Sözleşmelerde Koşulan Şartlar ve Hükümleri

Yıl 2018, Sayı: 31, 367 - 388, 30.04.2018

İsmail Yüksek

Öz

Mükellefin kayıt, bağlantı ve her türlü şartlarını bizzat kendisinin koyduğu ve oluşturduğu şartlar; olayların, muamelelerin ve kişilerin yenilenmesiyle çoğalmış ve çoğalmaya da devam etmektedir. Rasulüllah sallallahü aleyhi ve sellem efendimizden, hem onayladığı ve yasakladığı, hem mekruh gördüğü hem de güzel ve sevimli saydığı şartlar nakledilmiştir. Ancak öteden beri onları birbirinden ayırt edebilmek insanlara hep zor gelmiştir, tıpkı şu kıssada olduğu gibi; Büyük hadis âlimi Abdü’l-Vâris b.Saîd, Ebu Hanife’ye, İbn-i Ebî Leylâ’ya ve İbn-i Şübrüme’ye alışverişte koşulan şartın hükmünü sordu. Bu konuda onların cevaplarını dinledikten sonra hayretler içerisinde kalarak şöyle dedi: “Yâhu Allah aşkına! Irak müçtehitlerinden üç fakih, tek bir konuda farklı görüşler serdediyor!” Sonra o üç imama dönerek delillerini ve ihtilafın nedenlerini sorar… İnşallah bu makalede kıssanın tamamı gelecektir. Fukahâ ise -Allah onlara rahmetiyle muamele etsin- bütün o şartların çeşitlerini, gereklerini ve her birinin hükümlerini tek tek açıkladılar, genel ve özel kaidelerini koyup temellendirdiler. Bu makalede onların sözlerini özetlerken şartları beşe ayırıp, her bir kısmın delillerini ve yorumlarını açıkladım. Bunları okuyucunun şartların hükümlerini kolayca görüp onların caiz olanlarıyla amel etmesi, yasaklananlarından da kaçınması için yazdım. Bu konuyu da özellikle günümüzde ticari muamelelerin ve şartların çok ve çeşitli olduğu, hükümlerinin bilinmesine ihtiyaç duyulduğu bir zamanda seçtim. Doğruya erişmek isteyeni Allah doğruya eriştirir.

Anahtar Kelimeler

Hüküm, Şartlar, Sözleşmeler, Alım Satım, Şart Koştu, Yasakladı

الشروط في العقود وحكمها

Öz

الشروط الجعْلية التي اشترطها المكلَّف بالتقييد والتعليق وغيرهما قد كثرت ولاتزالتكثر بتجدد المعاملات والأحداث والأشخاص، ونقِل عن رسول الله صلى الله عليه وسلم شروطٌأجازها، وشروط نهى عنها، وأخرى قد كرهها أو استحبها، واستشكل على الناس التمييز بينها قديماوحديثا، كما وقع في قصة الحافظ عبد الوارث بن سعيد أنه سأل أبا حنيفة وابن أبي ليلى وابن شبرمة عنحكم الشرط في عقد البيع، وبعد ما سمع أقوالهم في ذلك قال متحيرا: يا سبحان الله! ثلاثة من فقهاءالعراق اختلفوا في مسألة واحدة! ثم سأل كلَّ واحد منهم عن أدلتهم... وستأتي القصة بتمامها في هذهالمقالة بمشيئة الله تعالي. لكن الفقهاء ر مهم الله قد بيّنوا أقسام الشروط ومقتضاها وحكم كلٍّ منها، حوأصّلوا قواعدها وضوابطها. وأثناء تلخيصى أقوالهم في هذه المقالة قسّمتُ الشروط إلى خمسة أقسام،وبينتُ أدلة كل قسم ومناقشتها، ليطّلع القارئ بالسهولة علي حكمها فيأتمر بالجائز منها، وينتهي عما نهِيعنها، واخترتُ هذا الموضوع في زمن قد كثرت فيه الشروط والمعاملات التجارية وتنوعت، وتحتاج إلىمعرفة حكمها، وخاصة في عقد البيع والشراء. والله الهادي المهتدىَ إلى الحق.

Anahtar Kelimeler

حكم, الشروط, العقود, البيع, اشترط, نهى عنه