دراسة تحليلية حول عدد المصالح / المقاصد الضرورية والكلية

Yıl 2020, Sayı: 36, 49 - 73, 30.10.2020

Fatih Çinar

Öz

تتكون هذه المقالة من علم المقاصد، والهدف الأساسي في الموضوع تحتوي على تحليل ودراسة الآراء المتشكلة حول عدد المصالح الضرورية والكلية. انطلاقاً من هذا المبدأ، الهدف الرئيس من هذه المقالة هو تحديد ودراسة الآراء التي لها علاقة بعدد المصالح الضرورية والكلية. لقد أخذت إلى جانب المصادر الكلاسيكة في علم أصول الفقة الكتبُ والرسائل الجامعية المستقلة في مجال المقاصد الشرعية في عين الاعتبار وفي محور البحث

Anahtar Kelimeler

الفقه, المقاصد, الضروريات, المصالح الكلية, العدد

Zarûrî Küllî Maslahatların/Makâsıdın Adedi Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Bu makale, makâsıd ilmi etrafında şekillenmektedir. Çalışmanın nirengi noktasını
zarûrî küllî maslahatların adedi hakkındaki görüş ve değerlendirmeler oluşturmaktadır.
Bu itibarla makalenin temel amacı bu maslahatların adedi hakkındaki görüşlerin tespit
ve tahlil edilmesidir. Bu çalışmada klasik ve muasır usûl-i fıkıh eserleri yanında makâsıd
konulu müstakil kitap, tez ve makale çalışmaları da merkeze alınmıştır. Cüveynî’nin (ö.
478/1085) temellerini attığı makâsıd teorisini Gazzâlî (ö. 505/1111), zarûriyyât, hâciyyât
ve tahsîniyyât şeklinde üçlü taksime tabi tutarak sistemleştirmiştir. Zarûriyyât bağlamında
din, nefis, akıl, nesil ve mal şeklinde beş küllî maslahat tespit etmiştir. Gazzâlî’nin tayin ettiği
beş tümelin bütün din ve milletlerde bulunduğu belirtilmiştir. Nitekim fakihler de bu beş
tümel konusunda hemfikirdir. Bunda herhangi bir tartışma da bulunmamaktadır. Var olan
tartışma bu esaslara yeni birtakım değerlerin eklenip eklenemeyeceği yönündedir. Klasik
dönemde sadece ırzın altıncı esas olarak eklenip eklenemeyeceği tartışması varit olmuştur. Günümüzde ise özgürlük, adalet, eşitlik vb. değerlerin de zarûriyyâttan sayılıp sayılmayacağı şeklinde bir tartışma yaşanmıştır. Son tahlilde beş küllî maslahatın ukûbat ekseninde tespit edilmiş olmasının ve hayatın idamesi için olmazsa olmaz tanımının doğal sonucu
olarak zikri geçen yeni değerlerin küllî esaslardan sayılmasına mani olacağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Makâsıd, Zarûriyyât, Küllî Maslahatlar, Aded