Beğenilme Arzusunun Yordayıcıları: Lüks Tüketim Eğilimi ve Olumsuz Değerlendirilme Korkusu

Yıl 2023, Sayı: 34, 54 - 68, 27.10.2023

Meryem Berrin Bulut , İlknur Duğan , Gül Nihal Kılıç , Merve Demir

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1196152

Cited By: 1

Öz

Modern dünyada tüketim şeklinin değişmesi ile birlikte lüks tüketim ortaya çıkmıştır. Sosyal medyanın özellikle pandemi süreciyle hayatımızdaki etkisinin artması bireylerin diğerleri tarafından beğenilmek ve onlar tarafından olumlu olarak değerlendirilmek istemelerine neden olmaktadır. Bu araştırmanın temel amacı, lüks tüketim eğilimi ve olumsuz değerlendirilme korkusunun beğenilme arzusu üzerindeki etkisini incelemektir. Ayrıca çalışmada lüks tüketim eğilimi, olumsuz değerlendirilme korkusu ve beğenilme arzusu değişkenlerinin katılımcıların cinsiyetlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı da araştırılmıştır. Bu kapsamda, araştırmaya Türkiye’nin çeşitli illerindeki üniversitelerde öğrenim gören 405 (Nkadın= 267 ve Nerkek= 137) üniversite öğrencisi gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 21,52 (yaşa bağlı standart sapma değeri 2,82 ve yaş aralığı 18-38)’dir. Çalışmada verileri toplamak amacıyla Lüks Tüketim Eğilimi Ölçeği, Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği, Beğenilme Arzusu Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Veriler nicel analiz teknikleri (korelasyon, regresyon ve bağımsız gruplar t-testi) ile çözümlenmiştir. Bulgular, beğenilme arzusu ve lüks tüketim eğilimi; olumsuz değerlendirilme korkusu ve lüks tüketim eğilimi; beğenilme arzusu ve olumsuz değerlendirilme korkusu arasında istatistiksel açıdan anlamlı ve olumlu yönde ilişkiler olduğunu göstermektedir. Hem lüks tüketim eğilimi hem de olumsuz değerlendirilme korkusu beğenilme arzusunu istatistiksel açıdan anlamlı olarak yordamaktadır. Olumsuz değerlendirilme korkusu değişkeni için kadınların ortalama puanlarının erkeklerinkinden istatistiksel açıdan anlamlı olarak daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bulgular ilgili literatür temelinde tartışılmış ve ileride yapılacak olan çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

lüks tüketim eğilimi, olumsuz değerlendirilme korkusu, beğenilme arzusu.

Kaynakça

• Akyazı, A. (2019). Sosyal Medya ve Tüketim İlişkisi: Popüler Ünlülerin Instagram Hesapları Üzerine Bir Araştırma. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 93-108. doi: 10.26468/trakyasobed.423538
• Akyüz, M. ve Eroğlu, Ö. (2015). Toplumsal Sınıfın, Ortalama Gelir Düzeyinin ve Cinsiyet Farklılığının Sembolik Tüketim Eğilimi Üzerindeki Etkisi; Genç Tüketiciler Üzerine Bir Araştırma. Akdeniz İİBF Dergisi, 15(32), 98-128.
• Alkan, E. Ö., Konat, G. ve Solmaz, M. (2021). Trabzon’da Yaşayan Bireylerin Tüketim ve Arzu Eğilimlerinin Diğer İllerle Karşılaştırılması Üzerine Bir Çalışma. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 127-154.
• Başkurt, B. (2020). Mükemmeliyetçiliğin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi ve Olumsuz Değerlendirilme Korkusu ile Yetersizlik Duygusu Tarafından Yordanması [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Başoğlu, M. B. (2020). Lüks Tüketimi Etkileyen Faktörler: Farklı toplumsal görünürlük Düzeyindeki Ürünler İçin Bir Araştırma [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Ben, S. (2017). İstanbul’da Yaşayan Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Anksiyete Düzeyleri ile Beden Algısı Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Sosyal Görünüş Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Haliç Üniversitesi.
• Bingül, F. ve Çelik, E. (2021). Yalnızlığın bağlanma stilleri, beğenilme arzusu ve olumsuz değerlendirilme korkusu açısından. Ekev Akademi Dergisi, 25(85), 187-202.
• Ciccarelli, S. K. ve White, J. N. (2021). Psikoloji Bir Keşif Gezintisi. (Çev. D. N. Şahin). Nobel.
• Çam, S., Sevimli, D., ve Yerlikaya, E. (2010). Olumsuz Değerlendirilmekten Korkma Ölçeğine İlişkin Bir Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 132-140.
• Çelik, Y. ve Atilla, G. (2019). Üniversite öğrencilerinde kendini sabotaj, olumsuz değerlendirilme korkusu ve benlik saygısı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 177-198.
• Çetin, B., Doğan, T. ve Sapmaz, F. (2010). Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği Kısa Formu’nun Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Eğitim ve Bilim,35(156), 205-216.
• Çetin, C., Tiltay, M. A. ve Özkara, B. Y. (2020). Sosyal Medya Kullanım Yoğunluğu ile Sosyal Medyada Ünlü Kullanımının Lüks Tüketim Eğilimine Etkisinde Elektronik Ağızdan Ağıza Pazarlamanın (Ewom) Rolüne Yönelik Bir Araştırma. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 13(3), 590-619. doi: 10.15659/ppad.13.2.227
• Çetin, M. ve Yaylı, A. (2019). Restoran Tercihinde Gösterişçi Tüketim Eğilimi. Turizm Akademik Dergisi, 6(2), 227-238.
• Doğan, V., Özkara, B. Y. ve Doğan, M. (2018). Luxury Consumption Tendency: Conceptualization, Scale Development and Validation. Current Psychology, 1-19. doi: 10.1007/s12144-018-9813-y
• Ellis, A. (2002). Rational Emotive Behavior Theraphy. M. Hersen ve W. Seldge (Eds.), Encyclopedia of Psychotherapy Vol 2 içinde (ss. 483-487). Elsevier.
• Fernandes, A. F. D. R. (2018). Understanding influencer endorsement in the luxury sector [Doctoral dissertation].
• Festinger, L. (1954). A Theory of Social Comparison Processes. Human Relations, 7, 117-140.
• Güleç, C. (2015). Thorstein Veblen ve Gösterişçi Tüketim Kavramı. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38(1), 62-82.
• Gültekin, B. K. ve Dereboy, İ. F. (2011). Üniversite öğrencilerinde sosyal fobinin yaygınlığı ve sosyal fobinin yaşam kalitesi, akademik başarı ve kimlik oluşumu üzerine etkileri. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(3), 150-158.
• Hız, G. (2009). Gelişmekte Olan Ülkelerde Gösterişçi Tüketim: Türkiye ile İlgili Bir Araştırma (Muğla örneği). [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Muğla Üniversitesi.
• Hız, G. (2011). Gösterişçi Tüketim Eğilimi Üzerine Alan Araştırması (Muğla Örneği). Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 117-128.
• İmren, M. (2018). İşte benim kimliğim: Moda ve medyanın kadınların kimlik inşası ve ideal beden söylemlerindeki rolü üzerine. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 103-111. doi: 10.31592/aeusbed.338524
• İlhan, T. T. (2018). Sosyal medya kullanımında gösteriş tüketimi eğiliminin x, y ve z kuşakları açısından değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi], Anadolu Üniversitesi.
• Kahraman, N. (2021). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığının beğenilme arzusu ile ilişkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Kaşıkara, G. ve Doğan, U. (2017). Beğenilme Arzusu: Ölçek Geliştirme, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 51-60. doi: 10.21666/muefd.345573
• Kaya, Ş. (2018). Kadın ve sosyal medya. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(2), 563-576.
• Kıran, S., Yılmaz, C. ve Emre, İ.E. (2019). Instagram’daki Influencer’ların Takipçiler Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Yönetim Bilişim Sistemleri ve Bilgisayar Bilimleri Dergisi, 3(2),100-111. doi: 10.33461/uybisbbd.637155
• Köse, E., Bayköse, N., Bal Turan, E. ve Yerlisu Lapa, T. (2016). Düzenli Egzersiz Yapan Bireylerde Olumsuz Değerlendirilme Korkusunun Vücut Algılarını Belirlemedeki Rolü. Mediterranean Journal of Humanities, 6(2), 351-360. doi:10.13114/MJH.2016.303
• Köse, G. ve Çakır, S. Y. (2016). Sembolı̇k Tüketı̇mı̇n Lüks Markalara Olan İzdüşümü: Louıs Vuıtton Markasının Dergı̇ Reklamlarına Yönelı̇k Bı̇r Analı̇z. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 51(2), 27-48. doi: 10.17064/iuifd.289360
• Leary, M. R. (1983). A Brief Version of the Fear of Negative Evaluation Scale. Personality and Social Psychology Bulletin, 9, 371-376.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370-96.
• Özdemir, Ş. ve Yaman, F. (2007). Hedonik Alışverişin Cinsiyete Göre Farklılaşması Üzerine Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 81-91.
• Sabuncuoğlu, A. (2015). Sosyal Medyanın Bir Gösteriş Tüketimi Mecrası Olarak Kullanımı. A. Z. Özgür ve A. İşman (Eds.)., İletişim Çalışmaları içinde (ss. 369-380). Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Sadık, R. ve Tezcan Kardaş, N. (2018). Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanımı ve Beğenilme Arzusunun İncelenmesi. Spor Eğitim Dergisi, 1(Özel Sayı), 39-46.
• Sarıgül, U. (2019). Psikoloji Öğrencilerinin Akıllı Telefon Bağımlılığı Düzeyleri ile Beğenilme Arzusu ve Yalnızlık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: İzmir Örneği [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Savcı, M. ve Aysan, F. (2018). Kişilerarası Yetkinlik, Yalnızlık, Olumsuz Değerlendirilme Korkusu, Ödül ve Cezanın Sosyal Medya Bağımlılığının Yordama ve Sosyal Medya Kullanan – Kullanmayan Ergenleri Doğru Sınıflandırma Düzeyi. Türkiye Bağımlılık Dergisi, 5(3), 431-471.
• Şahin, D. (2019). Ergenlerde Sosyal Medyaya Yönelik Tutumların Yalnızlık Depresyon ve Beğenilme Arzusuyla İlişkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Yakın Doğu Üniversitesi.
• Uğurlu, Ö. (2015). Kadının Benlik Sunumunun Güncel Bir Aracı Olarak Sosyal Ağlar Bir Tasarım Unsuru: Kusursuzlaştırma. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 231-247.
• Watson, D. ve Friend, R. (1969). Measurement of social-evaluative anxiety. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 33, 448–457.
• Yamane, T. (1967). Statistics: An introductory analysis. Harper and Row.
• Yazıcı, B. (2018). Yeni Lüks Kavramı Bağlamında Y Kuşağı İle Evrilen Tüketim ve Y Kuşağının Lüks Kavramına Bakışı. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36, 95-112.
• Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) (2022). Türk üniversitelerindeki kadın profesör oranı, Avrupa ortalamasını geride bıraktıhttps://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2021/turk-universitelerindeki-kadin-profesor-orani-avrupa-ortalamasini-gecti.aspx#:~:text=Y%C3%BCksek%C3%B6%C4%9Fretim%20Kurulu%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&text=Y%C3%BCksek%C3%B6%C4%9Fretimdeki%20erkek%20%C3%B6%C4%9Frenci%20say%C4%B1s%C4%B1%204,ile%20y%C3%BCzde%2049%20orana%20sahip.