Serahsî’nin el-Mebsût’unda Fıkıh Kâideleri

Yıl 2019, Sayı: 33, 103 - 129, 30.04.2019

Anar Gurbanov

Öz

İslâm dini diğer dinlerden farklı olarak bir hukuk anlayışı ortaya koymuş ve zamanla, özellikle de müctehid imamlar döneminde bir hukuk sistemi olarak geliştirilmiş ve zirve noktasına ulaşmıştır. İslâm hukukundaki kavâid anlayışının dayanağı ilk önce Kitâb’ın vazettiği genel nitelikli hükümler ve Sünnet’in cevâmiü’l-kelim özelliğidir. Dolayısıyla bu kültürde yetişen fakihlerin söz konusu kaynaklarda geçen nasların istikrâsı ile, yeni çıkan meseleleri çözüme kavuşturmada sahâbenin tutumu ve onlardan aktarılan veciz ifadeler, müctehid imamların fıkhî düşünceleri, onların ictihâdları, usûl-i fıkıh ilkeleri, mantık kuralları, dil kuralları aracılığıyla ve bunların tümevarım yoluyla tetkik edilmesi sonucunda tespit ettikleri kurallar kavâid ilmi olarak ortaya çıkmıştır. Farklı mezhep fıkıhçıları fıkhî görüşlerini ve ictihadlarını ortaya koyarken kavâidden yararlanmışlardır. Serahsî de el-Mebsût isimli eserinde fıkhî görüşleri açıklarken, özellikle de Hanefî mezhebinin görüşlerini tahlil ederken fürû‘ kâidelerinden istifade etmiştir. Bu makalede genel girişten sonra birinci kısmında kavâid kavramının kavramsal tahlili yapılmış ve kavâidin İslam hukukundaki yeri açıklanmış; ikinci kısmında ise, Serahsî’nin el-Mebsût isimli eserinde geçen en temel küllî kâidelerle ilgili “ibâdât, muâmelât ve ukûbât” başlıkları altında genel bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fürû‘ kâideleri, Serahsî, el-Mebsût

The Legal Maxims in Sarakhsi’s al-Mabsut

Öz

The Islamic religion has revealed a sense of law is different from other ones and in time, especially in the era of mujtahids developed as a legal system and reached the peak point. The basis of the (legal maxims) concept in Islamic law is firstly the general qualified provisions which preached of the Koran and the feature of the cavâmiu’l-kalim of Sunnah. Therefore the attitudes of the mujtahids who grow up in this culture, with the induction of the holy themes (nas) in the sources, the attitude of companion of prophet (sahaba) in solving the new emerging issues and terse expressions conveyed from them, the mujtahids’ thoughts, methodical maxims, logic rules, through language rules and the rules they have established as a result of their inductive investigation have emerged as legal maxims (kavâid) science. Learned scholars of different schools of Islamic law, have used the legal maxims in their legal opinions, rulings, and judicial interpretations. In his work al-Mabsut, Sarakhsi also has made use of the legal maxims in his analyses of the different opinions among the jurists and the views of the Hanafi School of law. In this article in the first part initially by conceptual analysis of the term legal maxims (kavâid) was analyzed and it has been given brief information its place in Islamic law. And the second part contains general information about the basic rules of the legal maxims used by Sarakhsi in his work “al-Mabsut” entitled “ibadat, muamalat and ukubat”.

Anahtar Kelimeler

The legal maxims, Sarakhsi, al-Mabsut