STRATEJİK TİCARET POLİTİKASI ÇERÇEVESİNDE İHRACAT TEŞVİKLERİNİN ETKİNLİĞİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Sayı: 39, 285 - 303, 21.05.2025

Mehmet Sinay , Emin Ertürk

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1619313

Öz

Rekabetin koşullarının tam olarak oluşmadığı günümüz dünyasında, ülkeler çıkarları doğrultusunda dış ticarete müdahale ettiğinde herhangi bir reaksiyon ortaya koyamayan diğer ülkelerin aleyhine birtakım kazanımlar sağlayabilmektedir. Stratejik ticaret politikaları (STP), firmaların teşvik edilmesi ile küresel oligopolistik piyasa yapılarında oluşan rantların daha yüksek düzeyde ülkeye aktarılmasının mümkün olduğunu ileri sürmektedir. Bu çalışma, Türkiye’nin uyguladığı ihracat desteklerinin küresel ihracattan alınan pazar payını (KİPP) hangi seviyede etkilendiğini 2006-2020 arası verileri dikkate alarak incelemektedir. Oluşturulan model vasıtasıyla; KİPP ile ihracat teşvikleri, döviz kuru ve yabancı ülke geliri arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışmadaki verilerin birlikte kullanılmasının uygun olup olmadığının tespiti adına ADF birim kök testinden yararlanılmıştır. Uzun vadede oluşabilecek ilişkiyi tespit etmek için Johansen eşbütünleşme testi kullanılmıştır. Yapılan analizde uzun vadeli bir ilişkinin mevcut olduğu ortaya koyulmuştur. Bunun yanında, ihracat teşviklerinin istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde ve STP teorisinde beklendiği gibi pozitif yönde KİPP’i etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte ülkelerin çoğunluğunun faydasına olacak uzun vadeli makul politika, serbest ticaretle küresel rekabete uyum sağlayacak tedbirlerin geliştirilmesi şeklinde olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

İhracat Teşvikleri , Stratejik Ticaret Politikaları , VAR Modeli , Eşbütünleşme Analizi

The Effectiveness of Export Incentives Within The Framework of Strategic Trade Policy: The Case of Türkiye

Öz

In today's world, where the conditions of competition are not fully established, when countries intervene in foreign trade in line with their interests, they can make some gains to the detriment of other countries that cannot react. Strategic trade policies (STP) argue that by incentivizing firms, higher levels of rents generated in global oligopolistic market structures can be transferred to the country. This study examines the extent to which Turkey's export subsidies affect the market share of global exports (KIPP) by taking into account the data for the period 2006-2020. Through the model constructed, the relationship between the KIPP and export incentives, exchange rate and foreign income is analyzed. The ADF unit root test was utilized to determine whether it is appropriate to use the data in the study together. Johansen cointegration test was used to determine the long-term relationship. The analysis revealed that there is a long-term relationship. In addition, export incentives are found to have a statistically significant and positive effect on the KIPP as expected in the STP theory. However, a reasonable long-term policy that will benefit the majority of countries should be the development of measures to adapt to global competition through free trade.

Anahtar Kelimeler

Export Incentives , Strategic Trade Policies , VAR Model , Cointegration Analysis.

Kaynakça

• Aydoğuş, İ., & Diler, H. G. (2009). Tekstil Ürünleri İhracatında Stratejik Dış Ticaret Yaklaşımı: Türkiye Ve Çin Üzerine Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 1-17.
• Balcılar, M., Bal, H., Algan, N., & Demiral, M. (2014). Türkiye'nin İhracat Performansı: İhracat Hacminin Temel Belirleyicilerinin İncelenmesi (1995-2012). Ege Akademik Bakış, 14(3), 451-462.
• Brander, J. A., & Spencer, B. (1983). Strategic Commitment With R&D: The Symmetric Case. Bell Journal Of Economics, 14(1), 225-235.
• Brander, J. A. (1995). Strategic Trade Policy. National Bureau Of Economic Research, 5020, 1–83.
• Brander, J. A., & Spencer, B. (1985). Export Subsidies And International Market Share Rivalry. Journal Of International Economics, 18, 83-100.
• Brooks, C. (2008). Introductory Econometrics For Finance. Cambridge University Press.
• Bülbül: E., & Demiral, A. (2016). İhracat Ve Eximbank Kredileri Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 2002-2015. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12(46), 21–40.
• Corden, W. M. (1990). Strategic Trade Policy: How New? How Sensible?. World Bank Policy Research And External Affairs Working Paper, 396.
• Decarlo, D. (2007). Industrial Policy As Strategic Trade Policy In A Global Economy. Undergraduate Economic Review, 3(1), 1-17.
• Dick, A. (1994). Does Import Protection Act As Export Promotion? Evidence From The United States. Oxford Economic Papers, 46(1), 83–101.
• Dickey, D., & Fuller, W. (1981). Likelihood Ratio Statistics For Autoregressive Time Series With A Unit Root Published. Econometrica, 49(4), 1057–72.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). Co-Integration And Error Correction: Representation, Estimation And Testing. Econometrica, 55(2), 251–276. https://doi.org/10.2307/1913236
• Erdoğan, A. (2016). Türkiye’nin İhracatını Etkileyen Faktörler: Çoklu Regresyon Analizi. Social Sciences Research Journal, 5(2), 1–8.
• Felbermayr, G., & Yalçın, E. (2013). Export Credit Guarantees And Export Performance: An Empirical Analysis For Germany. Ifo Working Papers, 116, 1-37.
• Fung, K. C. (1995). Rent Shifting And Rent Sharing: A Re-Examination Of The Strategic Industrial Policy Problem. The Canadian Journal Of Economics, 28(2), 450-462.
• Grossman, G. M., & Eaton, J. (1986). Optimal Trade And Industrial Policy Under Oligopoly. The Quarterly Journal Of Economics, 101(2), 383–406.
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2018). Temel Ekonometri (Çev. Ü. Şenesen Ve G. G. Şenesen). Literatür Yayıncılık.
• Hamilton: F., & Stiegert, K. W. (2002). An Empirical Test Of The Rent-Shifting Hypothesis: The Case Of State Trading Enterprises. Journal Of International Economics, 58(1), 135–57.
• Ishikawa, J., & Spencer, B. J. (1999). Rent-Shifting Export Subsidies With An Imported Intermediate Product. Journal Of International Economics, 48(2), 199–232.
• Johansen: (1988). Statistical Analysis Of Cointegration Vectors. Journal Of Economic Dynamics And Control, 12(2–3), 231-254.
• Kaplan, E. A., & Dayıoğlu, M. R. (2016). The Economic And Political Determinants Of Export: Var Analysis For Turkey. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 578-597.
• Karagöz, M., & Doğan, Ç. (2005). Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 219–228.
• Kasap, R., & Güney, H. (2010). Tek Değişkenli Zaman Serilerinde Model Seçim Ölçütleri Üzerine Bir İnceleme. İstatistik Araştırma Dergisi, 1(7), 186–197.
• Kavaz, İ. F., & Özbuğday, C. (2016). Enerjide Dışa Bağımlılık Ve Enerji Verimliliği Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27, 331-349.
• Kızıldere, C., Kabadayı, B., & Emsen: Ö. (2014). Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişimlerine Duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme. International Journal Of Economic And Administrative Studies, 6(12), 39-54.
• Kızıltan, A., & Ciğerlioğlu, O. (2008). Türkiye’de Reel Döviz Kuru Değişmelerinin İhracat Ve İthalata Etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 36, 423-444.
• Krugman, P., & Helpman, E. (1989). Trade Policy And Market Structure. MIT Press.
• Krugman, P. (1987). Is Free Trade Passé?. Journal Of Economic Perspectives, 1(2), 131-144.
• Krugman, P. (1993). The Narrow And Broad Arguments For Free Trade. American Economic Review, 83(2), 362-366.
• Krugman, P. (1986). Strategic Trade Policy And The New International Economics. In Paul Krugman (Eds). New Thinking About Trade Policy (Ss. 1–22). MIT Press.
• Kutlar, A. (2007). Ekonometriye Giriş. Nobel Yayınları.
• Love, J., & Chandra, R. (2005). Testing Export-Led Growth In South Asia. Journal Of Economic Studies, 32(2), 132–145.
• Özer, I. (2007). Stratejik Ticaret Politikaları. Uluslararası Ekonomi Ve Dış Ticaret Politikaları, 2(3), 65–102.
• Polat, Ç. (2007). Türkiye’de İhracata Yönelik Devlet Yardımları. Yaklaşım Dergisi, 174, 437-461.
• Polat, M., & Akan, Y. (2021). An Examination Of The USA-China Trade War Within The Framework Of Game Theory. M. B. Kurt, A. Ç., Ceylan, & Z. Özomay (Ed.), Research & Reviews In Social, Human And Administrative Sciences. Gece Publishing 139-163.
• Sauré, P. (2007). Revisiting The Infant Industry Argument. Journal Of Development Economics, 84(1), 104-117.
• Sever, E., & Demir, M. (2007). Türkiye’de Bütçe Açığı İle Cari Açık Arasındaki İlişkilerin Var Analizi İle İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 47-63.
• Silva, J. R., & Faustino, H. (2001). Strategic Trade Policy And The New WTO Round. IV. International Conference On European Economy, 1-23.
• Song, H., & Witt: (2000). Tourism Demand Modelling And Forecasting: Modern Econometric Approaches. Elsevier Science Ltd.
• Tarı, R., & Yıldırım, D. Ç. (2009). Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye İçin Bir Uygulama. Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, 16(2), 95–105.
• Yücel, F., & Ergin, A. (2015). Otomotiv Ürünleri İhracatında Stratejik Dış Ticaret Yaklaşımı: ABD Ve Japonya Üzerine Bir Uygulama. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(3), 101–110.
• Yücesan, M., Torun, K., & Mustafa: (2017). Döviz Kuru Değişimlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkileri: Türkiye’nin Yeni Dış Ticaret Pazarları Arayışında Seçilmiş Ülke Grupları Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1288-1297.
• World Trade Organization (1994). General Agreement On Trade And Tariff. Https://www.wto.org/english/tratop_e/gatt_e/clash_gatt_negotiators_e.htm
• Zhang, A., & Zhang, Y. (1998). An Analysis Of Import Protection As Export Promotion Under Economies Of Scale. Japan And The World Economy, 10(2), 199-219.