Selçuklular’da Kanunlaştırma Hareketleri ve Bir Hukuk Kodu Olarak el-Mesâ‘İlü’l-Melikşâhiyye fi’l-Kavâ‘idi’ş-Şer‘iyye

Yıl 2020, Sayı: 35, 565 - 598, 30.04.2020

Ömer Menekşe

Öz

Türk hukuk tarihinde hukukî birlik ve istikrarı sağlamaya, hukukî boşlukları düzenlemeye yönelik bazı kanunlaştırma girişimlerinde bulunulmuş ve şeklî de olsa bazı hukuk kodları ortaya konmuştur. Nitekim bu kapsamdaki çalışmalardan biri de Selçuklular’da Sultan Melikşah döneminde hazırlanan “el-Mesâ‘ilü’l-Melikşâhiyye fi’l-kavâ‘idi’ş-şer‘iyye” adlı hukuk kodudur. Söz konusu hukuk kodu; muâvazalı akidler, gayr-i menkul alım satımı, nikâhta kadınlar aleyhinde şahitlik ve borçlunun temerrüdü gibi İslâm hususi hukukuna ait meseleleri ele almakta, bazı hukukçular tarafından da Türk hukuk tarihinde resmî şahıs veya heyet tarafından tanzim edilen hukukî hükümler mecmuası anlamındaki ilk kanun metni olarak nitelenmektedir. Ancak söz konusu metnin tarihî kaynaklarda Gazneliler’in hüküm sürdüğü dönemde (420/1029-434/1042) Kazvin’de daha önce oluşturulduğu ve Selçuklular’ın da bunu aynen iktibas ettiği görülmektedir. Çalışmada hem Selçuklu hem de Gazneliler döneminde ortaya konan hukuk metinleri karşılaştırmalı olarak incelenmiş, söz konusu metinlerin muhtevası hakkında detaylı bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, Melikşah, Kanunlaştırma, Hukuk, Kanun

Legislation Movements in Seljuks Era and al-Masail al-Malik-Shahiyyah fi al-Qawaid al-Shariyyah as a Law Codenologies

Öz

In the history of Turkish law, some legislations have been attempted to ensure legal unity and stability and to regulate legal gaps. For this end, some legal codes have been introduced even if being formal. Indeed, one of the works in this context is the law code called “el-Mesâ‘ilü’l-Melikşâhiyye fi’l-kavâ‘idi’ş-şer‘iyye” (literally: Issues of Malik-Shāhi in Shariah Rules) written in the period of Great Seljuk Sultan Malik-Shāhi. his law code deals with the issues of Islamic private law such as simulated contracts (compensatory contracts), sale of the property, witnessing a marriage against women and the default of the debtor. The law code is mentioned by some legal experts as the first sharia legal practise in the history of Turkish law. In fact, it is described as the first legal text we have in terms of legal provisions issued by the officials or an official delegation. However, it is seen in historical sources that this text code was formed earlier in Qazvin (Kazwīn) during the reign of Ghaznavids and that the Seljuks cited it exactly.This study makes a comparative examination of legal texts in reign of Ghaznavids and the Seljuks and gives detailed information about the content of the legal texts

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Malik-Shāh, Legislation, Law, Code