Hokand Hanlığı’ndaki Yargı Kurumları Üzerine Kısa Bir Bakış

Yıl 2016, Sayı: 28, 293 - 305, 30.10.2016

Fahrettin Atar Aiitmamat Karıev

Öz

Hokand Hanlığı Orta Asya’da 1709-1876 yılları arasında başşehir Hokand olmak üzere Fergana bölgesinde hüküm süren bir devlettir. Hanlığın kurucusu Ming kabilesine mensup olan Şâhruh’tur. Şâhruh’un 1709 tarihinde kurduğu bu devlet “Hokand Hanlığı” ve “Fergana Hanlığı” adıyla bilinmektedir. Hokand Hanlığı’ında yargı görevi önceki İslâm devletlerinde olduğu gibi başta kâdılar olmak üzere a‘lam, müftü, mırza (kâtip) gibi unvanlı memurlar tarafından ifâ edilmiştir. Bu makalede Hokand Hanlığı’ndaki “Yüksek Saray Mahkemesi-Âlî Saroy Mahkamasi”, “Kâdı’l-Askerlik Kurumu”, “Muhtesiplik Müessesesi”, “Kâdı-i Kelanlık (Başkâdılık)” ve “Kâdılık Teşkilâtı”nın yapısı ve işleyişi, bu kurumdaki görevlilerin adlî yetkileri, tayinleri, terfileri ve azilleri gibi hususlar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hokand Hanlığı , Yüksek Saray Mahkemesi , Kâdı’l-Asker , Muhtesip , Kâdı-i Kelan , Kâdı , A’lam , Müftü , Mırza

A Bief Overview Of Judicial Institutions In Khanate Of Hokand/Kokand

Öz

Hokand Khanate was a state that located in Fergana Valley which in the ascendant between 1709-1876 years in Central Asia. Capital city of the Khanate was Hokand. The founder of the Khanate was Ming tribe member named Shahruh. The state which established by Sharuh in 1709 was known as “Hokand Khanate” and also “Fergana Khanate”. In the Hokand Khanate, jurisdiction was executed by titled government employers like “kâdı”, “a’lam”, “müftü” and “mırza” as in the previous first Islamic States. In this article authorities, assignments, promotions and dismissals of government employers who execute jurisdiction “Yüksek Saray Mahkemesi-Âlî Saroy Mahkamasi”, “kâdı’laskerlik”, “muhtesiplik institution”, “kâdı-i kelanlık” and “kâdılık” and will be examined.

Anahtar Kelimeler

Hokand Khanate, Court of White House, Kâdı’l-Asker, Muhtesip, Kâdı-i Kelan, Kâdı, A’lam, Müftü, Mırza