Korku Namazı İle İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Sayı: 38, 209 - 234, 30.10.2021

Taha Çelik

Öz

Korku namazı, hadis literatüründe oldukça geniş bir rivayet hacmine sahiptir. Eserlerde genelde müstakil başlıklar altında zikredilen korku namazının muhtelif pek çok anlatımı vardır. Esasen raf‘u’l-yedeyn örneğinde olduğu gibi çok sayıda sahabiden nakledilen oldukça fazla mesele bulunmakla birlikte sahabilerin naklettiği uygulamalar noktasında korku namazı kadar farklılık gösteren meseleye fazla rastlanmamaktadır. Aynı hadiseye şahit olan sahabilerin söz konusu muhtelif tasvirleri, konuyla ilgili rivayetler çerçevesinde bu namazın kılındığı mekânların tespitine ve kılınış şekillerine ilişkin çok farklı neticelere ulaşılmasına vesile olmuştur. Bu sebeple namazın mahiyeti ve keyfiyetine dair zihinlerde -mevcuttaki haliyle- bir tasavvur oluşması güçtür. İslam dininde namaza, namazın cemaatle kılınmasına, can korkusu taşırken namazın içerdiği manaya yapılan vurguyu ortaya koyma açısından önde gelen örneklerden sayılabilecek korku namazının tasvir ve tahlili önem arz etmektedir. Bu çerçevede makalede, korku namazı ile ilgili kaynaklarda yer alan çok sayıda rivayet; Rasûlullah’ın (s.a.v.) kıldığı korku namazları, namazın kılındığı yerler ve kılınış şekillerinin tespiti gayesiyle tahlil edilmiş ve korku namazı ile ilgili alimlerin muhtelif yaklaşımları değerlendirilmiştir. Hz. Peygamber’in dört farklı yerde; korkunun boyutu yahut düşmanın konumuna göre kısmî farklılaşmalar gösterebilen ve dörde indirgenebilen muhtelif şekillerde korku namazı kıldırdığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Korku Namazı, İhtilaf, Usfan, Zâtürrika‘

Evaluation of the Narrations About Fear Prayer

Öz

Fear prayer has a very large volume of narration in the hadith literature. There are many different expressions of the fear prayer, which is generally mentioned under separate headings in the works. In fact, as in the example of raf’ al-yadeyn, there are quite a lot of issues reported from many companions. However, in terms of the practices narrated by the companions, there are not many issues that differ as much as the fear prayer. The various descriptions of the Companions who witnessed the same event led to very different results from the related narrations regarding the places where this prayer is performed and the way it is performed. For this reason, it is difficult to form an imagination in the minds of the nature and quality of the fear prayer. In the religion of Islam, the description and analysis of the fear prayer, which can be considered as one of the leading examples, is important in terms of revealing the emphasis on prayer, performing the prayer in congregation, and the meaning of prayer while fearing for life. In this context, in this article, many narrations in the sources about the fear prayer was analyzed in order to determine the fear prayers that the Prophet (pbuh) performed, the places where the prayer is performed and the way it is performed, and the approaches to the fear prayer was evaluated. It has been determined that the Prophet (pbuh) led fear prayers in four different places, in different ways which can show partial differentiations according to the size of the fear or the position of the enemy, and can be reduced to four.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Fear Prayer, Disagreement, Usfan, Dhat al-riqa

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî, el-Musannef fi’l-hadîs, thk. Habîburrahman el-A‘zamî, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnaût vd, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Aynî, Bedreddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed, Şerhu Ebî Dâvûd li’l-Aynî, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1420.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân b. Halef b. Sa‘d et-Tücîbî, el-Müntekâ Şerhu’l-Muvattâ, Mısır: Mektebetü’s-Saâde, 1332.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî, Sahihu’l-Buhârî, Dımaşk/Beyrut : Dâru İbn Kesir, 1990.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, thk. Said Bektaş vd, Beyrut/Medine: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye/Dâru’s-Sirâc, 2010.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Muhtasaru İhtiâfi’l-ulemâ, thk. Abdullah Nezir Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1417.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fadl, es-Sünen, thk. Hüseyin Selim Esed, Suudi Arabistan: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Elşad Mahmudov, “Zâtürrika‘ Gazvesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 2013, XLIV, 152.
• Erdem, Mehmet, “Salâtü’l-havf”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 2009, XLIII, 21-23.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed el-Büstî, Meâlimü’s-Sünen, Halep: Matbaatü’l-İlmiyye, 1932.
• Iclî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Abdullah b. Salih, es-Sikât, thk. Abdülalim Abdülazim el-Bestevî, Medine: Mektebetu’d-Dâr, 1985.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddin Abdürrahim b Hüseyin, Tarhu’t-tesrib fî şerhi’t-takrib, Beyrut : Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2020.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî, el-İstizkâr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî, et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta’ mine’l-meânî ve’l-esânîd, thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Muhammed Abdülbekir el-Bekrî, Mağrib: Vizâratü’l-Evkâf, 1387.
• İbn Dakîki’l-’Îyd, Ebü’l-Feth Takıyyüddîn Muhammed b. Alî b. Vehb el-Kuşeyrî el-Kûsî, İhkâmu’l-Ahkâm Şerhu Umdeti’l-ahkâm, b.y., ts.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman, el-Musannef, thk. Kemâl Yusuf el-Hût, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî, Fethu’l-Bârî bi Sahîhi’l-Buhârî, thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî vd, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed el-Endelüsî el-Kurtubî, el-Muhallâ bi’l-âsâr, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân et-Temîmî, Sahîhu İbn Hibbân, thk. Mehmet Ali Sönmez, Halis Aydemir, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk es-Sülemî en-Nîsâbûrî, Sahîhu İbn Huzeyme, thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1975.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd er-Rebeî el-Kazvînî, es-Sünen, thk. Şuayb Arnaût vd, Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430.
• İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed, Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, thk. Mahmud b. Şaban b. Abdülmaksûd vd, Medine: Mektebetü’l-Gurabâ, 1996.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İbnü’l-Münzir, Ebu Bekr Muhammed b. İbrahim, el-İknâ’. b.y., 1408.
• Kâsânî, Alâüddin Ebû Bekir b. Mesud b. Ahmed, Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî el-Himyerî, el-Muvatta, thk. Muhammed Mustafa el-Aʻzamî, Abudabi: Müesssetü Zâyed b. Sultan Âl-i Neheyân li’l-Aʻmâli’l-Hayriyye ve’l-İnsâniyye, 1425.
• Mâlik b. Enes, Muvattau Mâlik bi Rivâyeti Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî, thk. Abdülvehhab Abdüllatif, Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed el-Basrî, el-Hâvi’l-kebîr, thk. Ali Muhammed Muavvaz, Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Mervezî, Muhammed b. Nasr, İhtilâfu’l-fukahâ, Riyad: Advâü’s-Selef, 2000.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, el-Müsnedü’s-sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî, Sünenü’n-Nesâî, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1392.
• Sahnûn, İbn Saîd et-Tenûhî, el-Müdevvenetü’l-kübrâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Seffârînî, Ebu’l-Avn Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Salim, Keşfü’l-lisâm Şerhu Umdeti’l-ahkâm, thk. Nureddin Tâlib, Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 2007.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed, el-Mebsût, Beyrut: Dâru’l- Ma’rife, 1993.
• Seyyid Sâbık, Fıkhu’s-Sünne, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
• Şâfîi, Muhammed b. İdris, el-Ümm, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad, el-Asl, thk. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî, Karaçi: İdâratü’l-Kur’ân ve’l-‘Ulûmi’l-İslâmiyye, ts.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Hucce alâ ehli’l-Medîne. thk. Mehdi Hasan el-Keylânî. 4 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1403.
• Tahâvî, Ebu Câfer Ahmed b. Muhammed b. Selâme b. Abdülmelik, Şerhu meâni’l-âsâr, thk. İbrâhim Şemseddîn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd, Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1975.
• Zehebî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaût, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühü, Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.