Türkçe, Rusça ve İngilizce Deyimlerde “Zaman” Konsepti

Yıl 2022, Sayı: 31, 243 - 254, 29.10.2022

Ümmügülsüm Dohman Harika Karavin Yüce

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1126598

Cited By: 1

Öz

İnsan bilincindeki konseptleri oluşturan temel araçlar dil ve kültürdür. Bir dil birimi olan deyimler ise kültür taşıyıcılarıdır. Bu bakımdan deyimler, insanlık tarihinin dil, kültür ve ulusal birikimlerini yansıtmakta, farklı kültürlerin dünya görüşü, dil dünya görüşü, ulusal dünya görüşü, tarihi, toplumsal ve kültürel durumu ile maddi ve manevi yaşam koşulları gibi kültürel hayatlarına dair çeşitli ipuçları sunmaktadır. Her ulusun kendine ait bir zaman ritmi ve zaman dili olması bu çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Çalışmada Türkçede “zaman”, Rusçada “время” ve İngilizcede “time” sözcüğünü içeren deyimler incelenmiş ve bu üç dilde “zaman” konsepti karşılaştırılmıştır. Bu amaçla, söz konusu dillerdeki dil taşıyıcılarının ulusal-kültürel özelliklerini açığa çıkarmayı sağlayan kültürdilbilimsel yöntem kullanılmıştır. Çalışmanın yeniliği insan yaşamında önemli bir yere sahip olan “zaman” konseptinin kültürdilbilimsel yaklaşımla Türkçe, Rusça ve İngilizcede “zaman” sözcüğünün geçtiği deyimlerde karşılaştırmalı olarak ilk kez ele alınmış olmasıdır. Çalışmanın sonucunda, söz konusu dil taşıyıcılarının mantalitelerinin, toplumsal-kültürel özelliklerinin, ulusal bilinçlerinin ve budunkültürel özelliklerinin deyimlerine yansıdığı ve “zamanı” nasıl algıladıkları ile kullandıkları, etnik zaman algıları, evrensel zaman ve zaman dünya görüşleri hakkında önemli ipuçları sunduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Deyim, deyim dünya görüşü, konsept, kültürdilbilim, zaman, zaman konsepti.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Adıgüzel, H. (2016). Açıklamalı-Örnekli Türkçe Deyimler Sözlüğü. Bilgeoğuz Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözü ve Deyimler Sözlüğü II. İnkılâp Kitabevi.
• Ayto, J. (2020) Oxford Dictionary of Idioms. (3. Baskı). Oxford University Press.
• Cambrigde University Press. (2006). Cambridge Idioms Dictionary. Cambrigde University Press.
• Dalkılıç, L. Ç. (2021). Dil-Kültür Etkileşim Örneği Olarak Rusçada Saatlerin İfadesi. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 274-285. https://cyberleninka.ru/article/n/dil-k-lt-r-etkile-im-rne-i-olarak-rus-ada-saatlerin-ifadesi
• Develi, H. (2015). Dil Doktoru. (9. Baskı). Kesit Yayınları.
• Fedorov, A. İ. (2008). Frazeologiçeskiy Slovar Russkogo Literaturnogo Yazıka. (3. Baskı). Astrel.
• Humboldt, V. F. (1984). İzbrannıye Trudı po Yazıkoznaniyu. Progress.
• Karasik, V. İ. (2002). Yazıkovoykrug: Liçnost, Kontseptı, Diskurs. Moskva.
• Kozan, O. (2014). Kültürdilbilim nedir? O. Kozan (Ed). Kültürdilbilim temel kavram ve sorunlar. (1. Baskı, s. 1-9) içinde. Gazi Kitabevi.
• Krasavskiy N. A. (2001). Emotsionalnıyekontseptı v Nemetskoy i Russkoy, Lingvokulturah. Peremena.
• Levine, R. (1997). A Geography of Time. Basic Books.
• Mustafayev, E. M.-E. ve Şçerbinin V. G. (1996). Rusça-Türkçe Sözlük. Multilingual Yayınları.
• Napolnova-Demiriz, E. (2009). Rusça ve Türkçe: İki Dil, İki Kültür. Multilingual Yayınları.
• Ögel, B. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş I. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Püsküllüoğlu, A. (2020). İlkokul ve Ortaokul için Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. (12. Baskı). Arkadaş Yayınevi.
• Smith, Q. (1993). Language and Time. Oxford University Press.
• Solodilova, İ. A. ve Vyatçina V. E. (2005). Frazeologizmı so Znaçeniyem “Vremya” v Svete Lingvokulturnıh İssledovaniy. Vestnik Orenburgskogo Gosudartvennogo Universiteta, (11), 172-176. https://cyberleninka.ru/article/n/frazeologizmy-so-znacheniem-vremya-v-svete-lingvokulturnyh-issledovaniy
• Süer-Aydın, Ö. (2021). Rusça-Türkçe Deyimler Sözlüğü. Töz Yayınları. Teliya, V. N. (1996). Russkaya frazeologiya. Semantiçeskiy, Pragmatiçeskiy i Lingvokulturologiçeskiy Aspektı. Yazıki Russkoy Kulturı. Topakkaya, A. (2017). Felsefe Din ve Kültürde Zaman. Say Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2022) Atasözü ve Deyimler Sözlüğü https://sozluk.gov.tr/ adresinden 26.03.2021 tarihinde alınmıştır. Vorkaçev, S. G. (2001). Lingvokulturologiya, Yazık, Liçnost, Konsept: Stanovleniye Antropologiçeskoy Paradigmı v Yazıkoznanii. Filologiçeskiye Nauki, (1) 64-71
• Voynova, L. A., Jukov, V. P., Molotkov, A. İ. ve Fedorov, A. İ. (1968). Frazeologiçeskiy Slovar Russkogo Yazıka. A. İ. Molotkov (Ed.). (2. Baskı). İzdatelstvo “Sovetskaya entsiklopediya”.
• Yakovleva, E. S. (1991). Vremya i pora v oppozitsii lineynogo i tsikliçeskogo vremeni. N. D. Arutyunova, V. V. Petrov N. K. Ryabtseva ve V. A. Smirnov (Ed.). Logiçeskiy analiz yazıka. Kulturnıye konseptı. (1. Baskı, s. 45-51) içinde. Nauka.
• Yapıcı, F. (2016) Türk ve Rus Dil Bilincinde Zaman Konusuna Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım. VI. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Kongresi, Konya, Türkiye, 322-331.
• Yurtbaşı, M. (2004). Sınıflandırılmış Türkçe Deyimler. Arion Yayınevi.
• Yusipova, R. R. (2005). Turetsko – russkiy slovar. Russkiy Yazık Media.