ÇOCUKLUK DÖNEMİ TRAVMATİK DENEYİMLERİNE GÜNCEL YAKLAŞIM: EBEVEYN-ÇOCUK ETKİLEŞİM TERAPİSİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 11, 30.04.2023

Sümeyye Ulaş

Öz

Travma, bireylerin bedensel ve/veya ruhsal bütünlüğünü yoğun bir şekilde tehdit eden ve etkileyen her türlü yaşam olayını adlandırmak üzere kullanılmaktadır. Çocukluk dönemi ruhsal travmaları ise bireyin yaşamı boyunca olumsuz etkilerini sürdüren ve uzun vadede birçok duygusal ve davranışsal probleme neden olabilen yıkıcı olaylar olarak nitelendirilmektedir. Bireylerin yaşamlarını çok yönlü ve derinden etkileyen çocukluk dönemi travmatik yaşantılarına erken dönemde müdahale bir zorunluluk olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamda bu çalışmanın amacı uluslararası alan yazında sıklıkla tercih edilen ve 2-7 yaş arası dönemde çocuklarda gözlenen davranış ve uyum problemlerine müdahalede ebeveyn temelli bir terapi yaklaşımı olan Ebeveyn-Çocuk Etkileşim Terapisinin (PCIT) ve onun bir formu olan Ebeveyn-Çocuk Etkileşim Terapisi- Travma Yönlendirmeli Etkileşim (PCIT-TDI)’in açıklanması ve yapısının ortaya konulmasıdır. TDI’da temel amaç çocuk ve ebeveynler için travmatik deneyimlerle baş etme noktasında işlevsel becerilerin kazandırılmasıdır. Travma yönlendirmeli etkileşim öğretim oturumu travma psikoeğitimi, çocuğun üzgün olması ile travmatik tepkiler arasında ayrım yapma, ebeveynin veya bakım verenin travma aktivatörlerine karşı tepkileri ve son olarak çocuğun travma aktivatörlerine karşı tepkileri hakkında gerçekleşmektedir. Yapılan çalışmalar hem çocuk travmatik ve davranışsal semptomları üzerinde hem de ebeveyn ruh sağlığı sorunlarını azaltma noktasında PCIT-TDI’ın etkili olduğunu göstermektedir. Bu sayede travmatik deneyimi olan çocuklar için etkili bir uygulama alan yazına kazandırılarak uygulayıcıların hizmetine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

travma, terapi, ebeveyn-çocuk etkileşim terapisi, travma yönlendirmeli etkileşim, derleme

Kaynakça

• Abrahamse, M. E., Junger, M., Chavannes, E., Coelman, F. G., Boer, F., & Lindauer, R. L. (2012). Parent–child interaction therapy for preschool children with disruptive behaviour problems in the Netherlands. Child And Adolescent Psychiatry And Mental Health, 6, doi:10.1186/1753-2000-6-24
• Agazzi, H., Tan, S. Y., Ogg, J., Armstrong, K., & Kirby, R. S. (2017). Does parent-child interaction therapy reduce maternal stress, anxiety, and depression among mothers of children with autism spectrum disorder?. Child & Family Behavior Therapy, 39(4), 283-303. https://doi.org/10.1080/07317107.2017.1375622
• Allen, B., Timmer, S. G., & Urquiza, A. J. (2016). Parent-child interaction therapy for sexual concerns of maltreated children: A preliminary investigation. Child Abuse & Neglect, 56, 80–88. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2016.04.008
• Alpay, E. H., Aydın, A., & Bellur, Z. (2017). Çocukluk çağı travmalarının depresyon ve travma sonrası stres belirtileri ile ilişkisinde duygu düzenleme güçlüklerinin aracı rolü. Klinik Psikiyatri 20(3), 218-226, doi: 10.5505/kpd.2017.98852
• Austin, V. L., & Sciarra, D. T. (2010). Children and adolescents with emotional and behavioral disorders. Merrill.
• Aydın, E. (2018). Çocukluk çağı travmatik yaşantılarının psikolojik sağlamlık ve depresyon belirtileri üzerine etkisi (Master's thesis, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Chaffin, M., Silovsky, J. F., Funderburk, B., Valle, L. A., Brestan, E. V., Balachova, T., & Bonner, B. L. (2004). Parent-child interaction therapy with physically abusive parents: Efficacy for reducing future abuse reports. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 72(3), 500–510. https://doi.org/10.1037/0022-006X.72.3.500
• Dye, H. (2018). The impact and long-term effects of childhood trauma. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 28(3), 381–392. https://doi.org/10.1080/10911359.2018.1435328
• Evren, C., & Ögel, K. (2003). Alkol/madde bağımlılarında dissosiyatif belirtiler ve çocukluk çağı travması, depresyon, anksiyete ve alkol/madde kullanımı ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 4(1), 30-37.
• Eyberg, S. M. (1998). Maintenance of treatment effects: Introduction to the special series. Clinical Psychology, 5, 494–495. https://doi.org/10.1111/j.1468- 2850.1998.tb00169.x.
• Eyberg, S. M., & Funderburk, B. (2011). Parent-child interaction therapy protocol. PCIT International.
• Galanter, R., Self-Brown, S., Valente, J. R., Dorsey, S., Whitaker, D. J., Bertuglia-Haley, M., & Prieto, M. (2012). Effectiveness of parent-child interaction therapy delivery to at-risk families in the home setting. Child and Family Behavior Therapy, 34(3), 177–196. https://doi.org/10.1080/07317107.2012.707079
• Gurwitch, R. H., & Warner-Metzger, C. M. (2022). Trauma-Directed Interaction (TDI): An adaptation to parent-child interaction therapy for families with a history of Trauma. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(10), 6089. https://doi.org/10.3390/ijerph19106089
• Gül, A., Gül, H., Özen, N. E., & Battal, S. (2016). Çocukluk çağı travmaları zemininde depresyon anksiyete ve dissosiasyon semptomları ilişkisinin araştırılması. Journal of Mood Disorders 6(3), 107-115. https://doi.org/10.5455/jmood.20160718070002
• Hembree-Kigin, T. L., & McNeil, C. B. (1995). Foundations for Parent—Child Interaction Therapy. In T. L. Hembree-Kigin, C. B. McNeil (Ed.) Parent—Child Interaction Therapy (s. 1-13). Springer
• Hosogane, N., Kodaira, M., Kihara, N., Saito, K., & Kamo, T. (2018). Parent–child interaction therapy (PCIT) for young children with attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) in Japan. Annals of General Psychiatry, 17(1), 1-7.
• Kokurcan, A., & Hüseyin, H. Ö. (2012). Travma kavramının psikiyatri tarihindeki seyri. Kriz Dergisi, 20(1), 19-24. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000330
• McNeil, C. B., Herschell, A. D., Gurwitch, R. H., & Clemens-Mowrer, L. (2005). Training foster parents in parent-child interaction therapy. Education and Treatment of Children, 28(2), 182–196. http://www. jstor.org/stable/42899840
• Mersky, J. P., Topitzes, J., & Blair, K. (2017). Translating evidence-based treatments into child welfare services through community-university partnerships: A case example of parent-child interaction therapy. Children and Youth Services Review, 82, 427–433. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.10.002
• Messer, E. P., Eismann, E. A., Folger, A. T., Grass, A., Bemerer, J., & Bensman, H. (2022). Comparative effectiveness of parent–child interaction therapy based on trauma exposure and attrition. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy. Advance online publication. https://doi.org/10.1037/tra0001259
• Onovbiona, H., Mapes, A. R., Quetsch, L. B., Theodorou, L. L., & McNeil, C. B. (2023). Parent-child interaction therapy for children in foster care and children with posttraumatic stress: Exploring behavioral outcomes and graduation rates in a large state-wide sample. Children and Youth Services Review, 145, 106797.
• Perrin, S., Smith, P., & Yule, W. (2004). Treatment of PTSD in Children and Adolescents in Handbook of Interventions that Work with Children and Adolescents: Prevention and Treatment. Edited by P.M. Barrett and T.H. Ollendick. John Wiley & Sons, Ltd.
• Phillips, S., & Mychailyszyn, M. (2021). A review of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT): Applications for youth anxiety. Children and Youth Services Review, 125(105986). https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2021.105986
• Pincus, D. B., Santucci, L. C., Ehrenreich, J. T., & Eyberg, S. M. (2008). The implementation of modified parent-child interaction therapy for youth with separation anxiety disorder. Cognitive and Behavioral Practice, 15(2), 118-125.
• Puliafico, A. C., Comer, J. S., & Albano, A. M. (2013). Coaching approach behavior and leading by modeling: Rationale, principles, and a session-by-session description of the CALM Program for early childhood anxiety. Cognitive and Behavioral Practice, 20(4), 517–528. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2012.05.002
• Seyis, N. (2023). Bağlanma kuramı açısından ihmal ve istismar; batı dünyasında uygulanan koruyucu önleyici projeler içinde Esin Tüccar (ed.) Çocuklarda İhmal ve İstismar.
• Sezer, T., Sapancı, A., & Kuzgun, T. B. (2023). Çocukluk çağı ruhsal travma düzeyi ile savunma biçimleri arasındaki ilişkide bağlanma boyutlarının düzenleyici rolü. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi, 10(1), 57-82.
• Terzioğlu, Özge P., Çelikay Söyler, H., & Menekşe, Özgecan. (2023). Çocukluk Çağı Travmalarının, Yalnızlık Duygusu ve Sosyal Anksiyete ile İlişkisi. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 160–182. https://doi.org/10.26677/TR1010.2023.1177
• Thomas, R., & Zimmer-Gembeck, M. J. (2012). Parent–child interaction therapy: An evidence-based treatment for child maltreatment. Child Maltreatment, 17(3), 253–266. https://doi.org/10.1177/1077559512459555
• Timmer, S. G., Urquiza, A. J., Zebell, N. M., & McGrath, J. M. (2005). Parent-child interaction therapy: Application to maltreating parent-child dyads. Child Abuse & Neglect, 29(7), 825–842. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2005.01.003
• Tivriz, B. (2020). Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmalarının sosyal anksiyete üzerindeki etkisinin incelenmesi (Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
• Türker, A. (2021). Ergenlerde çocukluk çağı travma yaşantıları ve bağlanma stillerinin aldıkları depresyon tanısı şiddetiyle ve aile tutumları ile ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü)
• Tüzün, D. (2021). Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmatik yaşantıları ve travma sonrası stres belirtileri arasındaki ilişkide belirsizliğe tahammülsüzlüğün düzenleyici rolünün incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Ulaş, S. (2022). Ebeveyn çocuk etkileşim terapisinin Türk kültürüne uyarlanarak otizm tanılı çocuklar ve tipik gelişim gösteren çocuklar ile ebeveynleri üzerinde etkililiğinin incelenmesi (Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
• Vetter, J. A. (2018). Parent-child interaction therapy for autism spectrum and attention-deficit/hyperactivity disorders: A review of the literature. Child & Family Behavior Therapy, 40(3), 204-232.
• Villodas, M. T., Moses, J. O., Cromer, K. D., Mendex, L., Magarino, L. S., Villodas, F. M., & Bagner, D. M. (2021). Feasibility and promise of community providers implementing home-based parent-child interaction therapy for families investigated for child abuse: A pilot randomized controlled trial. Child Abuse and Neglect, 117, 1–12. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2021.105063
• Wagner, S. M., & McNeil, C. B. (2008). Parent-child interaction therapy for ADHD: A conceptual overview and critical literature review. Child and Family Behavior Therapy, 30(3), 231–256. https://doi.org/10.1080/07317100802275546
• Ward, M. A., Theule, J., & Cheung, K. (2016, October). Parent–child interaction therapy for child disruptive behaviour disorders: A meta-analysis. In Child & Youth Care Forum (Vol. 45, pp. 675-690). Springer US.
• Warren, J. M., Hanstock, T. L., Hunt, S. A., Halpin, S. A., Warner-Metzger, C. M., & Gurwitch, R. (2022). Utilizing Parent-Child Interaction Therapy with Trauma-Directed Interaction in a Young Male in Out of Home Care Who Had Experienced Trauma. Clinical Case Studies. https://doi.org/10.1177_15346501221130532
• Warren, J. M., Hanstock, T., Hunt, S., & Halpin, S. (2022). Parent–child interaction therapy for a 3-year-old girl with post-traumatic stress disorder: Restoration to her father’s care following a period in out-of-home care. Clinical Case Studies, 21(2), 132-151.
• Warren, J. M., Halpin, S., Hanstock, T., Hood, C., & Av, S. A. (2022). Outcomes of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) for families presenting with child maltreatment: A systematic review. Child Abuse & Neglect, 134, 105942. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2022.105942
• Yağcı, I., Avcı, S., Taşdelen, Y., & Kıvrak, Y. (2018). Type D personality, childhood traumas, depression, anxiety, and impulsivity in individuals attempting suicide/Intihar girisiminde bulunanlarda D tipi kisilik, cocukluk cagi travmalari, depresyon, anksiyete, durtusellik. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(6), 551-559.
• Yiğit, İ., & Erden, G. (2015). Çocukluk çağı istismar yaşantıları ile genel psikolojik sağlık arasındaki ilişkide erken dönem uyum bozucu şemaların aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 30(75), 47-59.
• Yüksel, Ç. (2012). Sosyal anksiyete bozukluğunda çocukluk çağı travmaları ve çocukluktaki ebeveyn tutumunun değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul.