LİSE ÖĞRENCİLERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BİLİNCİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 222 - 243, 31.12.2019

Yücel Yüksel Bayram Yıldız

Öz

Bu çalışmanın amacı
lise öğrencilerin sürdürülebilirlik bilinç düzeylerini ortaya koymak, bununla
birlikte cinsiyet, yaş, sınıf seviyesi, okul türü, anne ve babanın eğitim
seviyesi gibi değişkenlerle SB düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir.
Araştırmaya, Türkiye’nin Batı Karadeniz bölgesinde bulunan orta derecede
sosyo-ekonomik gelire sahip bir ilinde bulunan yedi liseden toplam 1459 öğrenci
gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcılara Michalos, Creech, Swayze, Kahlke,
Buckler & Rempel (2012) tarafından geliştirilen, Gericke, Pauw, Berlung
& Olsson (2018) tarafından güncellenen, Yüksel & Yıldız (2019a)
tarafından Türkçe’ye uyarlanan orijinal adı “Sustainability Consciousness
Questionnaire” olan Sürdürülebilirlik Bilinci Ölçeği (SBÖ) uygulanmıştır. Sonuç
olarak öğrencilerin “orta” seviyede SB’ne sahip oldukları, öğrencilerin büyük
çoğunluğunun (% 74) SB kavramından haberdar olmadıkları, SB kavramı ile ilgili
bilgi sahibi olanların bu kavramı daha çok internetten duydukları, kız
öğrencilerin SB düzeylerinin erkek öğrencilere oranla daha yüksek olduğu, 14-15
yaş ve 9. sınıfta yer alan öğrencilerin SB düzeylerinin daha düşük olduğu,
annesi ilkokul, yüksek lisans/ doktora ve babası ortaokul, yüksek lisans/
doktora seviyesinde mezun olan öğrencilerin SB düzeylerinin daha yüksek olduğu
görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir gelişme için eğitim, sürdürülebilirlik bilinci, çevre eğitimi

Kaynakça

• Aldrich, M. & Benjamin, C. (1997). Environmental education. London: The IEAArseven, A.D. (1994). Alan Araştırma Yöntemi, İlkeler Teknikler Örnekler. Ankara: GülAruoba, Ç. (1997). “Çevre Ekonomisi, Gelişme Ekonomisi”. İnsan Çevre Toplum, Ankara: İmgeAtkinson, G., Dietz, S., & Neumayer, E. (2007). Handbook of Sustainable Development (pp. 1–23). Cheltenham, UK: Edward ElgarAydın, F., Kaya, H. (2011). Sosyal Bilimler Lisesi Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının Değerlendirilmesi, Marmara Coğrafya Dergisi Sayı:24, S.229-257; İstanbul.Boeve-de Pauw, J., Donche, V., Van Petegem, P. (2011). Adolescents’ environmental worldview and personality: an explorative study. J. Environ. Psychol. 31 (2), 109–117Büyüköztürk, Ş., Bökeoğlu, Ö.Ç. & Köklü, N. (2008). Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Ankara: PegemCincera, J., Krajhanzl, J. (2013). Eco-schools: what factors influence pupils’ action competence for pro-environmental behaviour? J. Cleaner Prod. 61, 117–121.Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2000). Research Methods in Education. 5th Edition, Routledge/Falmer, Taylor&Francis Group, London.Conca, K. & Geoffrey, D. D. (2004). Gren Planet Blues, Environmental Politics From Stockholm to Johannesburg. Colorada: Westview Crone, E.A. & Dahl, R.E. (2012). Understanding adolescence as a period of social–affective engagement and goal flexibility. Nat. Rev. Neurosci. 13 (9), 636–650.Curry, P. (2011). Ecological ethics. USA: PolityÇabuk, B. & Karacaoglu, C. (2003). Üniversite Ögrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Egitim Bilimleri Fakültesi Dergisi Cilt:36, Sayı: 1-2, 189-198s.Deniş, H. & Genç, H. (2007). Çevre bilimi dersi alan ve almayan sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye ilişkin tutumları ve çevre bilimi dersindeki başarılarının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 20-26.Des Jardins, J. R. (2006). Çevre Etiği. (1. Baskı). R. Keleş (Çev.). Ankara: İmge. DPT, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan5.pdf . DPT, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan7.pdf .Dogan, M. (1997), DPT, Ulusal Çevre Eylem Planı: Egitim ve Katılım, Türkiye Çevre Vakfı.Ekici, G. (2005). Lise öğrencilerinin çevre eğitimine yönelik tutumlarının incelenmesi. Eğitim Araştırmaları Dergisi 18, 71-83.Ergün, T. & Çobanoğlu, N. (2012). Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Etiği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (1); doi: 10.1501/sbeder_0000000041Ertan, B. & Akkoyunlu, K. (1991). Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma, Mülkiyeliler Birliği, 64-67Erten, S. (2005), Okulöncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28: 91–100.Gan, G., Ma, C. ve Wu, J. (2007). Data clustering: Theory, algorithms, and applications. Alexandria, VA: American Statistical Association.Garipoğlu, N. (2002).Türkiye’de Hava Kirliliği ve Coğrafi Esasları, İstanbul: AryaGericke, N., Boeve-de Pauw, J., Berglund, T. & Olsson, D. (2018). The sustainability consciousness questionnaire: the theoretical development and empirical validation of an evaluation instrument for stakeholders working with sustainable development. Sustain. Dev. 1–15. https://doi.org/10.1002/sd.1859Giddings, B., Hopwood, B., & O'Brien, G. (2002). Environment, economy and society: Fitting them together into sustainable development. Sustainable Development, 10, 187–196.Gökçe, N., Kaya, E., Aktay, S., & Özden, M. (2007). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları. İlköğretim Online, 6(3).Güngör, E. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre etik tutumları ile sorumlu çevresel davranışları arasındaki ilişki, Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, KastamonuGürbüz, H., Kışoğlu, M., Erkol, M. (2007). Biyoloji öğretmeni adaylarının çevreye yönelik tutumlarının informal ve formal eğitim ortamları açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3),74-84.Gürlük, S. (2010). “Sürdürülebilir Kalkınma Gelişmekte Olan Ülkelerde Uygulanabilir mi?” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 85-99.Hair, J.F., Black, W.C., Anderson, R.E. & Babin, B.J. (2009). Multivariate Data Analysis, 7th Edition, New Jersey: PrenticeHallHarris,J.M. (2000). Basic Principles of Sustainable Development. Global Development and Environment Institute Working Paper: 00-04, Tufts University, USA.Holmberg, J. & Sandbrook, R. (1992). Sustainable Development: What Is to Be Done? Making Development Sustainable: Redefining Institutions, Policy, and Economics. (Ed. J. Holmberg). International Institutefor Environment and Development, s. 19-38, Washington, D. C. Island Press.Islam, S. M. N., Munasinghe, M. & Clarke, M. (2003), “Making Long-Term Economic Growth More Sustainable: Evaluating the Costsand Benefits” Ecological Economics, 47(2-3), 1-19.IUCN/UNEP/WWF (1991). Caring for the Earth: A Strategy for Sustainable Living Gland, Switzerland: Published in partnershipby IUCN ‐The World Conservation Union, UNEP ‐ United Nations Environment Program, WWF ‐ World Wide Fundfor Nature.Kahyaoğlu, M., Daban, Ş., & Yangın, S. (2008). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumları.Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 42-52.Kağıtçıbaşı, Ç. (1990), İnsan aile kültür, İstanbul: RemziKalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara: Asil Kaplan, S., Kaplan, R. (2009). Creating a larger role for environmental psychology: the reasonable person model as an integrative framework. Journal of Environmental Psychology 29 (3), 329–339.Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: NobelKayalı, H. (2010). Sosyal Bilgiler, Türkçe ve Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları, Marmara coğrafya Dergisi, Sayı:21, s.258-268, İstanbul.Keleş, R. & Hamamcı C. (1998). Çevrebilim, Ankara: İmgeKıyıcı, F. B. (2009). Eğitim fakülteleri için genel çevre bilimi ders kitabı, Sevinç,V., (Ed) Ankara: Maya Akademi Kilmen, S. (2015). Eğitim Araştırmaları İçin SPSS Uygulamalı İstatistik. Ankara: EdgeKopnina, H. (2014). Revisiting Education for Sustainable Development (ESD): Examining Anthropocentric Bias Through the Transition of Environmental Education to ESD. Sustainable Development, 22(2), 73–83.Kopnina, H. (2017). Teaching Sustainable Development Goals in The Netherlands: A Critical Approach. EER, http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13504622.2017.1303819 Kopnina, H. & Cocis, A. (2017). Environmental Education: Reflecting on Application of Environmental Attitudes Measurişng Scale in Higher Education Student, Education Sciences, 7, 69; doi:10.3390/educsci7030069Lahelma, E. (2014). Troubling discourses on gender and education. Educ. Res. 56 (2), 171–183Le Blanc, D. (2015). Towards ıntegration at last? The sustainable development goals as a network of targets. Sustainable Development, 23(3), 176–187.Lee, Y.F. (2003), Environmental Consciousness in Hong Kong, Southeast Asian Studies 41 (1), 15-35p.Lieflander, A.K. & Bogner, F.X. (2014). The effects of children’s age and sex on acquiring pro-environmental attitudes through environmental education. J. Environ. Educ. 45 (2), 105–117.Mengi, A.; Algan, N. (2003). Küreselleşme ve Yerelleşme Çağında Bölgesel SürdürülebilirGelişme, AB ve Türkiye Örneği. Ankara: SiyasalMoffatt, I. (1996). Sustainable Development: Principles, Analysis and Policies, UK: The ParthenonNeaman, A., Otto, S., Vinokur, E., (2018). Toward an integrated approach to environmental and prosocial education. Sustainability 10 (3), 583.Negev, M., Sagy, G., Garb, Y., Salzberg, A. & Tal, A. (2008). Evaluating the environmental literacy of Israeli elementary and high school students. J. Environ. Educ. 39 (2), 3–20.Olsson, D., Gericke, N. (2016). The adolescent dip in students’ sustainability consciousness: implications for education for sustainable development. J. Environ. Educ. 47 (1), 35–51.Olsson, D., Gericke, N. (2017). The effect of gender on students’ sustainability consciousness. J. Environ. Educ. 48 (5), 357–370.Olsson, D., Gericke, N., Pauw, J.B., Berglund, T. & Chang, T. (2019). Green schools in Taiwan- Effects on student sustainability consciousness, Global Environmental Change, 54, 184-194; https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2018.11.011Olsson, D. (2018). Student Sustainability Consciousness, Karlstad University Faculty of Health, Science and Technology, Doctoral ThesisO’neill, J. (1993). Ecology, Policy and Politics, London: RoutledgeOtto, S. & Kaiser, F.G. (2014). Ecological behavior across the lifespan: why environmentalism increases as people grow older. J. Environ. Psychol. 40, 331–338Oweini, A. & Houri, A. (2006), Factors Affecting Environmental Knowledge and Attitudes among Lebanese College Students, Applied Environmental Education and Communication 5, 95-105p.Öcal, T.(2013). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi, Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 333-352Özdamar, K. (1999). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi, Eskişehir: KaanÖzey, R. (2009). Çevre Sorunları, İstanbul: AktifPomerantz, E.M., Ng, F.F.Y., Wang, Q. (2004). Gender socialization: a parent x child model. In: Eagly, A.H., Beall, A.E., Sternberg, R.J. (Eds.), The Psychology of Gender, second edition. Guilford Press, New York, pp. 120–144Quenzel, G. & Hurrelmann, K. (2013). The growing gender gap in education. Int. J. Adolesc. Youth 18 (2), 69–84.Rideout, B.E. (2005). The effect of a brief environmental problems module on endorsement of the New Ecological Paradigm in college students, Journal of Environmental Education,37, 3–11Sadık, F., & Çakan, H. (2010). Biyoloji bölümü öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevre sorunlarına yönelik tutum düzeyleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 351-365.Sadık, F., Sari, M. (2008), Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ve çevre bilgisi düzeyleri. XVII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (Sözlü Bildiri), 01-03 EYLÜL 2008, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Sakarya.Sakallı, N. (2001). Sosyal etkiler, Ankara: İmgeSpellman, G., Field, K., Sinclair, J. (2003). An investigation into UK higher education students’ knowledge of global climatic change. International Research in Geographical and Environmental Education, 12: (1), 6-17.Sudarmadi, S., Suzuki, S., Kawada, T., Netti, H., Soemantri, S., & Tugaswati, A. (2001). A survey of perception, knowledge, awareness, and attitude ın regard to environmental problems in a sample of two different social groups in jakarta, ındonesia. Environment, Development, and Sustainability,( 3), 169-183.Summers, M., & Childs, A. (2007). Student science teachers' conceptions of sustainable development: An empirical study of three post graduate training cohorts. Research in Science and Technological Education, 25(3), 307–327.Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (2), 99-110Şisli, N. (1999), Çevre Bilim, Ankara: GaziThompson, G.S.C & Barton, M.A. (1994). Ecocentric and anthropocentric attitudes toward the environment. Journal of Environmental Psychology. 14, 149–157; https://doi.org/10.1016/S0272-4944(05)80168-9Tuncer, M., & Özüt, A. (2012). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eğitsel İnternet Kullanımına Yönelik Öz Yeterlik İnançları. Electronic Turkish Studies, 2-7.United Nations General Assembly (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. http://www.un-documents.net/wced-ocf.htm. UN. World Charter for Nature. http://www.un.org/documents/ga/res/37/a37r007.htmUNESCO (2015). Shaping the future we want. UN Decade of Education for Sustainable Development (2005–2014). Final Report, UNESCO. ParisUzun N. & Sağlam, N. (2006). Ortaoğretim öğrencileri icin çevresel tutum ölçeği geliştirme ve geçerliliği [Development and validation of an environmental attitudes scale for high school students]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 240-250.Velmans, M. (1999). When Perception becomes Conscious. British Journal of Psychology, 90(4), 543–566.Warner, B.P., Elser, M. (2015). How do sustainable schools integrate sustainability education? An assessment of certified sustainable K–12 schools in the United States. J. Environ. Educ. 46 (1), 1–22. https://doi.org/10.1080/00958964.2014.953020.Washington, W., Taylor, B., Kopnina, H. N., Cryer, P., & Piccolo, J. J. (2017). Why ecocentrism is the key pathway to sustainability. Ecological Citizen, 1, 7.Wilkinson, D. (2002), Environment and Law, Routledge, New YorkWolbring, G. & Burke, B. (2013). Reflecting on education for sustainable development through two lenses: Ability studies and disability studies. Sustainability, 5, https://doi.org/10.3390/su5062327Wong, K.K., 2003, The Environmental Awareness of University Students in Beijing, China, Journal of Contemporary China 12 (36), 519-536p.Yüksel, Y. (2012). Klasik okullar ile eko-okullar ve yeşil bayraklı eko-okulların çevre eğitimi açısından karşılaştırılması, Yüksel Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, AnkaraYüksel, Y., Girgin, S. & Afacan. T.A. (2012). Dünyada ve Türkiye’de Uluslar arası Çevre Temelli Eğitim Projeleri: Eko-okul ve Globe Projesi, International Congress of Educational Research, İstanbulYüksel, Y. & Yıldız, B. (2019a). Adaptation of Sustainability Consiousness Questionnaire, Erciyes Journal of Education, 3 (1), 16-36; doi: 10.32433/eje.562622Yüksel, Y. & Yıldız, B. (2019b). Lise Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Bakımından İncelenmesi. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 5 (1), 88-110