Türk Dünyası’nın Kapısı: Dilucu Yöresi

Yıl 2022, Sayı: 31, 59 - 76, 29.10.2022

Oğuz Şimşek

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1072553

Öz

Türkiye ile Azerbaycan’ın Nahcivan Özerk Bölgesi arasında kara köprüsü olan Dilucu yöresi, stratejik açıdan önemli bir konuma sahiptir. Bölge, tarih boyunca birçok devletin yönetimi altında kalmıştır. Bölgenin taşıdığı önemi Kurtuluş Savaşı yıllarında gören ülkenin kurtarıcı ve kurucu kadrosu, Anadolu’nun işgal edilmeye çalışıldığı zor bir dönemde bile bağımsızlık mücadelesini doğudan başlatmış, Moskova ve Kars Antlaşmaları ile doğu sınırlarımızı garanti altına almışlardır. Türkiye ile Nahcivan arasında ortak kara sınırı sağlanmış, Türkiye’nin garantörlüğü altında güvenliği teminat altına alınarak, Azerbaycan’ın ayrılmaz bir parçası olduğu kabul edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu ilk yıllarda, bölgede yaşanan asayiş sorunları giderilmiş ve sınırlarımızda gerekli düzenleme yapılmıştır. 21. Yüzyılın ilk çeyreğinde yeni siyasi blokların oluştuğu bir dönemde, Türk devletleri bir çatı altında toplanarak Türk Konseyi’ni kurmuşlardır. Bu konsey ülkeleri arasında ulaşım daha da önemli hale gelmiştir. Bu makalede Türk Dünyası ile Türkiye arasında bağlantı sağlayan, Dilucu yöresinin, coğrafi, tarihi ve jeopolitik özellikleri incelenirken aynı zamanda bu yöredeki sınırımızın tespit edildiği tarihi süreç ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyası,, Dilucu,, Iğdır,, Nahcivan,, Türkmençay

Kaynakça

• Akgül, L. H. (2005). Rıza Han'ın (Rıza Şah Pehlevi) Türkiye Ziyareti. Yakın Dönem Türkiye Araştırmalar. Yıl 2005, Cilt 0, Sayı 7, 1 - 42,
• Alim, M. (1998). Doğu Iğdır Ovasında Doğal Çevre Sorunları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi).
• Altan, S. (2018). Rıza Şah Pehlevi’nin Türkiye Ziyaretinin Cumhuriyet Gazetesindeki Yansımaları. History Studies, Cilt 10, Sayı. 4, s. 1-20.
• Ardos, M. (1984). Türkiye Ovalarının Jeomorfolojisi. (Cilt: I). İstanbul: İst. Üniv. Yay. No: 3263, Ed. Fak. Yay. No: 3199.
• As, E. (2010). XVI. YY. dan Cumhuriyetin İlk Yıllarına Kadar Türk-İran Sınır Sorunları ve Çözümü. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. S 46, Güz, s. 219-253
• Ateş, A. (2001). Avşarlı Nadir Şah ve Döneminde Osmanlı-İran Mücadeleleri. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Aznevi, F. (2021). Hukuksal Boyutuyla Türkiye ve Azerbaycan’ın Ortak “Ermeni Sorunu” Yukarı Karabağ ve 10 Kasım 2020 Ateşkes Antlaşması. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.
• BCA, Tarih:03.09.1929, Dosya:9236, Fon Kodu:30..10.0.0, Yer No: 112.753..14.
• Ceylan, A. - Özgül, O. (2018). Eskiçağ’da Iğdır Kaleleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 1220.
• Cumhuriyet Gazetesi, Erişim Tarihi: 14.11.2021. https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1930-07-06/1
• Çetinsaya, G. (1999). Atatürk Dönemi Türkiye-İran İlişkileri 1926-1938, Avrasya Dosyası, 5/3, (Sonbahar), 148-175.
• D.S.İ. 1976. Ankara: Iğdır Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu.
• D.S.İ., 1970. Ankara: Iğdır Projesi Planlama Raporu (Cilt: I- II). D.S.İ. Matbaası.
• Efe, H.- Kızıl, M. (2017). Sınır Kavramı ve Tarihsel Süreç İçinde Türkiye-İran Sınırının Oluşumu ve Önemi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE). X-I: 77-90
• Erim, N. (1952). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuzeydoğu ve Doğu Sınırları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl, C.9, S. 1. 1-26
• Erim, N. (1953). Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri I. Ankara: TTK Yayınları.
• Genelkurmay Belgelerinde Kürt İsyanları I. (1992). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Genelkurmay Belgelerinde Kürt İsyanları II. (1992). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Gerede, H. (1952). Siyasi Hatıralarım I. İran. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Güner, İ . (1990). Iğdır Ovası ve Çevresinin Beşeri Coğrafyası. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Coğrafya Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Güner, İ. (1992). İlimiz Iğdır. Iğdır: Milli Eğitimi Koruma ve Yaşatma Derneği Yayınları, Yayın No: 1.
• Güner, İ. - Şimşek, O. (2016). Coğrafi, Tarihi ve Siyasi Özellikleri Bakımından Aras Irmağı. Tarih ve Kültür Ekseninde Orta Aras Havzası Uluslararası Sempozyumu, (17-19 Kasım 2016-Nahcivan). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları: 985-1004.
• https://brill.com/view/book/9789004445161/front-12.xml?language=en
• https://www.virtualkarabakh.az/tr/post-item/32/117/turkmencay-anlasmasi.html (10.10.2021)
• Kılıç, R. (2001). Osmanlı-İran arasında Kasr-ı Şirin Barış Antlaşması (1639). Türk Kültürü, YIL XXXIX, S. 460. 479-493.
• Kılıç, R. (2003). Osmanlılar ile Safevîler Arasında Nasuh Paşa (1612) ve Serav (1618) antlaşmaları. Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim ve Bilim Dergisi, S. 2. 124-134.
• Milliyet Gazetesi, Erişim Tarihi: 04.11.2021. https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1930-07-06/1
• Mutallimov, D. (2014). Azerbaycan Hanlıkları ve Gülistan-Türkmençay Antlaşmaları. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslâm Tarihi ve Sanatları Bölümü Anabilim Dalı, İslâm Tarihi Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Oreşkova, S. F. (2003). Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu Arasındaki Savaşlar. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Saraçoğlu, H. (1990). Bitki Örtüsü, Akarsular ve Göller. İstanbul: M.E.B. Yayınları, Öğretmen Kitapları Dizisi:177.
• Saray, M. (1999). Türk – İran İlişkiler. Ankara: AAM Yayınları.
• Soofizadeh, A. (2013). I. ve II. Erzurum Antlaşmalarının Siyasi Açıdan Değerlendirilmesi, Tarih Araştırmaları Dergisi. 32(54): 183-194.
• Soysal, İ. (2000). Gerekçeleri ve Açıklamalarıyla Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Şimşek, O. (2020). Tuzluca İlçesinin İdari Sınır ve Yapısında Meydana Gelen Değişiklikler. Kafdağı Dergisi. 5 (1) , 18-29 .
• Şimşir, B. (1996). Bizim Diplomatlar. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• T.C. 1924 Anayasası, erişim tarihi 14.11.2021: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1924-anayasasi/
• TBMMZC, Devre: 4, Cilt: 9, İçtima: 1, 65. İnikat, (18.06.1932), Sayısı: 198.
• TBMMZC, Devre:5, Cilt:19, İçtima:2, 72.İnikat, (07.06.1937).
• TBMMZC, Devre:5, Cilt:22, İçtima:3, 29.İnikat, (17.01.1938).
• Büyük Türkçe Sözlük. (1998). Ankara: Cilt I. Sekizinci Baskı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tutar, H. Vd. (2012), TRA2 Bölgesinde Sınır Ticareti ve Sınır Kapıları: Sosyo-Ekonomik Bir Analiz Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Kars: SERKA.
• Türk İstiklal Harbi III. Cilt, Doğu Cephesi-1919-1921. (1995). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti’nde Ayaklanmalar. (1972). Ankara: Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları.
• Çay, A. (1994). Her Yönüyle Kürt Dosyası, Ankara: Türk Kültür Vakfı Yayınevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988a). Osmanlı Tarihi, Ankara: TTK Yayınları, C.II.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988b). Osmanlı Tarihi, Ankara: TTK Yayınları, C.III.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988c). Osmanlı Tarihi, Ankara: TTK Yayınları, C.IV.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988d). Osmanlı Tarihi, Ankara: TTK Yayınları, C.V.
• Ünüvar, V. (1997). Kurtuluş Savaşında Bolşeviklerle Sekiz Ay, İstanbul: Göçebe Yayınları.
• Yulu, A. (2014). Dilucu Sınır Kapısı’nın Iğdır Şehri Üzerindeki Etkileri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi. Sayı 28, İstanbul, s. 20-35.