Mütûn-ı Erbaa’da İmam Muhammed’in Görüşlerine Atıflar (İbadetler Bölümü Örneği)

Yıl 2018, Sayı: 32, 287 - 313, 30.10.2018

Huzeyfe Çeker

Öz

İslam dininin ilme teşviki ile ilk dönemden itibaren yoğun bir ilmi faaliyet başlamış, ilim erbabı selefinden devraldıkları birikimi daha da ileriye götürme gayreti içerisinde olmuşlardır. Ancak bu gayretin sahipleri, hatadan korunmuş kimseler değildir. Dolayısıyla ilmi birikim nesilden nesle aktarılırken, doğru bilgilerin yanı sıra, bazen hatalı bilgilerin de iyice tetkik edilmeden aktarılmış olma ihtimali her zaman mevcuttur. Nitekim iyi niyetinden şüphe etmeyeceğimiz alimler -nadiren de olsa- bir alime ait olmayan bir bilgiye ona aitmiş gibi kitaplarında yer vermiş; daha sonraki alimler de, o alime olan güvenleri sebebiyle, verilen bilgiyi tetkik etme ihtiyacı hissetmemiş; böylece hatalı bilgiler zamanla şöhret bularak tereddütsüz ilk sahibine mâl edilir olmuştur. Bu durum mezhepler arası atıflarda daha yaygın olmakla birlikte, mezhep içerisinde de örneklerine rastlamak mümkündür. Bu makalede Hanefi mezhebinin muteber kitapları arasında olan mütûn-i erbaa’nın ibadetler bölümünde İmam Muhammed’e atfedilen görüşler özelinde bir sıhhat tespiti yapılmaya çalışılmıştır. İlgili bölümde geçen İmam Muhammed’in görüşleri elimizde mevcut olan kendi kitaplarında araştırılmış, eserlerindeki bilgilerle uyumlu olmayan atıflara örnekler verilerek dört ayrı kitap için isabet durumu istatistiksel bilgiler ile birlikte sunulmuş, eserlerinde bulamadığımız görüşlerinin sonraki kaynaklarda yer almasının sebeplerine kısaca değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhammed b. el-Hasen eş-Şeybânî, mütûn-i erbaa, Hanefi metinleri

Citations of Imam Muhammad’s Opinions in the Four Texts of Hanafi School: The Example of Worship Chapters

Öz

Beginning from the first period, with the encouragement of the Islamic religion, an intense scholarly activity has started and the scholars have been in an effort to further the accumulation they have taken over from their predecessors. However, the owners of this effort are not the ones who are protected from mistakes. Thus, as knowledge is transferred from generation to generation, there is always the possibility that, in addition to many correct information, sometimes wrong information is also transmitted without being thoroughly examined. As a matter of fact, - albeit rarely - scholars who would not be doubted about their good intentions have included information that does not belong to a scholar in their books as if they belonged to them; when later scholars did not feel the need to examine the information given due to their trust in that mistaken scholar; thus, erroneous information has been attributed to the first scholar without hesitation even increasingly by becoming well known over time. Although this situation is more widespread among references of different schools of law to other schools’ views, it is also possible to find some examples inside the same school of law. In this article, the authenticity of reference to Imam Muhammad’s views is assessed in the context of the four reliable books of the Hanafi school of law in the example of their worship sections. The opinions of Imam Muhammad mentioned in these related sections have been researched in his very own books, examples of unsuccessful references are given and the correct reference record of the four books are presented together with statistical information. Additionally, possible reasons for the coverage of some views in the four books that are not mentioned by Imam Muhammed himself are concisely mentioned.

Anahtar Kelimeler

Muhammad ibn al-Hasan al-Shaybānī, The Four Texts (al-Mutun al-Arba‘a), Hanafī texts