcan, & B. Balkız (çev.), 2. Baskı, Ankara: Sentez Yayıncılık.
• Güngören, A. (2013). Dil ve Büyü: Levi-Strauss Üstüne On Bir Deneme. 1. Baskı, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Gramsci, A. (2016a). Hapishane Defterleri. A. Özüpek (çev.), Ankara: Yason Yayınları.
• Gramsci, A. (2016b). Modern Prens. M. Ayseli (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Siyah Beyaz Kitap.
• Habermas, J. (2017). "Öteki" Olmak "Öteki"yle Yaşamak: Siyaset Kuramı Yazıları. İ. Aka (çev.), 9. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Heidegger, M. (2009). Metafizik Nedir? Y. Örnek (çev.), Türkiye Felsefe Kurumu Çeviri Dizisi: 1.
• Heidegger, M. (2011). Varlık ve Zaman. K. H. Ökten (çev.), 2. Baskı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Heidegger, M. (2013). Olmaya Bırakılmışlık. M. Keskin (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Avesta Basın Yayın.
• Heisenberg, W. (1993). Fizik ve Felsefe (İdealizm: Determinizm'den Olasılığa Doğru / Diyalektik: Olasılık'tan Determenizme Doğru). M. Y. Öner (çev.), 2. Baskı, İstanbul: Bütün Yayın Hakları Yılmaz Öner'e aittir.
• http://www.felsefe.gen.tr/felsefe_akimlari/determinizm_belirlenimcilik_nedir_ne demektir.asp (21.12.2021).
• Jameson, F. (2015). Diyalektiğin Birleştirici Güçleri. B. Doğan (çev.), 1. Baskı, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kara, O. (2012). Paradigma ve Paradigma Benzeri Yaklaşımların Sosyo-Kültürel ve Tarihsel Arka Planı: Bilim Öncesi Dönemden 1870'lere İktisadi Doktrinler. Akademik Bakış Dergisi, (32), 1-18.
• Karaca, Ç. (2016). Aydınlanmanın Bilimsel Temeli ve Determinizm. Felsefelogos, 20(3), 156–170.
• Kılıç, C. (2014). John Locke: Bilginin Kaynağı ve İdeler Sorunu. EKEV Akademi Dergisi, 18(58), 455-468.
• Kılıçaslan, E. A. & Ateşoğlu, G. (2006). Fichte-Alman İdealizmi I. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kineşçi, E. (2017). Düşünümsel Sosyoloji Açısından Zygmunt Bauman Sosyolojisi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 61-70.
• Koytak, E. (2012). Tahakküme Hükmetmek: Bourdieu Sosyolojisinde Toplum ve Bilim İlişkisi. Sosyoloji Dergisi, 3(25), 85-101.
• Küçükparmak, A. (2017). Kant'ın İdealizmi Reddi. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 11-25.
• Lefebvre, H. (2006). Diyalektik Materyalizm. B. Yıldırım (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Kanat Kitap.
• Marx, K., & Engels, F. (2003). Kutsal Aile ya da Eleştirel Eleştiri'nin Eleştirisi: Bruno Bauer ve Hempalarına Karşı. K. Somer (çev.), 3. Baskı, Ankara: Sol Yayınları.
• Orman, E. (2015). Hegel'in Mutlak İdealizmi. 1. Baskı, İstanbul: Belge Yayınları.
• Öz, Ş. (2008). Marksist Tarih Felsefesine Giriş. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, (12), 21-37.
• Özçınar, Ş. (2008). Hegel'de Düşünümsel Bilincin Pekinlik Yanılsaması ve Kurgusal Özne. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, (2), 1-21.
• Özçınar, Ş. (2013). Tarihsel Materyalizm'de Diyalektik ve Belirlenimcilik. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 6(2), 93-116.
• Özdal, H. (2002). Bilimdeki Mücadelenin Tarihinden İdealizme Karşı Diyalektik ve Tarihsel Materyalizm. 1. Baskı, İstanbul: Doğa Basın Yayın.
• Özkan, D. (2013). Modern Algı Teorisinin Teolojik Kökenleri: Özgür İrade ve Determinizm Problemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 137-158.
• Palo, G. (2013). Bilginin Toplumsallaşması ve Sosyal Epistemoloji. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (51), 75-84.
• Poleter, M. (2017). Materyalizm'in Türkiye'ye Girişi. Doğu Batı Ekseni, 1(1), 21-30.
• Politzer, G. (2000). Felsefenin Temel İlkeleri. M. Erdost (çev.), 14. Baskı, Ankara: Sol Yayınları.
• Sarıoğlu, G. (2008). Tarih Felsefesi Alanında Bir İnceleme: Varoluş Felsefesi ve Tarih Anlayışı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 243-257.
• Saussure, F. D. (2014). Genel Dilbilim Yazıları. S. Kılıç (çev.), 1. Baskı, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Saygın, A. U. (2016). Anthony Giddens'ın Sosyolojisinde Modernliğin Boyutları. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi (AKAR), 1(2), 69-80.
• Schopenhauer, A. (2015). İdeal ve Gerçek: İdealizmin ve Gerçekliğin Kısa Tarihi. A. Aydoğan (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Say Yayınları.
• Söylemez M. (2017). İdeolojik Estetiğin Metodolojisi ve Kuramsal Dayanakları. İdil Sanat Dergisi, 6(30), 735-756.
• Stalin, J. (2009). Diyalektik Materyalizm ve Tarihsel Materyalizm. 11. Baskı, Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Stalin, J. (2011). Diyalektik ve Tarihi Materyalizm. Ankara: Alter Yayıncılık.
• Stedman-Jones, S. (2014). Görecilik/Saltçılık. Ş. Yavuz (çev.), Temel Sosyolojik Dikotomiler (178-198). C. Jenks (ed.), İ. Çapcıoğlu (çev. ed.), 2. Baskı, Ankara: Atıf Yayınları.
• Strauss, C. L. (2013). Mit ve Anlam. G. Y. Demir (çev.), 1. Baskı, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Şahin, C., & Belge, R. (2016). İbn Haldun'da Coğrafi Determinizm. Akademik Bakış Dergisi, (57), 439-467.
• Şahin, M. C. (2017). Türk Sosyolojisinin Kısa Tarihi: Dönemler, Şahıslar ve Ana Yönelimler. İslâmî İlimler Dergisi, 12(1), 7-41.
• Şekerci, A. E. (2015). Gazâlî'de Nedensellik. Journal of Islamic Research, 26(2), 53-67.
• Şen, S. (2008). Modernizmden Post-Modernizme Tarihsel Bilginin Epistemolojisi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(16), 51-69.
• Taslaman, C. (2008). Modern Bilim Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi.
• Taylor, C. (2017). Seküler Çağ. D. Körpe (çev.), 2. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Toker, İ. (2009). Teolojik Bir İnşa Olarak Laiklik. 1. Baskı, Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Tuğcu, T. (2001). Immanuel Kant ve Transendental İdealizm. Ankara: Alesta Yayınları.
• Uçar, R. (2014). Güç ve Değer: İlk Dönem İslam Toplumu Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme. 2. Baskı, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Üner, A. (2014). Nedensellik İlkesi: Hume'a Karşı Kant. Mavi Atlas, 2014(3), 100-108.
• Vatansever, Z. H. (2017). Thomas Hobbes'un Siyaset Felsefesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 405-412.
• Walsh, D. F. (2014). İdealizm/Materyalizm. C. Oruç (çev.), Temel Sosyolojik Dikotomiler (253-288). C. Jenks (ed.), İ. Çapcıoğlu (çev. ed.), 2. Baskı, Ankara: Atıf Yayınları.
• Williams, R. (2013). Kültür ve Materyalizm. F. B. Aydar (çev.), 1. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Wood, A. W. (2017). Karl Marx. D. Yücel, & B. Aydın (çev.), 1. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wood, E. M. (2012). Kapitalizmin Arkaik Kültürü: Eski Rejimler ve Modern Devletler Üstüne Tarihsel Bir Deneme. O. Köymen (çev.), 2. Baskı, İstanbul: Yordam Kitap.
• Yaran, C. S. (2004). Çağdaş Epistemolojik Dikotomiler ve "Sofyalojik" Bir Epistemoloji Önerisi. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(9), 21-43.
• Yardımlı, A. (2013). Görelilik Kuramı: Felsefesiz 'Bilim'. İstanbul: İdea Yayınevi.
• Yüce, S. (2012). Felsefi Düşüncenin Edebiyata Yansıması: Türk Edebiyatında Pozitivist ve Materyalist Anlayış. Turkish Studies, 7(1), 2155-2183.