Eklektik Bir Aydın Olarak İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nda Dinin Konumu

Yıl 2024, Sayı: 37, 212 - 220, 15.10.2024

Ercan Çelik

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1440416

Öz

İsmail Hakkı Baltacıoğlu Osmanlı döneminde yetişmiş, Cumhuriyetin ilk yıllarında eserler vermiş, eklektik karakter arz eden bir geçiş dönemi aydınıdır. Çok yönlü akademik yapısı ile dikkat çeker. Eğitimci olmasının yanında sosyoloji ile de ilgilenmiştir. Özellikle din hakkındaki görüşleri yaşamış olduğu zamanın entelektüel ortamına ışık tutmaktadır. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında hem uygulanan din politikalarına hem de toplumun din algısına yönelik eleştirileri ve önerileri olmuştur. Dinde reform söylem ve talebi ile eserler kaleme almış, özellikle Kur’an’ın yeni bir tercümesini, düşündüğü reformun temel taşı olarak görmüştür. Geçiş dönemi aydını olmasının etkilerini, fikirlerinde de görmek mümkündür. Cumhuriyeti din politikalarının yerleşmesi ile bu konudaki fikirlerini açıkça ortaya koymuştur. Ziya Gökalp gibi Fransız ekolünden özellikle Emile Durkheim’den etkilendiği için din kurumuna işlevsel açıdan yaklaşır. Din ve Hayat adlı eseri ve dergilerde yayınlamış olduğu makaleleri ile döneminin dinselliği hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bu yüzden din sosyolojisinin gelişiminde katkısı olmuştur.Makalede İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun din hakkındaki görüşleri ele alınmıştır. Hermenötik yöntem ile eserleri analiz edilmiştir. Makale din soslolojisinin tarihsel gelişimine ışık tutması açısından önemli katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Reform, Kur'an

Etik Beyan

Etik Kurul İznine gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Proje Numarası

Proje numarası yoktur.

Teşekkür

Derginizin tüm kurullarına teşekkür ederim.

The Position of Religion in Ismaı̇l Hakki Baltacioglu as an Eclectic Intellectual

Öz

Ismail Hakki Baltacioglu was a transitional intellectual who grew up in the Ottoman period, produced works in the early years of the Republic and exhibited an eclectic character. He stands out with his versatile academic structure. Besides being an educator, he was also interested in sociology. Especially his views on religion shed light on the intellectual environment of his time. During the foundation years of the Republic, he had criticisms and suggestions for both the religious policies implemented and the religious perception of the society. He wrote works with the discourse and demand for reform in religion, and especially saw a new translation of the Qur'an as the cornerstone of the reform he envisioned. It is possible to see the effects of being an intellectual of the transition period in his ideas. With the establishment of the Republic's religious policies, he openly expressed his ideas on this subject. Like Ziya Gökalp, he was influenced by the French school, especially Emile Durkheim, and approached the institution of religion from a functional perspective. His work Din ve Hayat (Religion and Life) and the articles he published in magazines provide important information about the religiosity of his period. Therefore, he contributed to the development of sociology of religion. In this article, İsmail Hakkı Baltacıoğlu's views on religion are discussed. His works were analyzed with hermeneutic method. The article makes an important contribution in terms of shedding light on the historical development of sociology of religion.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Ismail Hakki Baltacioglu, Reform, Quran.

Proje Numarası

Proje numarası yoktur.

Kaynakça

• Baltacıoğlu, İ. H. (1932). Mürebbilere. Sühulet Kütüphanesi.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1953). “Bakara Bölümünün Türkçesi Üzerine Düşünceler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/4, 43-59.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1953). “Kur’an Felsefesi Üzerine İnceleme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/1, 1-5.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1954). “Allah”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/3-4, 1-18.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1957). “Dine Doğru”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VI/1-4, 44-59.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1966). Ziya Gökalp. Yeni Matbaa.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1996). Din ve Hayat. Haz. Abdullah Özbek, Esra Yayınları.
• Bayraktar, Mehmet F. (1992). “İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/36-38. TDV Yayınları.
• Berkes, N. (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (18. Baskı) Yapı Kredi Yayınları.
• Bulut, R. (2022). “İslamcı Aydın Ömer Ferit Kam’ın Batılışma Anlayışı”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 5/2, 443-457.
• Çelik, E. (2021). Olağanüstü Durumlar Sosyolojisi ve Din. M. Emin Çiftçi (Ed.), İslâm Düşüncesinde Rahmet ve Musibet (1. Baskı, s.117-136) içinde. Siyer Yayınları.
• Çelik, E. (2022). Yüksek Eğitim Sisteminde Din Sosyolojisinin Yeri. S. Kara ve S. Aybey (Ed.), Klasikten Moderniteye Geçiş Bağlamında Türkiye’de Dini Eğitim (1. Baskı, s.253-268) içinde. İlâhiyât Yayınevi.
• Çelik, E. (2023). Çocuk, Suç ve Din İlişkisi. Beyan Yayınları.
• Durkheim, E. (1995). Toplumbilimsel Yöntemin Kuralları. (C. B. Akal, Çev.). (1. Baskı). Engin Yayıncılık.
• Er, İ. (1998). Din Sosyolojisi, Akçağ Yayınları.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (H. Özel-C. Güzel, Çev.), Ayraç Yayınevi.
• Gökalp, Z. (1982). Makaleler VII. Kültür Bakanlığı Yayınları, https://www.ulkuyaz.org.tr/ziya-gokalp-dine-dogru/ adresinden 03 Ekim 2021 tarihinde alınmıştır.
• Güngör, M. (2008). “Çağının Önünde Koşan Bir Aydın: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4/1, 54-64.
• İşler, A. (2000). “İsmayıl Baltacıoğlu’nun Din Yolu Dergisi Özelinde Din Anlayışı”. International Social Sciences Studies Journal, 6/66, 3166-3173.
• Kaçmazoğlu, H. B. (1999). Türk Sosyoloji Tarihi Üzerine Araştırmalar. Birey Yayıncılık.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay-D. Kömürcü Çev.), Bilim ve Sanat Yayınları.
• Okumuş, E. (1999). Türkiye’nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat. İnsan Yayınları.
• Subaşı, N. (2004). Gündelik Hayat ve Dinsellik. İz Yayıncılık.
• Subaşı, N. (2014). Din Sosyolojisi, Dem Yayınları.
• Şimşek, A. (2021). “İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu”. Atatürk Ansiklopedisi. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ismayil-hakki-baltacioglu-1886-1978/?pdf=3574 adresinden 19 Mart 2024 tarihinde alınmıştır.
• Wach, J. (1957). Sociology of Religion. (8. Impression), The University of Chicago Press.
• Wallace R. A. ve Wolf A. (2015). Çağdaş Sosyoloji Kuramları. (L. Elburuz-M. R. Ayas Çev.), (6. Baskı), Doğu Batı Yayınları.
• Weber, M. (2001). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. (T. Parsons trans.), (1. Published), Routledge Classics.