Hz. Peygamber’in Fiillerinin Hükme Tesiri Meselesine Aliyyü’l-Kârî’nin Yaklaşımı

Yıl 2022, Sayı: 39, 195 - 226, 30.06.2022

Muhammed Furkan Taha Demirbaş , Mehmet Özşenel

Öz

Ağırlıklı olarak hicrî X., miladi XVI. asırda yaşayan ve 1014/1605 yılında vefat eden Aliyyü’l-Kârî, çocukluk döneminden itibaren ilim tahsiline başlamış, bu doğrultuda önce Herat’ın daha sonra Mekke’nin önde gelen âlimlerinden dersler almıştır. Öğrenimini tamamladıktan sonra kendi zamanındaki ilmî çevrelerin teveccühünü kazanmış, bir taraftan eser telifiyle iştigal ederken diğer taraftan pek çok talebe yetiştirmiştir. Önceleri kırâat ve hat sanatlarındaki maharetiyle öne çıkmış, herhangi bir resmi vazife kabul etmemiş, kendi eliyle yazdığı mushafları satarak senelik kazancını temin etmiştir. Aralarında sarf, tefsir, fıkıh, fıkıh usûlü, hadis, hadîs usûlü, tasavvuf gibi muhtelif ilim dallarının yer aldığı farklı alanlarda iki yüzden fazla eser telif etmiştir. Müellifin farklı ilim dallarına vâkıf olması ve eser verdiği pek çok sahada kabul görmesi onun düşüncelerini son derece önemli bir hale getirmektedir. Bu minvalde fıkıh, fıkıh usûlü ve hadis ilimleriyle bağlantılı olduğu bilinen Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerinin hükme tesiri konusunu Aliyyü’l-Kârî’nin bütüncül yaklaşımı ve geniş bir perspektife yayılmış olan uygulamalarıyla incelemek son derece faydalı sonuçlar doğuracaktır.
Bu çalışmanın amacı fıkıh usûlü, fıkıh ve hadis ilimlerinde önemli bir yeri olan Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerinin hükme tesiri konusunu teorik bir biçimde Hanefîlerin bakış açılarıyla, pratikte de Aliyyü’l-Kârî’nin uygulamaları üzerinden incelemektir. Çalışmanın merkezinde Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiilleri konusu bulunmaktadır. Hz. Peygamber’in fiilleri tabiri ile onun kasıtlı bir biçimde gerçekleştirdiği, ümmet tarafından tâbi olunması ve uygulanması mümkün olan fiilleri kastedilmektedir. Konu ile irtibatı bulunan ve konunun anlaşılması için bilinmesine ihtiyaç duyulan çeşitli hususlar bulunmaktadır. Bu doğrultuda öncelikle Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiilinin niteliği tespit edilmelidir. İkinci olarak uygulamanın ona mahsus olup olmadığının anlaşılması gerekmektedir. Zira Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) uyguladığı bazı şerʿî hükümlerin ümmet hakkında aynı vasfı taşımaması söz konusudur.
Cumhura göre Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) hükmü bilinen ve ona mahsus olmadığı anlaşılan fiillerinin ümmet için de aynı hükmü ifade ettiği belirtilmiştir. Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) hükmü bilinmeyen fiilleri ise ibâdâta yahut da muâmelâta ilişkin olması bakımından iki kısımda ele alınmıştır. Ümmetin onun muâmelâta dair olan fiillerini uygulamasının hükmünün ibâha olduğu hususunda icmâ edilmiştir. Ancak ümmetin onun ibâdâta dâhil olan ve vasfı bilinmeyen fiillerine tabi olmasının hükmü hem mezhep içi hem de mezhepler arası tartışmalara konu olmuştur. Bu hususta dört farklı görüş serdedilmiştir. Bazı âlimler Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiilinin niteliği belirleninceye kadar tevakkuf edilmesi gerektiğini savunmuşlardır. Diğer bir kısım ise Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiilinin aslı itibariyle ona mahsus olduğunu iddia etmişlerdir. Onlara göre ümmetin –o fiilde Hz. Peygamber’e (aleyhisselâm) ortak olduğuna delâlet eden bir delil bulunmadıkça- ona tabi olmasının hükmü ibâhadır. Görüşlerine çeşitli ayet-i kerîmeleri delil gösteren bazı âlimler ise ümmeti ittibâdan men edecek bir delil bulunmadıkça Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerine tâbi olmanın vacip olduğunu öne sürmüşlerdir. Aliyyü’l-Kârî cumhura göre ümmetin hükmü bilinmeyen konularda Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerine ittibâsının mübah olduğunu belirtmiş ve bir fiilinin aslı itibariyle ona mahsus olmadığını, şerʿî bir hüküm ifade ettiğini bildirmiştir. Kendisi de bu konuda cumhurun görüşünü tercih etmiştir.
Aliyyü’l-Kârî Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerinin şerʿî bir hüccet olduğunu savunmuş ve istidlâllerinde nebevî fiillerden de istifade etmiştir. Ayrıca müellif ferʿî meselelerde –özellikle Hanefîler ile Şâfiîler arasındaki- tartışmalara vurgu yapmış ve bu konularda Hanefîlerin görüşlerini tercih etmiştir.
Aliyyü’l-Kârî Hanefî usûlüne göre ümmetin Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) haricî bir karineden bağımsız olan fiillerini uygulamasının hükmünün nedb olduğunu belirtmiştir. Müellifin bu ifadesinden bazı karinelerle ümmetin uygulamasına verilen hükmün değişiklik gösterebileceği anlaşılmıştır. Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerinin emir, nehiy, terk, muvâzabe ve inkâr gibi unsurlarla beraber bulunmasının ve fiili işleme sıklığının bu karineler arasında olduğu ve ümmete yansıyan hükme belirli ölçülerde tesir ettiği belirlenmiştir. Bu doğrultuda Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerinin ümmete farz, vâcip, sünnet-i müekkede, müstehab veya caiz gibi hükümler halinde yansımış olabileceği tespit edilmiş ve bahsi geçen karinelerin hükmü belirlemedeki rollerine işaret edilmiştir. Müellif Hz. Peygamber’in (aleyhisselâm) fiillerinin zâtî özellikleri ile bağlantılı bazı konularda da beyanlarda bulunmuş, böylece konuya dair küllî bir bakış açısı ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Hz. Peygamber’in fiilleri, İttibânın hükmü, Muvâzabe, Aliyyu’l-Kârî

Alī al-Qārī’s Approach to the Issue of the Effect of the Acts of the Prophet to the Judgement

Öz

Alī al-Qārī lived between 930/1524 and 1014/1605. He started to study science from his childhood, and accordingly, he took lessons from the leading scholars of Herāt and Makka. After completing his education, he gained the favour of the scholarly circles of his time, while dealing with writing books on the one hand, he trained many students on the other. At first, he came to the fore with his skill in recitation of Quran and calligraphy and did not accept any official duties and earned his annual income by selling the muṣḥafs he wrote. He wrote more than two hundred books in different fields, including various branches of science, such as ṣarf, tafsīr, fiqh, methodology of fiqh, hadīth, methodology of hadīth and sufism. The fact that he is knowledgeable in different branches of science and that he is accepted in many fields of Islamic diciplines make his thoughts extremely significant. In this respect, examining the effect of the acts of the Prophet Muhammad, who is known to be related to fiqh, methodology of fiqh and hadith sciences, to the judgement with Ali al-Qari’s holistic approach and applications spread over a wide perspective will yield extremely useful results.
The aim of this study is to examine the effect of the acts of the Prophet, who has an important place in methodology of fiqh and the sciences of fiqh and hadith, to the judgement theoretically from the perspective of Ḥanafis and through the practices of Alī al-Qārī in practice. At the center of the study is the subject of the actions of the Prophet. By the words of the Prophet’s actions, it is meant the actions that he performed intentionally and that can be followed and applied by the ummah. There are various issues that are in contact with the subject and have to be known in order to understand the subject. In this context, first of all, the nature of the action of the Prophet should be determined. Secondly, it is compulsory to understand whether the application is specific to him or not. Because, it is in question that some of the Sharīa rules applied by the Prophet do not have the same qualifications about the ummah.
According to the majority, it is stated that the actions of the Prophet, whose decrees are known and not peculiar to him, express the same decree for the ummah. The actions of the Prophet, whose decree is unknown, are discussed in two parts in terms of being related to worship or treatment. It is agreed that the rule of the ummah to implement his actions related to treatment is ibāḥa. However, the verdict of the ummah to be subject to his acts, which are included in worship and whose qualifications are not known, has been the subject of discussions both within and among sects. There are four different views on this issue. Some scholars have argued that it is compulsory to wait until the nature of the action of the Prophet is determined. Others claimed that the action of the Prophet was originally peculiar to him. According to them, the rule of the ummah to follow him -unless there is an evidence indicating that he is a partner with the Prophet in that deed- is ibāḥa. Some scholars, who cited various verses as evidence for their views, argued that it is obligatory to follow the actions of the Prophet unless there is any evidence that will prevent the ummah from following the same belief. Alī al-Qārī stated that it is permissible for the ummah to follow the actions of the Prophet on matters whose judgment is unknown, and stated that an act is not peculiar to him in essence, but expresses a legislative act. He also preferred the opinion of the majority on this issue.
Alī al-Qārī argued that the actions of the Prophet are a Sharīa proof and he also benefited from prophetic actions in his inferences. In addition, the author emphasized the debates on secondary issues -especially between Ḥanafis and Shāfiīs- and preferred the views of Ḥanafis on these issues.
Alī al-Qārī stated that, according to the Ḥanafi method, the rule of the ummah to implement the actions of the Prophet that are independent of an external presumption is nadb. It is understood from this statement of the author that the judgment given to the practice of the ummah may vary with some presumptions. It has been determined that the acts of the Prophet together with the elements such as order, prohibition, abandonment, muwāzaba and denial, and the frequency of committing the act, are among these presumptions and have a certain effect on the ruling reflected on the ummah. In this context, it has been determined that the actions of the Prophet could be farḍ, wājib, sunnah muakkada, mustaḥab or permissible for the ummah, and the roles of the aforementioned presumptions in determining the verdict were pointed out. The author also made statements on some issues related to the intrinsic characteristics of the actions of the Prophet, thus presenting a universal perspective on the subject.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, The Acts of The Prophet, The Judgement of Ittiba, Muwāzaba, Alī al-Qārī

Kaynakça

• Abdulazîz el-Buhârî, Alâuddîn b. Ahmed b. Muhammed. Keşfu’l-esrâr şerhu Usûli’l-Pezdevî. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1997.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Cemʿu’l-vesâil fî şerhi’ş-Şemâil. thk. Muhammed b. Riyâd el-Ahmed. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2017.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Fethu Bâbi’l-İnâye bişerhi Kitâbi’n-Nukâye –Kitâbu’t-Tahâre-. thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2005.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Fethu bâbi’l-inâye fî şerhi Kitâbi’n-Nukâye fi’l-fıkhi’l-Hanefî. thk. Ahmed Ferîd el-Mizyedî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Mirkâtu’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. thk. Cemâl Îtânî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2015.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Şerhu Müsnedi Ebî Hanîfe. thk. Halîl Muhyiddîn el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2014.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Şerhu müşkilâti Muvattai’l-İmâm Mâlik b. Enes. thk. Ebu’l-Fadl ed-Dimyâtî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2004.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Şerhu Şerhi Nuhbeti’l-fiker fî musta-lahâti ehli’l-eser. thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Şirketu Dâri’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam, ts.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Şerhu’ş-Şifâ. thk. Abdullâh Muham-med el-Halîlî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân. Tavdîhu’l-mebânî ve tenkîhu’l-meânî şerhu Muhtasari’l-Menâr. thk. İlyas Kâblân. Beyrut: Dâru Sâdır, 2006.
• Âmidî, Ebu’l-Hasen Seyfuddîn Ali. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Abdurrezzâk Afîfî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, ts.
• Aygün, Dursun. “Hz. Peygamberin Fiil ve Takrirlerinin Delil Değeri”. Diyanet İlmi Dergi 32/3 (1996), 107-128.
• Aynî, Bedruddîn Mahmud b. Ahmed el-Hanefî. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Aynî, Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed el-Hanefî. Nuhabu’l-Efkâr fî Tenkîhi Mebâni’l-Ahbâr fî Şerhi Meâni’l-Âsâr. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. 19 Cilt. Katar: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2008.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed er-Rûmî. et-Takrîr li Usûli Fah-ri’l-İslâm el-Pezdevî. thk. Abdusselâm Subhî Hâmid. 8 Cilt. Kuveyt: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2005.
• Bakkal, Ali. “Bağlayıcılık Açısından Hz. Peygamber’in Fiilleri Hakkında Bir Değerlen-dirme”. İslam ve Yorum Temel Tartışmalar, İmkânlar ve Sorunlar. haz. Fikret Kara-man. 39-57. Malatya: TDV Yayınları, 2017.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî b. Musa el-Horasânî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillâh. el-Câmiu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Rasûlillâh ve sünenihî ve eyyâmih. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Dımaşk: Dâru Tûki’n-Necât, 2001.
• Cengiz, Mehmet – Çeker, Orhan. “Mütekellimîn (Şâfiiyye) Usûlünde Beyân Nazariyesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 38 (2021), 1-38.
• Dârakutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer. Sünenu’d-Dârakutnî. thk. Şuayb el-Arnaût. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2004.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed. el-Esrâr fi’l-usûl ve’l-furûʿ fî takvîmi edilleti’ş-Şerʿ. thk. Mahmûd Tevfîk Abdullâh. 4 Cilt. Umman: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûn ve’l-Mukaddesâti’l-İslâmiyye, 1999.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed. Takvîmu’l-edille fî usûli’l-fıkh. thk. Halîl Muhyiddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eşʿas es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnaût. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• Ebû Ğudde, Abdulfettâh. “Mukaddime”. Şerhu Şerhi Nuhbeti’l-fiker. mlf. Ali el-Kârî. 1/9-117. Beyrut: Şirketu Dâri’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam, ts.
• Ebû Yaʿlâ el-Mevsılî. Ahmed b. Ali b. el-Müsannâ et-Temîmî, Müsnedü Ebî Yaʿlâ. thk. Hüseyn Selîm Esed. 8 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Meʾmûn li’t-Turâs, 1984.
• Ebü’l-Fazl ed-Dimyâtî. “Mukaddime”. Şerhu müşkilâti Muvattai’l-İmâm Mâlik b. Enes. mlf. Aliyyü’l-Kârî. 1/7-111. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2004.
• Fahru’l-İslâm el-Pezdevî, Ebu’l-Hasen Ebu’l-Usr Ali b. Muhammed b. el-Huseyn b. Ab-dilkerîm. Kenzu’l-vusûl ilâ maʿrifeti’l-usûl. Karaçi: Mir Muhammed Kütübhane-i Merkez-i İlm ve Edeb, ts.
• Fenârî, Muhammed b. Hamza. Fusûlu’l-Bedâiʿ fî Usûli’ş-Şerâiʿ. thk. Muhammed Hasan İsmail. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed et-Tûsî. el-Menhûl min Taʿlîkâti’l-Usûl. thk. Muhammed Hasen Heytû. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1998.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed et-Tûsî. el-Müstesfâ. thk. Muhammed Abdusselâm Abduşşâfî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Güleç, Hasan. “Delil Olarak Hz. Peygamberin Fiilleri”. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1995), 67-78.
• Hindî, Ebû Abdillâh Safiyyuddîn Muhammed el-Urmevî. Nihâyetu’l-Vusûl fî Dirâyeti’l-Usûl. thk. Sâlih b. Süleymân el-Yûsuf. 9 Cilt. Mekke: el-Mektebetu’t-Ticâriyye, 1996.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin Ömer b. Abdulaziz b. Ahmed. Reddu’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 14 Cilt. Beyrut: Da-ru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed. el-Kitâbu’l-musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, h. 1409.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshak. Sahîhu İbn Huzeyme. thk. Muhammed Mus-tafa el-Aʿzamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1975.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Melek, Abdüllatîf b. Firişte. Şerhu Menâri’l-envâr fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1891.
• İbnü’l-Hümâm, Muhammed b. Abdilvâhid el-Hanefî. Şerhu Fethi’l-kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Kalaç, Rıdvan. “Hz. Peygamber’in Fiillerinin Teşrîî Değeri –Bedruddin el-Makdisî Ör-neği-”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/14 (2020), 215-229.
• Karadağ, Bekir. “Hanefî Fıkıh Kaynaklarında Hükme Delalet Etmesi Açısından Hz. Pey-gamber’in Dini Nitelikli Bir Fiile Devamı (Muvâzabe)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 19/2 (2019), 553-569.
• Kâkî, Kıvâmuddîn Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Hucendî. Câmiu’l-esrâr fî şerhi’l-Menâr. thk. Fazlurrahmân Abdulğafûr el-Efğânî. 5 Cilt. Mekke: Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, 2005.
• Kâsım b. Kutluboğa, Ebu’l-Adl Zeynuddîn (Şerefüddîn). Hulâsatu’l-efkâr şerhu Muhtasa-ri’l-Menâr. thk. Hâfız Senâullâh ez-Zâhidî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʿcemu’l-müellifîn. 13 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Müsennâ, ts.
• Kutlay, Halil İbrahim. el-İmâm Aliyyü’l-Kârî ve eseruhu fî ilmi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1987.
• Muhammed Nizâr Temîm – Heysem Nizâr Temîm. “Mukaddime”. Mişkâtu’l-Mesâbîh. mlf. Hatîb et-Tebrîzî. 1/5-12. Beyrut: Şirketu Dâri’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1996.
• Muhibbî, Muhammed el-Emîn b. Fadlillâh el-Ulvânî. Hulâsatu’l-eser. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Nemle, Abdulkerîm b. Ali b. Muhammed. el-Mühezzeb fî ilmi usûli’l-fıkhi’l-mukâren. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
• Özel, Ahmet. Hanefi Fıkıh Alimleri ve Diğer Mezheplerin Meşhurları. Ankara: Türkiye Diya-net Vakfı Yayınları, 2007.
• Şirinov, Rufet. Ali el-Kârî ve Şerh Metodu (Mirkâtu’l-Mefâtîh Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsu’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. thk. Ebu’l-Vefâ el-Afğânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ el-Gırnâtî. el-Muvâfakât. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen. 7 Cilt. Kahire: Dâru İbn Affân, 1997.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidu’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemu’l-evsat. thk. Târık b. Ivadullâh ve Abdulmuhsin b. İbrahim. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1995.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünen. thk. Beşşâr Avvâd Maʿrûf. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Ünal, İsmail Hakkı. “Hanefî Usulcülere Göre Hz. Peygamber’in Fiilleri”. Ankara Üniver-sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37/1 (1997), 191-199.
• Üsmendî, Ebu’l-Feth Alâuddîn Muhammed b. Abdilhamîd b. Hüseyn es-Semerkandî. Bezlu’n-nazar fî’l-usûl. thk. Muhammed Zekî Abdulberr. Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turâs, 1992.
• Ziriklî, Ebû Ğays Muhammed Hayruddîn b. Mahmûd ed-Dımaşkî. el-Aʿlâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2002.