Financing Through Shares and Convertible Bonds in Venture Capital Investment Trusts from an Islamic Law Perspective

Yıl 2025, Sayı: 45, 155 - 182, 30.06.2025

Abdullah Kuluç

https://doi.org/10.59777/ihad.1537279

Öz

Venture capital plays a crucial role in promoting economic development and technological innovation, particularly in financing innovative enterprises with high growth potential. This study aims to evaluate the financing methods employed by venture capital investment trusts (VCITs) from the perspective of Islamic law. Venture capital investment trusts primarily employ two financing methods when investing in entrepreneurial firms: equity acquisition and convertible bond purchases. The literature contains studies that examine the similarities between venture capital, interest-free finance, and mudaraba. Some existing research considers venture capital as a modern interpretation of mudaraba, arguing that this model aligns, to some extent, with the principles of Islamic law. Others have analyzed the operational structure of venture capital by focusing on the American venture capital model and have provided various evaluations in this regard. In the context of Türkiye, some scholars suggest that venture capital investments should be encouraged through participation banks. However, there is no comprehensive study from a jurisprudential (fiqh) perspective regarding the nature of the financial support provided by venture capital investment trusts (VCITs) to entrepreneurial firms in Türkiye. This gap highlights the need for a more detailed examination of the subject within the framework of Islamic law. Within the scope of Türkiye's legal framework, the structure and functioning of venture capital investment trusts have been elaborated, with particular emphasis on the structure of shareholder agreements as outlined in the Communiqué on the Principles Regarding Venture Capital Investment Trusts. The compliance of venture capital financing methods with Islamic law varies depending on the specific financing instruments used. Therefore, each financing method must be examined separately within the framework of Islamic legal principles. Although there are certain similarities between mudaraba and venture capital, significant differences exist in practice. In this context, structuring venture capital in accordance with Islamic finance principles is of great importance. Such an approach would both contribute to economic development and ensure the establishment of legitimate financing models within the framework of Islamic law. This study provides a comprehensive analysis of the relationship between venture capital investment methods and Islamic law, offering a guiding framework for Muslim investors and policymakers in this regard.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law , Financing Methods , Venture Capital , Equity , Convertible Bonds

Teşekkür

I would like to express my sincere gratitude to my esteemed professors, especially Abdullah Durmuş, as well as Hasan Hacak and Süleyman Kaya, for their valuable contributions to the development of this study.

İslam Hukuku Perspektifinden Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarında Pay ve Paya Dönüştürülebilir Tahvillerle Finansman

Öz

Girişim sermayesi, ekonomik kalkınmanın ve teknolojik yeniliklerin teşvik edilmesinde önemli bir fonksiyon üstlenmekte olup, özellikle yenilikçi ve yüksek büyüme potansiyeline sahip işletmelerin finansmanında kritik bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarında kullanılan finansman yöntemlerinin İslam hukuku perspektifinden değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları, girişim şirketlerini finanse ederken temelde pay alımı ve paya dönüştürülebilir tahvil alımı yöntemlerine başvurmaktadır. Literatürde, girişim sermayesi ile faizsiz finans ve mudârebe arasında benzerlikleri ele alan çalışmalar bulunmaktadır. Mevcut araştırmaların bir kısmı, girişim sermayesini mudârebenin modern bir yorumu olarak değerlendirmekte, bu modelin İslam hukuku ilkelerine belirli ölçüde uyum sağladığını öne sürmektedir. Bir kısmı ise Amerikan girişim sermayesi modelini temel alarak girişim sermayesinin işleyişini analiz etmiş ve bu bağlamda çeşitli değerlendirmelerde bulunmuştur. Türkiye bağlamında, girişim sermayesi yatırımlarının katılım bankaları aracılığıyla teşvik edilmesi gerektiği yönünde çeşitli görüşler de öne sürülmektedir. Ancak, Türkiye’deki girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının (GSYO) girişim şirketlerine sağladığı finansal desteğin mahiyeti ile ilgili fıkhî açıdan kapsamlı bir çalışmaya rastlanmamaktadır. Bu durum, konunun İslam hukuku çerçevesinde daha ayrıntılı bir şekilde ele alınmasına duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır. Türkiye’deki hukuki düzenlemeler kapsamında, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının yapısı ve işleyişi detaylandırılmış, özellikle Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği çerçevesinde pay sahipliği sözleşmelerinin yapısı ele alınmıştır. Girişim sermayesinin kullandığı yöntemlerin İslam hukuku açısından uygunluğu, kullanılan finansman yöntemine göre farklılık arz etmektedir. Bundan dolayı her yöntemin fıkhî ilkeler çerçevesinde ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir. Mudârebe ile girişim sermayesi arasında belirli benzerlikler bulunsa da uygulamada çeşitli farklılıklar mevcuttur. Bu bağlamda, girişim sermayesinin İslam hukuku prensiplerine uygun bir yapıya kavuşturulması büyük önem taşımaktadır. Böylece hem ekonomik kalkınmaya katkı sağlanacak hem de İslam hukuku çerçevesinde meşru finansman modelleri oluşturulmuş olacaktır. Bu çalışma girişim sermayesi şirketlerinin söz konusu yöntemlerini İslam hukuku ile olan ilişkisini detaylı bir şekilde ele almakta ve bu doğrultuda Müslüman yatırımcılar ve politika yapıcılar için rehber niteliğinde bir çerçeve sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku , Finansman Yöntemleri , Girişim Sermayesi , Pay , Paya Dönüştürülebilir Tahvil

Teşekkür

Bu çalışmanın ortaya çıkmasında değerli katkılarını esirgemeyen, başta Abdullah Durmuş hocam olmak üzere, Hasan Hacak ve Süleyman Kaya hocalarıma içten teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• AAOIFI. Faizsiz Finans Standartları. İstanbul: TKBB Yayınları, 2024.
• Akartepe, Batuhan Buğra. “Borsada İşlem Gören Borçlanma Araçlarının Fıkhî Analizi”. Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı- X. ed. Mustafa Çakır - Fatih Mehmet Aydın. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Akbay, Direnç. “Anonim Ortaklık Pay Sahipleri Arasında Yapılan Önalım Hakkı İçeren Sözleşmeler.” İstanbul Hukuk Mecmuası 77/2 (2019), 697-746. https://doi.org/10.26650/mecmua.2019.77.2.0008.
• Apaydın, H. Yunus. “Fesad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/417-421. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Atilla, Onur. Girişimciliğin Finansmanında Risk Sermayesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Aydın, Mehmet Alper. Girişim Sermayesi Kavramı ve Bankalar Açısından Girişim Sermayesi Uygulamaları (İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Aydoğan, Gökhan. Pay Senedine Dönüştürülebilir Tahviller. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Aypek, Nevzat vd. Ekonomik Terimler Sözlüğü: Açıklamalı ve İngilizce Karşılıklı. Ankara: Gazi Kitabevi, 2009.
• Bayındır, Servet. Fıkhî ve İktisadî Açıdan İslamî Finans-II (Para ve Sermaye Piyasaları). İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2015.
• Bayındır, Servet. İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2005.
• Bel‘îdî, Abdullah. et-Temvîl bi-Ra’si’l-Mâli’l-Muhâtır Dirâse Muqârane ma‘ et-Temvîl bi-Nizâmi’l-Muşâreke. Cezayir: El-Hac Lakhder Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Civan, Mehmet - Uğurlu, Mustafa. “Risk Sermayesi Finansman Modeli ve Gaziantep İlinde KOBİ’lerin Halka Açılmasına Yönelik Model Önerisi”. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21/1 (2002), 79-109.
• Çiller, Tansu - Çizakça, Murat. Türk Finans Kesiminde Sorunlar ve Reform Önerileri. İstanbul: Yenilik Basım Evi, 1989.
• Çizakça, Murat. İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi. çev. Şehnaz Layıkal. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Çonkar, Kemalettin. Risk Sermayesi Finansman Yöntemi. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, 2007.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali. İstanbul: Erkam Yayınları, 1993.
• Döndüren, Hamdi. “İslam Bankacılığı ve Risk Sermayesi”. İslamî Araştırmalar 6/1 (1992), 17-31.
• Durmuş, Abdullah. “Yatırım Fonlarının Fıkhî Niteliği”. Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı- X. ed. Mustafa Çakır - Fatih Mehmet Aydın. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Erdoğdu, Aylin. Türkiye’ de Kobilerin Finansmanında Risk Sermayesinin Rolü ve Önemi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001. https://www.proquest.com/docview/2569584095/abstract/993030ACA0D74BD5PQ/1
• GSYOİET, Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (Madde No. III 48/3). Resmî Gazete 28790 (09 Ekim 2013). Erişim 09 Ekim 2013. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131009-15.htm
• Halil, Ahmet b. Muhammed. Eshüm ve’s-senedât ve Ahkâmuhâ. ed Dammam: Dâru İbni’l-Cevzi, 1426h.
• Hocaoğlu Yıldız, Emine Seda. Türkiye’de Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Üzerine Bir Analiz. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, İşletme Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Imranî, Abdullah b. Muhammed. el-Menfe’atü fi’l-Karz. Riyad: Dâru Künûzi İşbilya, 2010.
• Ince, Salih Tayfun. Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları ve Paysahipleri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• IIFA, International Islamic Fiqh Academy. “Qarār bi-shaʼn al-aswāq al-mālīyah”. Erişim 19 Temmuz 2024. https://iifa-aifi.org/1845.html
• İlgün, Yasin. Borsa İstanbul’da İşlem Gören Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Finansal Performanslarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019. https://acikerisim.ohu.edu.tr/xmlui/handle/11480/8251
• İşeri, Müge. Risk Sermayesi ve Türkiye’deki Geleceği. İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2001.
• Kalkan, Cemal. Mudârabe Sözleşmesinde Kâr. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Kumaş, Mehmet Salih. “Bir Finansman Yönetimi Olarak İş Ortaklığı Uygulaması (Mudârabe-Commenda Karşılaştırması)”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2006), 369-383.
• Kumaş, Mehmet Salih. “Faizsiz Bir Finans Yöntemi Olarak Venture Capital Sistemi ve İslam Bankacılığı İle Mukayesesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2007), 279-298.
• Kumar, Sumit. “Risk Rationalization of OTC Derivatives in SOFR (Secured Overnight Funding Rate) Transition: Evidence from Linear Interest Rate Derivatives.” Academy of Accounting and Financial Studies Journal 26/3 (2022), 1–22.
• Külahcı, Mengü Hafize. Girişim Sermayesi ve Firma Performansı. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Kildokum, Hakan. “Girişim Sermayesinin Türkiye Serüveni-Bir Modele Yönelik Fırsat Arayışı”. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2012). https://dergipark.org.tr/tr/pub/bsbd/issue/43799/537987
• OECD. Venture Capital and Innovation. Paris: OECD Publications, 1996.
• Övek, Pınar. Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları ve Muhasebe Sistemi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Şen, Bünyamin. Türkiye'de Faaliyette Bulunan Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının Finansal Performansları Üzerinde Etkili Olan İçsel Faktörlerin İncelenmesi. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024.
• TDK, Türk Dil Kurumu. “Finansman”. Erişim 02 Ağustos 2021 Mayıs 2017. https://sozluk.gov.tr 02 Ağustos 2021. https://sozluk.gov.tr/
• Uludağ, İlhan. Gümrük Birliği Sürecinde KOBİ'ler ve Risk Sermayesi Şirketleri Modeli. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, 1996.
• Ülgen, Hüseyin vd. Kıymetli Evrak Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2014.
• Yılmaz, Hakan. Girişim Sermayesi Finansman Modeli: İstanbul İlinde Bir Uygulama. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Yılmaz, Pınar. Ticaret Hukuku I. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2003.
• Zaimoğlu, Tülay. Risk Sermayesi ve Türkiye’de Uygulama Olanakları. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu, 1995.
• Zühaylî, Vehbe. el-Mu‘âmelâtü’lmâliyye el-Mu‘âsıra. Dımaşk: Dâru’l Fikr, 2002.