İstishâb (Serahsi Özelinde Usûl-Füru’ Karşılaştırması)

Yıl 2018, Sayı: 32, 105 - 124, 30.10.2018

Ahmet Akman

Öz

İstishâb, genel manada geçmişte mevcut olan bir hükmün, aksine hukuki bir delil bulunmadıkça varlığını devam ettirmesi olarak tanımlanır. Hukuki olarak delil olma niteliği tartışmalıdır. Mahiyeti ve deliller sıralamasında nerede yer aldığı konularında farklı değerlendirmeler olmuştur. Hanefi doktrininde genel kabul gördüğü şekil, var olan hükmü muhafazaya yöneliktir. Yeni hakların edinilmesinde olumlu katkısı yoktur. Bunun için yeni ve farklı delillere ihtiyaç vardır. Hanefi hukukçu Serahsî’nin de bakışının aynı olduğunu görüyoruz. Serahsî, konuyu dört başlıkta ele alır. Ona göre değişikliğin olmadığı kesin ise, istishâb geçerlidir. İslâm hukuk tarihinde istishâb delilinden kaynaklanan önemli genel kurallar oluşmuştur. Kavaid-i külliye tabir edilen bu prensiplerin de istishâb uygulamasında geniş kapsamlı etkileri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Delil, Dava, Kavaid-i Külliye, İçtihat, Hüküm

Istishab (The Comparison of the Fundamentals and the Derivatives (Usûl-Furû) in the Context of Sarahsî’s Legal Discourse)

Öz

Istishab is generally defined as the continued validity of a jurıdical verdict that was rendered in the past, unless there is a legal proof contrary to it. Its acceptance as a proof is debatable from the perspective of Islamic law. There have been various considerations among jurists with regard to its status and place in the hierarchy of proofs. The way it is accepted in the Hanafi legal school is mainly for maintaining the existing legal verdict. It has no positive role in the acquisition of new rights. There is a need, therefore, for new and different proofs. We find Sarahsî, a Hanafi jurist, looking at this matter from the same angle. He takes up this subject under four headings. In his view, istishab is valid if there is no change at all. In the history of Islamic jurisprudence there have been significant universal rules derived from the proof of istishab. These universal principles, known as al-qawâ’id al-kulliyya, have been effective in the application of the istishab.

Anahtar Kelimeler

Proof, Litigation, Universal Principles, Individual Judgment, Ruling