The Literature of Zaydi Legal Theory

Yıl 2019, Sayı: 33, 597 - 623, 30.04.2019

Fatih Yücel

Öz

Zaydiyya denomination is one of the most important schools which has come into prominence not only in kalam/theology, but also in fiqh and Islamic legal theory. Both Tabaristan (Gîlân and Daylaman) and Yemen Zaydis have written important books related to the Islamic legal theory. The first self-contained usûl text which was scripted in Tabaristan is al-Mujzi of Nâtık Bilhaq, who lived in between years 340-424 heqira. This book has also influenced later Zaydi literature in many directions. In Yemen, the first independent usul text have been written in the sixth century of hegira. In this article, initially we have tried to determine the name of Zaydi usul literature from fifth century of hegira until now. We then evaluated their main patterns regarding these criteria: systematic, sources, relationships with the book of Mutakallimun and Hanefities, other schools of law and writing style.

Anahtar Kelimeler

Zaydiyya, Zaydi legal theory, Mu‘tazila, al-Mujzi, Natiq Bilhaq, Mutakallimun, Hanafite school

Zeydî Usul-i Fıkıh Literatürü

Öz

Zeydiyye mezhebi kelâm ilminde olduğu kadar fıkıh ve usûl-i fıkıhta da adından söz ettiren önemli fırkalardan biridir. Gerek Taberistan, Gîlân ve Deylem gerekse Yemen Zeydîleri fıkıh usulüne dair önemli eserler kaleme almışlardır. Taberistan’da telif edilen ilk müstakil usul eseri hicri 340-424 yıllarında yaşayan Nâtık-Bilhak’ın el-Müczî’sidir. Söz konusu eser pek çok yönden sonraki Zeydî usul eserlerini de etkilemiştir. Yemen’de ise ilk müstakil usul eserleri hicrî VI. asrın ilk yarısında telif edilmeye başlanmıştır. Bu makalede hicrî V. asırdan günümüze dek Zeydî usulüne dair telif edilen eserlerin imkânlar nispetinde tespiti yapılmış; söz konusu literatürün alandaki yerini ortaya koyabilme adına başyapıt niteliğinde olanlar usul konularını tertibi, kaynakları, fukaha ve mütekellimin usul eserleri ile ilişkisi, farklı fıkhî ekollerle irtibatı ve telif üslubu gibi konular üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zeydiyye, Zeydî usulü, Mu‘tezile, el-Müczî, Nâtık-Bilhak, Mütekellimîn, Hanefi Mezhebi