KOAH Hastalarında Dispne Şiddetinin ve Genel İyi Oluş Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 1, 37 - 60, 23.07.2024

Fuat Özkaraca , Cemile Kütmeç Yılmaz

Bu makale için 23 Temmuz 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ighd/issue/84984/1549861

Öz

Amaç: Kronik obstrüktif akciğer (KOAH) hastalarında dispne şiddeti ve yaşam kalitesinin genel iyi oluş düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı nitelikteki bir çalışmadır. Araştırma Ocak- Haziran 2023 tarihleri arasında bir eğitim araştırma hastanesinin göğüs hastalıkları kliniklerinde yatarak tedavi alan 203 KOAH tanılı birey ile yürütülmüştür. Veriler, tanıtıcı bilgi formu, KOAH Değerlendirme Testi (CAT), Dispne – 12 Ölçeği ve Genel İyi Oluş Ölçeği-Kısa Formu (GİOÖ-KF) kullanılarak toplandı. Tanımlayıcı özellikler sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma kullanılarak özetlendi.
Bulgular: Bireylerin %38.92’sinin 65 yaş altı grupta yer aldığı, %50.25’inin erkek, %71.43’ünün evli, %54.68’inin KOAH tanı süresinin 0-9 yıl aralığında olduğu saptanmıştır. Çalışmada hastaların %46.31’i sigarayı bıraktığını, %87.19’u pasif sigara dumanına maruz kaldığını, %71.43’ü KOAH’a ek en az bir kronik hastalığı olduğunu bildirmiştir. Dispne-12 Ölçeğinin toplam puan ortalaması 24.49±9.08, Genel İyi Oluş Ölçeği toplam puan ortalaması 30,86±14,89 ve KOAH Değerlendirme Testi toplam puan ortalaması 25,13±10,11 olarak bulunmuştur. Genel İyi Oluş Ölçeği puanı ile Dispne-12 Ölçeği ve KOAH Değerlendirme Testi puanları arasında doğrusal negatif yönde zayıf düzeyde bir ilişki olduğu belirlenmiştir (sırasıyla; r=-0,208, r=-0,196, r=-0,212, r=-0,191 p<0,01). Yani KOAH hastalarında dispne şiddeti arttıkça ve yaşam kalitesi kötüleştikçe genel iyi oluş düzeyi azalmaktadır.
Sonuç: Bu bulgular doğrultusunda, KOAH hastalarında dispne şiddeti, yaşam kalitesi ve genel iyi oluş düzeyinin değerlendirilmesi, dispne ile baş etme becerilerinin geliştirilmesi, yaşam kalitesini ve genel iyi oluş düzeyini etkileyen faktörlerde göz önünde bulundurularak hemşirelik bakım planında yaşam kalitesini ve genel iyi oluş halini arttırmaya yönelik girişimlere de yer verilmesi önerilmektedir.

Investigation of Dyspnoea Severity and General Well-Being Levels in COPD Patients

Objective: To examine the relationship between dyspnea severity and quality of life and general well-being in chronic obstructive pulmonary (COPD) patients.
Material and Methods: It is a descriptive and correlational study. The study was conducted with 203 individuals diagnosed with COPD who received inpatient treatment in the chest diseases clinics of a training and research hospital between January and June 2023. Data were collected using a descriptive information form, COPD Assessment Test (CAT), Dyspnoea - 12 Scale and General Well-being Scale (GWS). Descriptive characteristics were summarised using number, percentage, mean and standard deviation.
Results: In the study, it was found that 38,92% of the individuals were in the group under 65 years of age, 50,25% were male, 71,43% were married, and 54,68% had a COPD diagnosis period of 0-9 years. In the study, 46.31% of the patients reported that they quit smoking, 87.19% reported that they were exposed to passive smoke, and 71.43% reported that they had at least one chronic disease in addition to COPD. There is a linear negative very weak relationship between the General Well-Being Scale score and the Dyspnoea-12 Scale and COPD Assessment Test scores (r=-0,208, r=-0,196, r=-0,212, r=-0,191 p<0,01, respectively). In other words, as the severity of dyspnea increases and the quality of life worsens in COPD patients, the general level of well-being decreases.
Conclusion: In line with these findings, it is recommended to evaluate dyspnea severity, quality of life and general well-being in COPD patients, to develop coping skills with dyspnea, and to include interventions to increase quality of life and general well-being in the nursing care plan by considering the factors affecting quality of life and general well-being.

Anahtar Kelimeler

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, dispne, yaşam kalitesi, genel iyi oluş, hemşirelik.

Etik Beyan

var

Kaynakça

• 1. Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease - GOLD. Global Strategy for the Diagnosis, Management, and Preventıon of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (2023 Report) https://goldcopd.org/wp-content/uploads/2023/03/GOLD-2023-ver-1.3-17Feb2023_WMV.pdf Accessed February17,2023.
• 2. GBD Chronic Respiratory Disease Collaborators. Prevalence and attributable health burden of chronic respiratory diseases, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet Respir Med. 2020;8(6):585-596. doi:10.1016/S2213-2600(20)30105-3
• 3. Halpin DMG, Vogelmeier CF, Agusti A.; Lung Health for All: Chronic Obstructive Lung Disease and World Lung Day. Am J Respir Crit Care Med. 2022;206(6):669-671. doi:10.1164/rccm.202207-1407ED.
• 4. Wang H, Ye X, Zhang Y, Ling S. Global, regional, and national burden of chronic obstructive pulmonary disease from 1990 to 2019. Front Physiol. 2022;13:925132.
• 5. TÜİK Kurumsal. Ölüm Nedeni İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-Nedeni-Istatistikleri-2018-30626 26 Nisan 2019’ da erişildi.
• 6. Yılmaz CK. Hastanede yatan kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylerde dispne şiddeti ve genel konfor düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektron Derg. 2020;13(4):222-230. doi:10.46483/deuhfed.677896
• 7. Marvel J, Yu TC, Wood R, Small M, Higgins VS, Make BJ. Health status of patients with chronic obstructive pulmonary disease by symptom level. Chronic Obstr Pulm Dis J COPD Found. 3(3):643-652. doi:10.15326/jcopdf.3.3.2015.0177
• 8. Miravitlles M, Worth H, Soler Cataluña JJ, et al. Observational study to characterise 24-hour COPD symptoms and their relationship with patient-reported outcomes: results from the ASSESS study. Respir Res. 2014;15(1):122. doi:10.1186/s12931-014-0122-1
• 9. Price D, Small M, Milligan G, Higgins V, Gil EG, Estruch J. Impact of night-time symptoms in COPD: a real-world study in five European countries. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2013;8:595-603. doi:10.2147/COPD.S48570
• 10. Sharma P, Sharma S. Prevalence of dyspnea and its associated factors in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Indian J Respir Care. 2022;8(1):36-41. doi:10.4103/ijrc.ijrc_21_18.
• 11. Tel Aydin H, Tok Yildiz F, Karagözoğlu Ş, Özden D. Hastaların bakış açısıyla kronik obstrüktif akciğer hastalığı ile yaşamak: Fenomenolojik çalışma. Florence Nightingale J Nurs. 2013;20(3):177-183.
• 12. Çalık Kütükcü E, Arıkan H, Sağlam M, Vardar Yağlı N, İnal İnce D, Öksüz Ç, Savcı S, Düger T, Çöplü L. Kronik obstrüktif akciğer hastalarında çok boyutlu hastalık şiddeti ve günlük yaşam aktiviteleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. J Exerc Ther Rehabil. 2016;2(2):53-60.
• 13. Gökçek Ö, Hüzmeli ED, Katayıfçı N. Kronik obstrüktif akciğer hastalarında dispnenin yaşam kalitesi ve depresyona etkisi. Acıbadem Univ Sağlık Bilim Derg. 2019;10(1):84-88. doi:10.31067/0.2018.89
• 14. Ay A, Çıray N. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan Hastaların Aktiflik Düzeyi ve Yaşam Kalitesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 2023;16(1):39-50. https://doi.org/10.46483/deuhfed.921252.
• 15. Kalafatoğlu MR, Çelik SB. Genel İyi Oluş Ölçeği Kısa Formunun Türkçe’ ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS Int J Soc Res. 2020;15(25):3633-3653. doi:10.26466/opus.644835
• 16. Diener E, Lucas RE, Oishi S. Advances and open questions in the science of subjective well-being. Collabra Psychol. 2018;4(1):15. doi:10.1525/collabra.115
• 17. Memnun S. Algılanan Esenlik Ölçeğinin (Perceived Wellness Scale) geçerlilik ve güvenilirlik çalışması ve beden eğitimi öğretmenlerinin esenlik algıları [Master tezi]. İstanbul, Türkiye: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü;2006
• 18. Miravitlles M, Ribera A. Understanding the impact of symptoms on the burden of COPD. Respir Res. 2017;18(1):67. doi:10.1186/s12931-017-0548-3.
• 19. Başar S. Düzenli egzersizin depresyon, mutluluk ve psikolojik iyi oluş üzerine etkisi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Derg. 2018;5(3):25-34.
• 20. Aşiret GD, Okatan C. Determination of the Relationship Between Drug Compliance Levels and Spiritual Well-Being of Hypertension Patients. Turk J Cardiovasc Nurs 2019;10(23):122–128. DOI: 10.5543/khd.2019.66376
• 21. Gupta N, Pinto LM, Morogan A, Bourbeau J. The COPD assessment test: a systematic review. Eur Respir J. 2014;44(4):873-884. doi:10.1183/09031936.00025214.
• 22. Yorgancioğlu A, Polatlı M, Aydemir Ö, et al. KOAH Değerlendirme Testinin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Tuberk Toraks. 2012;60(4):314-320.
• 23. Sundh J, Ställberg B, Lisspers K, Kämpe M, Janson C, Montgomery S. Comparison of the COPD Assessment Test (CAT) and the Clinical COPD Questionnaire (CCQ) in a Clinical Population. COPD J Chronic Obstr Pulm Dis. 2016;13(1):57-65. doi:10.3109/15412555.2015.1043426.
• 24. Yorke J, Moosavi SH, Shuldham C, Jones PW. Quantification of dyspnoea using descriptors: development and initial testing of the Dyspnoea-12. Thorax. 2010;65(1):21-26. doi:10.1136/thx.2009.118521
• 25. Gök Metin Z, Helvacı A. Dispne-12 Ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Hemşire Fakültesi Derg. 2018;5(2):102-115. doi:10.31125/hunhemsire.454354
• 26. Longo Y, Coyne I, Joseph S. Development of the short version of the Scales of General Well-Being: The 14-item SGWB. Personal Individ Differ. 2018;124:31-34. doi:10.1016/j.paid.2017.11.042
• 27. Çakıcı M ve Gök Metin Z. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan geriatrik bireylerde dispne, bakım bağımlılığı ve kırılganlık arasındaki etkileşim. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi. 2020;34(3):95-104. doi:10.5222/İGH.2020.25733.
• 28. Gruenberger JB, Vietri J, Keininger DL, Mahler DA. Greater dyspnea is associated with lower health-related quality of life among European patients with COPD. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2017;12:937-944. Published 2017 Mar 20. doi:10.2147/COPD.S123744
• 29. Amado Diago CA, Puente Maestu L, Abascal Bolado B, Agüero Calvo J, Hernando Hernando M, Puente Bats I, Agüero Balbín R. Translation and Validation of the Multidimensional Dyspnea-12 Questionnaire. Arch Bronconeumol (Engl Ed). 2018 Feb;54(2):74-78. English, Spanish. doi: 10.1016/j.arbres.2017.08.001. Epub 2017 Nov 6. PMID: 29122333.
• 30. Al-Gamal E, Yorke J. Perceived breathlessness and psychological distress among patients with chronic obstructive pulmonary disease and their spouses. Nurs Health Sci. 2014;16(1):103-111. doi:10.1111/nhs.12073.
• 31. Helvaci A, Izgu N, Özdemir L. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylerde dispne şiddeti ve etkileyen faktörler. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilim Enstitüsü Derg. 2020;7(3):318-324. doi:10.34087/cbusbed.684158
• 32. Belza B, Steele BG, Hunziker J, Lakshminaryan S, Holt L, Buchner DM. Correlates of physical activity in chronic obstructive pulmonary disease. Nurs Res. 2001;50(4):195.
• 33. Falter LB, Gignac MA, Cott C. Adaptation to disability in chronic obstructive pulmonary disease: neglected relationships to older adults’ perceptions of independence. Disabil Rehabil. 2003;25(14):795-806. doi:10.1080/0963828031000093495
• 34. Kar S, Zengin N. KOAH’lı Hastalarda sosyodemografik ve hastalık ile ilgili özelliklere göre sağlık durumunun incelenmesi. J Pro Health Res 2019; 1(1):1-7
• 35. Ci̇mi̇nli̇ A, Yilmaz AT, Kazdal C. Ortopedik engelli bireylerde iyi oluş ve sosyal dışlanma arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Derg. 2023;18(37):241-257. doi:10.35675/befdergi.1198987.
• 36. Samajdar S, Halder S. Health-related quality of life and psychological well-being in chronic obstructive pulmonary diseases. Telangana J Psychiatry. 2021;7(1):29. doi:10.4103/tjp.tjp_18_21
• 37. Arslan C, Ünsar S. Kronik obstrüktif akciğer hastalarında dispne algısı ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Anadolu Hemşire ve Sağlık Bilim Derg. 2021;24(1):42-50. doi:10.17049/ataunihem.732692.
• 38. Akbay S, Kurt B, Ertürk A, Gülhan M, Çapan N. Kronik obstrüktif akciğer hastalığında yaşam kalitesi ve solunum fonksiyon testi ile ilişkisi. Tüberküloz ve Toraks Derg. 2001;49(3):338-344.
• 39. Kütmeç Yilmaz C, Kara FŞ. The effect of spiritual well-being on adaptation to chronic illness among people with chronic illnesses. Perspect Psychiatr Care. 2021 Jan;57(1):318-325. doi: 10.1111/ppc.12566. Epub 2020 Jun 28. PMID: 32596844.
• 40. Crişan AF, Oancea C, Timar B, Fira-Mladinescu O, Tudorache V. Balance ımpairment in patients with COPD. PLOS ONE. 2015;10(3):e0120573. doi:10.1371/journal.pone.0120573
• 41. Gil HI, Zo S, Jones PW, Kim BG, Kang N, Choi Y, Cho HK, Kang D, Cho J, Park HY, Shin SH. Clinical Characteristics of COPD Patients According to COPD Assessment Test (CAT) Score Level: Cross-Sectional Study. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2021 Jun 1;16:1509-1517. doi: 10.2147/COPD.S297089. PMID: 34103908; PMCID: PMC8179738.
• 42. Jones PW, Brusselle G, Dal Negro RW, et al. Properties of the COPD assessment test in a cross-sectional European study. Eur Respir J. 2011;38(1):29–35. doi:10.1183/09031936.0017721013
• 43. Agustí A, Soler JJ, Molina J, et al. Is the CAT questionnaire sensitive to changes in health status in patients with severe COPD exacerbations? COPD. 2012;9(5):492–498. doi:10.3109/ 15412555.2012.692409
• 44. Henoch I, Strang S, Löfdahl CG, Ekberg-Jansson A. Health-related quality of life in a nationwide cohort of patients with COPD related to other characteristics. European Clinical Respiratory Journal. 2016;3(1):31459.