Çevrim İçi Haber Sitelerinde Sunulan Bilim İnsanı Algısının Belirlenmesi

Yıl 2023, Sayı: 34, 221 - 245, 27.10.2023

Ridvan Elmas , Nejla Küçük , Merve Adıgüzel Ulutaş , Salih Paşa

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1309499

Öz

Bu çalışma kapsamında çevrim içi haber sitelerinde sunulan haberler üzerinden medyada oluşturulan bilim insanı algısının değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Çevrim içi haber sitelerinden tirajı yüksek ve 2015 - 2019 yıllarına ait arşivlerine erişilebilir olan beş çevrim içi haber sitesi araştırma kapsamına dâhil edilmiştir. Araştırmanın birinci kısmında çevrim içi haber sitelerindeki bilim insanı ile ilgili olan haberler yayımlanma tarihi ve türü, bilim insanının ismi, cinsiyeti, çalışma disiplini, unvanı, çalıştığı kurumu ve görseli şeklinde kategorilerde değerlendirilmiştir. İkinci kısmında ise bilim insanlarının yer aldığı görseller basmakalıp bilim insanı özelliklerinin (genellikle erkek, gözlüklü, sakal ve/veya bıyıklı, kapalı alanda yalnız çalışan vb.) var olup olmamasına göre incelenerek analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda çevrim içi haber sitelerinde üniversitede tıp alanında çalışmalar yapan profesör unvanına sahip erkek bilim insanlarının sıklıkla yer aldığı görülmektedir. Ayrıca bilim insanları ile ilgili sunulan haberlerin genel anlamda bilimsel içerikli bir dil yapısına sahip olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalışmanın ikinci kısmında elde edilen sonuçlar görsellerde yer alan bilim insanlarının önlük, sakal, saç ve semboller bakımından basmakalıp bilim insanı özelliklerinin tersi özelliklere sahip olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çevrim İçi Haber Siteleri, Bilim İnsanı Algısı, Bilim İletişimi

Identification of the Perception of Scientists Presented in Online News Websites

Öz

The purpose of this study is to determine the perception of scientists created in the media through the news presented on online news sites. The study used document analysis, one of the qualitative research methods. Five online news sites with high circulation and accessible archives were included in the research between 2015 and 2019. In the first part of the research, the online news sites were examined in terms of publication year, type, as well as the name, title, gender, working discipline, institution, and image of the scientist. In the second part of the research, the images of scientists were analyzed according to the presence of stereotypical scientist features (generally male, with glasses, beard, and/or mustache, working indoors lonely, etc.). As a result of the research, it is seen that men scientists with the title of a professor who works in medicine at a university are regularly highlighted on online news sites. It has also been noted that news stories featuring scientists typically have a scientific language framework. However, the results obtained in the second part of the study show that the scientists in the images have the opposite characteristics of stereotypical scientists regarding aprons, beards, hair, and symbols.

Anahtar Kelimeler

Online News Sites, Scientist Image, Science Communication

Kaynakça

• Ağıralioğlu, N. (2012). Türkiye'de üniversitelerin kalitesini belirlemek için bir yaklaşım. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (3), 147-165.
• Arslan, Ö., & Savaş, B. (2017). Ortaokul 6. Sınıf Öğrencilerinin “Sosyal Bilimci Bilim İnsanı” İmaj Algıları. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken / Journal of World of Turks, 9(1), 177-189.
• Aydoğan, D. (2013). Türkiye’de dijital gazetecilik: Habertürk ve Hürriyet gazeteleri örneği. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 3(3), 26-40.
• Baday, D. (2019). İlköğretim Öğrencilerinin Kendileri, Fen Bilimleri Öğretmeni ve Bilim İnsanı ile İlgili İmajlarının İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Başıbüyük, O. (2014). Algı yönetimi ve bilgi savaşlarında sosyal medyanın rolü. İstanbul: Alfa Yayınları, 39, 65.
• Bayram, E. B. (2018). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Bilim İnsanı İmajları ve Bu İmajların Oluşmasında Ders Kitabı ve Öğretmenlerin Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Bayburt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bayburt.
• Bernard, P., & Dudek-Różycki, K. (2017). Revisiting Students' Perceptions of Research Scientists: Outcomes of an Indirect Draw-a-scientist Test (In DAST). Journal of Baltic Science Education, 16(4), 562-565.
• Camcı-Erdoğan, S. (2013). Üstün zekâlı kızların bilime yönelik tutumları ve bilim insanı imajları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 125-142.
• Chambers, D. W. (1983). Stereotypic images of the scientist: The draw-a-scientist test. Science Education, 67(2), 255-265.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni. (G. Hacıömeroğlu, Çev.) Ankara: Eğiten Kitap.
• Çermik, H. (2013). Öğretmen Adaylarının Zihinlerinde Canlanan Resimdeki Bilim İnsanı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 139-153.
• Doğan, H. (2015). Farklı ülkelerden 11-13 yaş aralığındaki öğrencilerin bilim ve bilim insanı hakkındaki görüşleri (Yüksek Lisans Tezi) Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya
• Duran, E., & Bayar, A. (2019). İlkokul öğrencilerinin bilim ve bilim insanına ilişkin algıları. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 8(4), 14-29.
• Emvalotis, A., & Koutsianou, A. (2018). Greek primary school students’ images of scientists and their work: has anything changed? Research In Science & Technological Education, 36(1), 69-85.
• Erkorkmaz, Z. (2009). İlköğretim I. Kademe Öğrencilerinin Bilim İnsanına İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Eyceyurt Türk, G. E., & Tüzün, Ü. N. (2017). Lise öğrencilerinin bilim insani imajlari ve bilimin doğası mitleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 19-36.
• Fung, Y. Y. (2002). A Comparative Study of Primary and Secondary School Students' Images of Scientists. Research in Science & Technological Education, 20(2), 199-213.
• Gibson, J. J. (2014). The ecological approach to visual perception: classic edition. Psychology press. New York.
• Görecek Baybars, M. (2018). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilim İnsanı Farkındalıklarının Belirlenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 564-577.
• Güler, T. & Akman, B. (2006). 6 Yaş Çocuklarının Bilim ve Bilim İnsanı Hakkındaki Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 55-66.
• Gültekin, M. (2016). Algı Yönetimi ve Manipülasyon. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Huber, R. A., & Burton, G. M. (1995). What do Students Think Scientists Look Like?. School Science and Mathematics, 95(7), 371-376.
• Jones, R., & Bangert, A. (2006). The CSI effect: Changing the face of science. Science Scope, 30(3), 38–42.
• Kara, B. & Akarsu, B. (2013). Ortaokul Öğrencilerinin Bilim İnsanına Yönelik Tutum ve İmajının Belirlenmesi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 3(2), 90-116.
• Karaçam, S., Aydın, F., & Digilli, A. (2014). Fen Ders Kitaplarında Sunulan Bilim İnsanlarının Basmakalıp Bilim İnsanı İmajı Açısından Değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2) 606-627.
• Kasap, F., Dolunay, A., & Mırçık, A. M. (2018). Küreselleşmenin Medya Üzerinde Etkileri: Küresel Medyaya “Sürükleniş” / The Effects of Globalization on Media:" Drifting" into The Global Media. Journal of History Culture and Art Research, 7(2), 515-532.
• Kazaz, M. (2007). Geleneksel habercilikten internet haberciliğine geçiş sürecinde spor basını. Selçuk İletişim, 4(4), 220-229.
• Kemaneci, G. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin bilim insanı hakkındaki imajlarının araştırılması. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Korkmaz, H., & Gürçay, D. (2016). Öğretmen Adaylarının Fizik Çalışan Bilim İnsanlarına Yönelik İmajları: Öğretmen Eğitimi Açısından Doğurguları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 655-672.
• Lee, T. R. (2010). Young children's conceptions of science and scientists. University of Washington. USA Logan, R. K. (2010). Understanding new media: Extending Marshall McLuhan.
• Mead, M., & Metraux, R. (1957). Image of the scientist among high-school students: A pilot study. Science, 126(3270), 384-390.
• Miles, M., & Huberman, A. (1994). Qualitative Data Analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications
• Milford, T. M., & Tippett, C. D. (2013). Preservice teachers’ images of scientists: Do prior science experiences make a difference?. Journal of Science Teacher Education, 24(4), 745-762.
• Monhardt, R. M. (2003). “The image of the scientist through the eyes of Navajo children”, Journal of American Indian Education, 42(3), 25–39.
• Nuhoğlu, H., & Afacan, Ö. (2011). İköğretim Öğrencilerinin Bilim İnsanına Yönelik Düşüncelerinin Değerlendirilmesi. Journal Of Kirsehir Education Faculty, 12(3) 279-298.
• Onursoy, S. (2014). Online haber yayımcılığında görsel tasarım boyutu: Haber sitesi örnekleri üzerine bir uygulama Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Özdeş, S., & Aslan, O. (2019). Kız öğrencilerin bilim insanı cinsiyetine yönelik algılarını ve bilim insanı olma isteklerini etkileyen faktörler. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 38(1), 190-214.
• Özel, M. (2012). Children's Images of Scientists: Does Grade Level Make a Difference?. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(4), 3187-3198.
• Özgelen, S. (2017). Primary School Students‘ Views on Science and Scientists. In P. Katz (Ed.) Drawing for Science Education (pp. 191–203). Dordrecht, Holland: Springer Netherlands.
• Özkan, B., Özeke, V., Güler, G., & Şenocak, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin bilim insanı imajları ve bu imajları etkileyen bazı faktörler. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 146-165.
• Özsoy, S., & Ahi, B. (2014). Images of Scientists through the Eyes of the Children. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science&Mathematics Education, 8(1), 204-230.
• Reinisch, B., Krell, M., Hergert, S., Gogolin, S., & Krüger, D. (2017). Methodical challenges concerning the Draw-A-Scientist Test: a critical view about the assessment and evaluation of learners’ conceptions of scientists. International Journal of Science Education, 39(14), 1952-1975.
• Ruiz-Mallén, I., & xEscalas, M. T. (2012). Scientists seen by children: A case study in Catalonia, Spain. Science Communication, 34(4), 520-545.
• Sak, R., Şahin Sak, İ.T., Öneren Şendil, Ç. & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
• Samara, G., Bonoti, F. & Christidou, V. (2012). Exploring children's perceptions of scientists through drawings and interviews. Social and Behavioral Sciences, 46, 1541-1546. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.05.337
• Sarıkaya, B. F. (2023). Sarmal Gazetecilik Nedir, İletişim Süreçlerini Nasıl Etkiler?, TRT Akademi, 8(17), 448-471
• Sayın, H., & Aydın, M. (2018). Çocuklarda Medya Algısı. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 3(5). 145-164.
• Schibeci, R. A. & Sorensen, I. (1983). Elementary school children's perceptions of scientists. School Science and Mathematics, 83(1), 14-20.
• She, H. C. (1995). Elementary and middle school students' image of science and scientists related to current science text books in Taiwan. Journal of science education and technology, 4(4), 283-294.
• Sjøberg, S. (2002). What can we learn from the learners? Some results and implications from" science and scientists" a comparative study in 22 countries. In International Organization for Science and Technology Education, Symposium (Vol. 10, pp. 557-568).
• Sputnik Türkiye (2019). Türkiye en az din adamları ve siyasetçilere, en çok bilim insanlarına güveniyor, Erişim 05.05. 2023 https://sputniknews.com.tr/20191017/turkiye-en-az-din-adamlari-ve-siyasetcilere-en-cok-bilim-insanlarina-guveniyor-1040409070.html
• Şenel, T., & Aslan, O. (2014). Okul öncesi öğretmen adaylarının bilim ve bilim insanı kavramlarına ilişkin metaforik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 76-95.
• Tamplin, N. C., McLean, S. A., & Paxton, S. J. (2018). Social media literacy protects against the negative impact of exposure to appearance ideal social media images in young adult women but not men. Body Image, 26, 29–37. Toğrol, A. Y (2000). Öğrencilerin bilim insanı ile ilgili imgeleri. Eğitim ve Bilim, 25 (118), 49-57.
• Toğrol, A. Y. (2013). Turkish students’ images of scientists. Journal of Baltic Science Education, 12(3), 289-298.
• Tuğtekin, E. B. (2021). Üniversite Öğrencilerinin Yeni Medya Okuryazarlığı Düzeylerinin İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 2431-2459.
• Tuğtekin, U. & Mercimek, B. (2022). Genç Yetişkinlerin Yeni Medya Okuryazarlık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 519-537.
• Turgut, H., Öztürk, N. & Eş, H. (2017). Üstün zekâlı öğrencilerin bilim ve bilim insanı algısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 423-440. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.28551-304646
• Türk, M. S. (2014). Medyanın Gerçeklik İnşası ve Gerçeklik Algısı. Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, 5(28), 9-32. Türkmen, H. (2008). Turkish primary students’ perceptions about scientist and what factors affecting the image of the scientists. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 4(1), 55-61.
• Ulaş, M. & Yeşil, A. (2020). Batı Dijital Medyasının Türkiye’ye Yönelik Algı Manipülasyonu: Koronavirüs Haberleri Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 7(2), 939-963.
• Utma, S. (2018) Dijital Çağda Medyanın Psikolojik Gücü: Algı Yönetimi Perspektifinden Kuramsal Bir Değerlendirme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 2903-2913.
• Ürey, M. Mustafa, Karaçöp, A., Göksu, V., & Çolak, K. (2017). Fen ve sosyal bilimler kökenli öğretmen adaylarının bilim insanı algıları. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 205-226.
• Vural, N. E. & Sütcü, C. S. (2019). Çevrimiçi Gazetelerde Ziyaretçi Trafiği ve Ziyaretçi Süresini Arttırmaya Yönelik Metotlar. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, (11), 19-34.
• Walls, L. (2012). Third grade African American students' views of the nature of science. Journal of research in Science Teaching, 49(1), 1-37.
• Westerlund, M. (2019). The emergence of deepfake technology: A review. Technology Innovation Management Review, 9(11), 39-52.
• Yıldırım, E. (2021). Post-truth (hakikat sonrası) dönemde halkla ilişkiler: Sosyal medya kullanıcılarının hakikat algıları üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yurdigül, Y. & Zinderen, İ. E. (2012). Yeni Medyada Haber Dili (Ayşe Paşali Olayi Üzerinden Geleneksel Medya ve İnternet Haberciliği Karşılaştırması). Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 2(3), 81-91.
• Yüksek Öğretim Kurumu (2021). Türk Üniversitelerindeki Kadın Profesör Oranı, Avrupa Ortalamasını Geride Bıraktı. Erişildi 05.05.2023. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2021/turk-universitelerindeki-kadin-profesor-orani-avrupa-ortalamasini-gecti.aspx
• Yüksek Öğretim Kurumu (2023) Yükseköğretimde Yeni İstatistikler. Erişildi 05.05.2023. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yuksekogretimde-yeni-istatistikler.aspx
• Zhai, J., Jocz, J. A., and Tan, A. L. 2014. Am I like a scientist?‘: Primary children's images of doing science in school. International Journal of Science Education, 36(4), 553-576.